Wbrew temu co do tej pory nagłaśniały media na całym świecie, czteroletnie badania przeprowadzone w północno-wschodniej Brazylii sugerują, że mikrocefalia niekoniecznie jest zjawiskiem nowym i – co więcej – wywoływanym przez wirus zika.
Kadr z nagrania CNN "Zika virus linked to birth defect in newborns" / YouTube/CNN
Presja związana z odkryciem przyczyny małogłowia u noworodków w Brazylii zainspirowała kardiolog dziecięcą dr Sandrę Mattos do dokładnego przestudiowania medycznej bazy danych. Przez ponad 4 lata dr Mattos wraz z zespołem zbadała ponad 100 000 przypadków noworodków z brazylijskiego stanu Paraiba pod kątem wrodzonych chorób serca. W przypadku ponad 16 000 noworodków pielęgniarki zbierały również inne informacje np. długość i masa ciała oraz obwód głowy dziecka, będący wskaźnikiem małogłowia. „Staraliśmy się ustalić przypadki z cechami małogłowia w ciągu ostatnich czterech lat” – mówi dr Mattos.
Zebrane dane były zaskakujące dla zespołu dr Mattos. „Mając w pamięci oficjalne statystyki, oczekiwaliśmy od 3 do 4 przypadków mikrocefalii rocznie. Jednakże liczba zaobserwowanych przypadków małogłowia okazała się znacznie wyższa” – twierdzi dr Mattos. Aby badania były jak najdokładniejsze, naukowcy określali rozmiar głowy nowonarodzonych dzieci na trzy sposoby. Niezależnie od przyjętych wskaźników, od 2 do 8% przebadanych dzieci spełniało kryteria małogłowia. Oznacza to, że w stanie Paraiba rodzi się rocznie od 2 do 4 tysięcy noworodków z mikrocefaliczną czaszką. „To około tysiąckrotnie więcej niż oczekiwaliśmy” – przekonuje Brazylijka.
Badania obejmujące lata 2012 i 2013 wykazały wzrost występowania małogłowia każdej wiosny i lata i – mimo tego, co sugerują media – szczytowa liczba przypadków małogłowia przypadła na 2014 rok. Jednakże dr Mattos twierdzi, że wzrost liczby przypadków mikrocefalii na przełomie wiosny i lata 2015 roku jest niepokojący, gdyż grupa najcięższych przypadków małogłowia z końca 2015 roku znacznie wzrosła w porównaniu z latami poprzednimi.
Globalny rozgłos dotyczący małogłowia skupił się na dzieciach z małymi czaszkami, choć to nietypowe dla mikrocefalii, aby manifestowała się tylko w ten jedyny sposób. Zwykle problemowi towarzyszą nieprawidłowości anatomiczne budowy serca, kończyn oraz inne wady wrodzone. Dr Mattos uważa, że wspomniane przypadki małogłowia nie były wiązane ze wzrostem liczby odnotowanych wad serca u tych samych noworodków. „To jest w tym wszystkim najdziwniejsze. Większość przypadków małogłowia, które ostatnio rejestruje się, to przede wszystkim ciężkie przypadki mikrocefalii bez wad współistniejących” – przekonuje kardiolog dziecięcy.
Badanie stawia pytanie czy te przypadki małogłowia są spowodowane przez wirus zika czy przez inny czynnik. Jeśli powodem jest wirus zika, oznacza to, że dotarł do Brazylii znacznie wcześniej niż się powszechnie uważa. Wciąż jednak brak wyjaśnienia dlaczego po 50 latach wirus zika wiąże się jedynie z małogłowiem.
