Co to jest nadmierne wydzielanie potu?
Nadmierne wydzielanie potu (łac. hyperhidrosis) może występować w obrębie wybranych okolic ciała (głównie dłonie, pachy, stopy), ale może również być uogólnione (dotyczy wtedy całej skóry). Zaburzenie to bywa związane z chorobami endokrynologicznymi (nadczynność tarczycy, cukrzyca), chorobami układu nerwowego i nerwów obwodowych, a także chorobami hematologicznymi (ziarnica złośliwa) i wtedy mówimy o wtórnej nadmiernej potliwości. Najczęściej natomiast zależy od osobniczej skłonności i wykazuje związek ze stresem, lękiem czy innymi emocjami. Pocenie jedynie w obrębie nosa, zwane ziarnistością czerwoną nosa, występuje głównie u dzieci. Istnieje również tzw. nadmierne pocenie smakowe, umiejscowione na czole, nosie lub karku i związane ze spożywaniem pokarmów silnie przyprawionych.
Jak często występuje nadmierne wydzielanie potu?
Nadmierne wydzielanie potu występuje często, szczególnie u młodych dorosłych (zwykle rozpoczyna się w okresie pokwitania). Występowanie rodzinne (dziedziczenie autosomalne dominujące) dotyczy jedynie pocenia w obrębie skóry nosa. Pozostałe przypadki nie są dziedziczone, chyba że dotyczą innej jednostki chorobowej o możliwym podłożu genetycznym (np. cukrzyca typu 1).
Jak się objawia nadmierne wydzielanie potu?
Typowa lokalizacja nadmiernego pocenia to okolice bogate w gruczoły potowe, a więc pachy, dłonie i stopy, ale też okolica wargi górnej. W przypadku chorób układu nerwowego czy nerwów obwodowych może występować nadmierne pocenie w obrębie jednej połowy ciała, ze zmniejszonym wydzielaniem potu w obrębie przeciwległej okolicy. Występujące jedynie u dzieci pocenie nosa może być powiązane z obecnością drobnych pęcherzyków na rumieniowym podłożu. Nasilone pocenie może sprzyjać wtórnym infekcjom bakteryjnym, grzybiczym, a także grzybiczym oraz zaostrzać istniejące już choroby skóry.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów?
Typowe nadmierne pocenie ograniczone do okolicy dłoni i/lub stóp nie wymaga pilnej konsultacji dermatologicznej. W przypadku nagłego wystąpienia uogólnionego pocenia współwystępującego z innymi objawami (jak utrata masy ciała, powiększenie węzłów chłonnych) konieczna jest wizyta u lekarza celem wykonania dalszych badań. Jednostronne zaburzenia pocenia mogą natomiast wymagać konsultacji neurologicznej.
W jaki sposób lekarz stawia diagnozę?
Rozpoznanie nadmiernego wydzielania potu jest oparte przede wszystkim na danych uzyskanych w trakcie wywiadu lekarskiego i badaniu pacjenta. Z reguły nie są wymagane żadne dodatkowe badania. Jeśli nadmierne wydzielanie potu jest związane z zaburzeniami ze stronny innych narządów (tarczyca, układ nerwowy, cukrzyca), wskazane są konsultacje, ewentualnie badania i leczenie przez określonych specjalistów w zależności od rozpoznania.
Jakie są metody leczenia nadmiernego wydzielania potu?
W przypadku form ograniczonych pierwotnego (a więc niezwiązanego z żadną chorobą) nadmiernego pocenia zaleca sie przede wszystkim preparaty miejscowe zawierające chlorek glinu lub inne metale. Preparaty te mogą być stosowane w postaci dezodorantów, żeli czy kremów. Ich działanie wiąże się z zatykaniem ujść przewodów wydzielniczych gruczołów potowych. Obserwowano też korzystne efekty po zastosowaniu iniekcji z toksyny botulinowej, która hamuje wydzielanie acetylocholiny. Metoda ta jest szeroko stosowana w nadmiernej potliwości pach (wymaga powtarzania zabiegów co 6–12 mies.). Jest też stosowana w okolicy dłoni i stóp, jednak iniekcje są bolesne. Inne możliwe metody leczenia to jontoforeza wodna, a także coraz rzadziej stosowana sympatektomia.
Warto dodać, że sympatektomia wykonana z powodu nadmiernego pocenia dłoni i podeszew może być przyczyną nadmiernego (kompensacyjnego) pocenia w innych okolicach ciała. Nadmierna potliwości objawowa, a więc towarzysząca chorobom endokrynologicznym, neurologicznym, hematologicznym jest objawem wtórnym i pacjent taki wymaga nadzoru określonych specjalistów.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Nadmierna potliwość często jest chorobą przewlekłą i wymaga długotrwałego stosowania różnych preparatów. Toksyna botulinowa nie daje trwałego efektu i jej wstrzyknięcia muszą być powtarzane (z różną częstotliwością w zależności od okolicy).
Co robić, aby uniknąć nadmiernego wydzielania potu?
Nie są znane metody zapobiegające nadmiernemu wydzielaniu potu.
