Trądzik odwrócony – przyczyny i sposoby leczenia

Trądzik odwrócony to przewlekła zapalna choroba skóry. Jej objawem jest pojawianie się w miejscach takich jak pachy, pachwiny, fałdy skórne bolesnych guzków wypełnionych ropą. Guzki łączą się ze sobą, tworzą się przetoki, a ropna treść może wypływać na zewnątrz, czemu zwykle towarzyszy nieprzyjemny zapach. W leczeniu stosuje się leki miejscowe i ogólne (antybiotyki), a także zabiegi chirurgiczne

Co to jest trądzik odwrócony?

Trądzik odwrócony (inaczej hidradenitis suppurativa) to przewlekła zapalna choroba skóry, której głównym objawem jest występowanie bolesnych guzków, zwykle zlokalizowanych w miejscach, gdzie skóra ociera się o siebie (pachy, pachwiny). Guzom towarzyszy ból, czasem bardzo silny, mogą pękać (wówczas wypływa z nich ropa i krew) i goić się z powstawaniem blizn. Stan zapalny związany z trądzikiem odwróconym nie dotyczy tylko skóry, ale może obejmować też inne narządy.

Jak często występuje trądzik odwrócony?

Na trądzik odwrócony choruje około 1–4% populacji. Choroba zwykle zaczyna się między okresem dojrzewania a 40. rż., najczęściej w trzeciej dekadzie życia. Kobiety chorują nieco częściej niż mężczyźni.

Trądzik odwrócony – czynniki ryzyka

Istnieje kilka czynników, które sprzyjają zachorowaniu. Należą do nich:

• otyłość
• płeć żeńska
• uwarunkowania genetyczne
• mechaniczne drażnienie skóry (np. zabiegami kosmetycznymi, odzieżą)
• palenie tytoniu. Większość chorych na trądzik odwrócony to osoby palące (nadal lub w przeszłości)!

Trądzik odwrócony – objawy

Choroba zaczyna się zwykle stopniowo – pojawiają się bolesne, podskórne guzki (zwykle niewielkie, o średnicy 0,5–2 cm), które mogą wyglądać jak czyraki (są wypełnione ropą). Niektóre osoby, zanim jeszcze pojawią się guzki, odczuwają dyskomfort w miejscach, gdzie później pojawiają się guzki – pieczenie, świąd, nadmierną potliwość. Guzki rosną, łączą się ze sobą i są wypełnione ropną treścią. Mogą pękać i wówczas wypływa z nich ropa i krew o nieprzyjemnym zapachu. Oprócz guzków mogą występować także zaskórniki otwarte, czyli guzki (zgrubienia) z czarną kropką na szczycie.

Po pojawieniu się guzków, dochodzi do tworzenia się przetok, czyli nieprawidłowych kanałów, którymi ropa uchodzi z guzków na zewnątrz, a także którymi guzki łączą się ze sobą. Guzki po opróżnieniu z treści ropnej goją z pozostawienie blizn.

Guzki mogą być bardzo bolesne, a ból może utrudniać poruszanie się, szczególnie jeśli obejmują pachy i pachwiny. Ból może mieć różne nasilenie, może być piekący, palący, kłujący, ściskający, rozpierający, tnący, pulsujący, ostry. Nasilenie bólu jest zależne od nasilenia zmian skórnych.

Oprócz bólu trądzikowi odwróconemu może towarzyszyć świąd. Zwykle świąd nasila się pod wpływem ciepła, aktywności fizycznej, stresu i pocenia się.

Ponadto przykrą dolegliwością jest nieprzyjemny zapach związany z ropą obecną w guzkach. Nie ma to nic wspólnego z higieną osobistą.

Wszystkie te objawy mogą wpływać na codzienną aktywność, relacje międzyludzkie oraz pracę.

Nasilenie choroby ocenia się w skali Hurleya:

• I stopień – tworzenie pojedynczych lub mnogich ropni bez przetok i bez bliznowacenia
• II stopień – nawracające ropnie z przetokami i bliznowaceniem, pojedyncze lub liczne znacznie oddalone od siebie zmiany
• III stopień – liczne zmiany rozsiane połączone ze sobą przetokami, zajmują cały obszar danej okolicy, występuje bliznowacenie.

Miejsca występowania trądziku odwróconego

Zmiany w przebiegu trądziku odwróconego lokalizują się w miejscach, gdzie skóra ociera się o siebie. Trądzik odwrócony pojawia się najczęściej w okolicy:

• pach (najczęstsza lokalizacja)
• pachwin,
• wewnętrznej strony ud
• okolicy okołoodbytniczej i krocza
• piersi i pod piersiami
• pośladków
• okolicy łonowej
• moszny
• sromu
• tułowia
• skóry głowy i okolicy zausznej.

Na to, gdzie pojawiają się zmiany, wpływa także płeć. Główne miejsca lokalizacji u kobiet to pachwiny lub górna wewnętrzna część ud, pachy, klatka piersiowa (w tym piersi i okolice pod piersiami) oraz pośladki i szpara pośladkowa. U mężczyzn główne miejsca pojawiania się trądziku odwróconego są pachwiny, uda, pachy, okolice krocza lub odbytu oraz pośladki i szpara pośladkowa. Niezależnie od płci, trądzik odwrócony może się pojawiać też w innych okolicach, zwłaszcza tam, gdzie skóra narażona jest na ucisk lub tarcie – np. przez pasek do spodni, fałdy na brzuchu, biustonosz.

Fot. Trądzik odwrócony pod pachą. Autor: BRI72783. Źródło: wikipedia commons. Licencja: CC BY-SA 4.0

Trądzik odwrócony – rozpoznanie

Lekarz ustala rozpoznanie na podstawie wywiadu z pacjentem i oglądania zmian. Często zdarza się, że rozpoznanie jest opóźnione, ponieważ zmiany skórne występujące w trądziku odwróconym mogą być na początku choroby podobne do innych chorób, takich jak np. czyraków lub czyraczności.

Trzy główne cechy trądziku odwróconego pomagają w ustaleniu odpowiedniego rozpoznania:

• typowe zmiany – liczne głęboko osadzone guzki zapalne, zaskórniki, przetoki, ropnie, blizny
• typowa lokalizacja zmian skórnych – w szczególności pachy, pachwiny, okolice narządów płciowych, pośladki; zmiany często są rozmieszczenie obustronne
• przewlekły i nawrotowy przebieg.

Badania dodatkowe, takie jak biopsja skóry i badania mikrobiologiczne ropy z guzków nie są zwykle potrzebne.

Podczas zbierania wywiadu lekarz zapyta także o palenie tytoniu, obliczy BMI (body mass index), a także zmierzy obwód talii oraz ciśnienie tętnicze, ponieważ z trądzikiem odwróconym często współistnieją inne choroby, dotyczące całego organizmu.

Trądzik odwrócony – choroby współistniejące

Z trądzikiem odwróconym mogą współistnieć choroby takie jak:

• zespół metaboliczny
• otyłość
• cukrzyca
• niedokrwistość
• spondyloartropatie, czyli choroby zapalne stawów z zajęciem stawów kręgosłupa
• choroby zapalne jelit (np. choroba Leśniowskigo i Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego)
• niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby.

Trądzik odwrócony – leczenie

Leczenie trądziku odwróconego obejmuje: postępowanie niefarmakologiczne, czyli zmiany, które może wdrożyć sam pacjent, leczenie farmakologiczne oraz leczenie zabiegowe. Należy pamiętać, że choroba może mieć różny przebieg u różnych osób, dlatego leczenie dostosowuje się indywidualnie.

Postępowanie niefarmakologiczne

Bardzo ważną rzeczą, którą należy zrobić, jest natychmiastowe zaprzestanie palenia tytoniu. Dla niektórych osób może to być bardzo trudne, dlatego nie należy się wahać przed sięgnięciem po pomoc. Mamy obecnie wiele sposób wsparcia dla osób, które chcą rzucić palenie, zarówno farmakologicznych, jak i psychologicznych. Należy także dążyć do unormowania masy ciała u osób mających otyłość, ponieważ wiadomo, że nadmierna masa ciała pogarsza przebieg trądziku odwróconego. Pomocne może być także noszenie przewiewnych ubrań. U niektórych osób laserowe usunięcie owłosienia wspomaga leczenie, należy skonsultować to z lekarzem. Warto zaplanować aktywność fizyczną tak, żeby nie dochodziło do nasilonego pocenia się skóry.

Leczenie farmakologiczne

Leczenie zależy od nasilenia zmian i objawów choroby. Jeśli objawy nie są nasilone, wystarczająca może być odpowiednia codzienna higiena skóry preparatem przeciwbakteryjnym, a także przykładanie ciepłych okładów, które pomagają w opróżnianiu ropni. W bardziej zaawansowanych postaciach choroby, konieczne może być stosowane antybiotyków – miejscowo lub doustnie (zwykle klindamycyna z ryfampicyną). Dolegliwości bólowe można leczyć niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (np. ibuprofen), preparatami nakładanymi miejscowo ze środkiem znieczulającym (lidokainą), a także okłady z lodu. Osobom z nasilonym trądzikiem odwróconym lekarz może zalecić leczenie biologiczne – adalimumabem. Leczenie to wiąże się z zastrzykami i ma wiele przeciwwskazań, dlatego stosuje się je u wybranych pacjentów. U niektórych osób korzyść przynieść może leczenie hormonalne.

Leczenie chirurgiczne

Leczenie chirurgiczne, jego rozległość i wybór rodzaju zabiegu dobiera się indywidualnie dla konkretnego pacjenta. Mało inwazyjnym postępowaniem jest tzw. deroofing. Ma zastosowanie w leczeniu łagodnych i umiarkowanych zmian. Jest to mało inwazyjna, prosta technika, która polega na usunięciu tkanki nad przetoką (laserem, chirurgicznie lub za pomocą elektrochirurgii). Deroofing jest skuteczny i bezpieczny. Inną metodą jest laseroterapia – z użyciem lasera CO₂ oraz neodymowo-yagowego.

Oprócz tego, w leczeniu zastosowanie mają także tradycyjne techniki chirurgiczne. U osób z trądzikiem odwróconym I stopnia według Hurleya można zastosować leczenie chirurgiczne polegające na wycięciu tkanek zajętych procesem chorobowym.

W przypadku zmian o nasileniu II–III stopnia według Hurleya wykonuje się bardziej rozległą operację, czyli usunięcie tkanek zajętych procesem chorobowym aż do głębokości powięzi mięśniowej (a czasami nawet głębiej) i usuwa się przetoki. Czasem konieczne jest także przyjmowanie leków po operacji.

Jaki lekarz zajmuje się leczeniem trądziku odwróconego?

Leczenie trądziku odwróconego prowadzi dermatolog. Jeśli konieczne jest leczenie chirurgiczne, dermatolog skieruje pacjenta do chirurga.

Trądzik odwrócony – pielęgnacja skóry

Odpowiednia pielęgnacja skóry może pomóc w skutecznym leczeniu trądziku odwróconego. Pomocne może być:

• stosowanie środków antyseptycznych, np. zawierających 4% chlorheksydynę, jodopowidon, pirytionian cynku, triklosan
• unikanie substancji zapachowych, zwłaszcza w środkach piorących
• stosowanie delikatnych, bezzapachowych antyperspirantów i niestosowanie perfum w miejscach, gdzie występują zmiany skórne.

Nie należy wyciskać ani przekłuwać samodzielnie zmian skórnych.

Czy trądzik odwrócony jest zaraźliwy?

Nie. Trądzik odwrócony nie jest chorobą zakaźną, nie przenosi się z człowieka na człowieka.

Czy trądzik odwrócony ma związek w brakiem higieny?

Nie, trądzik odwrócony nie ma nic wspólnego z brakiem higieny.