×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Istotne dla pacjentki

Ewa Stanek-Misiąg

Mocno owłosiony ojciec może mieć mocno owłosioną córkę. Hirsutyzm nie będzie wtedy wynikał z choroby, tylko ze zwiększonej wrażliwości skóry na działanie męskich hormonów płciowych, a dokładnie zwiększonej aktywności enzymu, który przekształca w skórze testosteron do dihydrotestosteronu (DHT). Dość często nastolatki przychodzą do mnie z mamami. Wygląda na to, że problem jest dyskutowany w domach – opowiada dr Urszula Ambroziak.

 


Dr Urszula Ambroziak. Fot. MP

Ewa Stanek-Misiąg: Włosy na ciele kobiety nie mieszczą się w obowiązujących standardach urody, ale kiedy to jest rzeczywiście nadmierne owłosienie?

Dr Urszula Ambroziak: Mówiąc o nadmiernym owłosieniu, można mieć na myśli nieprawidłowość jaką jest hirsutyzm albo miejscowe nadmierne owłosienie, które nie spełnia kryteriów hirsutyzmu, ale w obu przypadkach mamy często do czynienia z czymś, co jest istotne dla pacjentki. Decyzje lecznicze podejmuje się, oceniając stopień nasilenia dodatkowego owłosienia.

Sformułowanie „nadmierne owłosienie” odnosi się zarówno do ilości, jak i lokalizacji włosów?

Przede wszystkim do lokalizacji, w drugim rzędzie do ilości, ale i do jakości włosów. Oceniamy 9 lokalizacji, w tym twarz, klatkę piersiową, plecy, uda.

Czyli te miejsca, w których włosy występują u mężczyzn.

Dokładnie. Do rozpoznania wykorzystujemy skalę Ferrimana-Gallweya, która wskazuje 9 lokalizacji i szacuje stopień owłosienia od 1 do 4. Owłosienie nawet w niewielkim nasileniu, ale występujące we wszystkich wskazanych miejscach spełnia już kryterium hirsutyzmu.

Czy ten problem ujawnia się z reguły w okresie dojrzewania?

To zależy od tego, co jest jego przyczyną. Jeśli jest to zespół policystycznych jajników (polycystic ovary syndrome – PCOS), a tak jest w wielu przypadkach, to proces ten rozpoczyna się często właśnie w okresie dojrzewania.

Przygotowanie do wizyty u lekarza ma polegać przede wszystkim na nieusuwaniu włosów?

Tak. Częstym problemem jest brak możliwości oceny. Nie powinno się usuwać owłosienia przed wizytą. Poza tym trzeba wiedzieć, kiedy była pierwsza miesiączka, znać datę ostatniej. Lekarz będzie pytać o regularność miesiączkowania, dotychczasowe leczenie, diagnostykę. Należy wziąć ze sobą wyniki badań, jeśli jakieś były wykonane.

Czy pacjentka powinna zebrać wywiad rodzinny?

Zdarza się, że hirsutyzm występuje u wielu kobiet w rodzinie. Może mieć związek z typem owłosienia u ojca. Mocno owłosiony ojciec może mieć mocno owłosioną córkę. Hirsutyzm nie będzie wtedy wynikał z choroby, tylko ze zwiększonej wrażliwości skóry na działanie męskich hormonów płciowych, a dokładnie zwiększonej aktywności enzymu, który przekształca w skórze testosteron do dihydrotestosteronu (DHT). Dość często nastolatki przychodzą do mnie z mamami. Wygląda na to, że problem jest dyskutowany w domach.

Od czego uzależniona jest dalsza diagnostyka? Bo nie każda pacjentka kwalifikuje się do tego, żeby drążyć dalej temat.

W przypadku lokalnego dodatkowego owłosienia, które nie spełnia kryterium hirsutyzmu oraz hirsutyzmu łagodnego, który jest na ogół idiopatyczny (czyli nie stwierdzono endokrynopatii) można na ogół odstąpić od dalszej diagnostyki. Sugeruje się wtedy fizyczne usuwanie dodatkowego owłosienia. Natomiast dalsza diagnostyka polega na ocenie całkowitego testosteronu (TT) w surowicy krwi.

A jeśli okaże się, że nie ma tu niczego niepokojącego?

Przy prawidłowym stężeniu testosteronu i hirsutyzmie łagodnym, czyli w skali Ferrimana-Gallweya nieprzekraczającym 15 pkt. oraz izolowanym, to znaczy bez dodatkowych objawów hiperandrogenizacji, można zaproponować usuwanie dodatkowego owłosienia, a kiedy jest to hirsutyzm umiarkowany, czyli powyżej 15 pkt. dodatkowo stosowanie doustnej tabletki antykoncepcyjnej. Ale należy sobie też zdawać sprawę z ułomności testów. Zalecenia mówią, żeby wobec niepewności oznaczyć wolny testosteron (fT), trzeba jednakże wykonać to oznaczenie metodą dializy równowagowej, która jest bardzo trudno dostępna. W większości przypadków ocenia się jeszcze białko wiążące hormony płciowe (SHBG). zwiększone stężenie testosteronu całkowitego czy wolnego stanowi wskazanie do diagnostyki różnicowej w kierunku przyczyn hiperandrogenizmu.
Zasadnicza kwestia to wykluczenie przyczyn rokowniczo groźnych dla pacjentki.

Czyli nowotworu?

Gdy początek objawów hiperandrogenizacji jest nagły, czyli gdy na przykład u 28-, czy 38-letniej kobiety nagle pojawia się owłosienie na twarzy, klatce piersiowej, brzuchu można podejrzewać czynny hormonalnie nowotwór nadnerczy lub jajników. Na szczęście za ok. 80% zespołów hiperandrogenizacji odpowiada zespół policystycznych jajników. Kryteria jego rozpoznania to kliniczny lub hormonalny hiperandrogenizm, czyli objawy lub nieprawidłowe wyniki badań biochemicznych, zaburzenia owulacji, które najczęściej prezentują się w postaci zaburzeń miesiączkowania oraz obraz policystycznych jajników w badaniu USG. Potwierdzenie 2 z tych 3 kryteriów oznacza rozpoznanie zespołu policystycznych jajników. Ale jest też bardzo ważny warunek. Trzeba wykluczyć inne przyczyny. Należą do nich: czynne hormonalnie nowotwory nadnerczy lub jajników, nieklasyczna postać wrodzonego przerostu nadnerczy, zaburzenia czynności tarczycy (głównie pod postacią niedoczynności tarczycy), hiperprolaktynemia, akromegalia, zespół Cushinga. Taki jest panel diagnostyczny, który najczęściej doprowadza do rozpoznania zespołu policystycznych jajników.

Jak można pomóc takiej pacjentce?

Decyzje zależą od jej sytuacji życiowej, tego czy planuje ciążę, czy nie. Leczenie hirsutyzmu polega, jak mówiłam, na przyjmowaniu tabletki antykoncepcyjnej. Pamiętać przy tym trzeba, że ocenić skuteczność takiego leczenia można dopiero po 6 miesiącach. Jeśli nie ma poprawy, to można się pokusić o dołączenie jakiegoś preparatu o charakterze antyandrogennym. U kobiet, które nie współżyją dopuszcza się pominięcie na pierwszym etapie tabletki antykoncepcyjnej i podanie leku o działaniu antyandrogennym. Zaleca się tu jednak dużą ostrożność. W razie ewentualnej ciąży i noszenia płodu męskiego tego rodzaju leki mogą doprowadzić do zaburzenia różnicowania zewnętrznych narządów płciowych u chłopców. Zazwyczaj najpierw proponuje się tabletkę antykoncepcyjną. Jeśli nie ma efektów, dołącza się antyandrogen. A jeśli nadal nie ma poprawy, to pozostają metody fizycznego usuwania dodatkowego owłosienia.

Najskuteczniejsze metody stosowane w gabinetach kosmetycznych czy medycyny estetycznej to laser i elektroliza?

Wybór metody zależy od stopnia nasilenia dodatkowego owłosienia, determinacji kobiety i jej możliwości finansowych. Depilacja czy epilacja to metody czasowe, mniej kosztowne. Metody permanentnego usuwania owłosienia to przede wszystkim laseroterapia i elektroliza. Decyzja, którą wybrać zależy od koloru włosów.

Laser jest na czarne i grube?

Tak, a na jasne jest elektroliza. Wyjątek stanowią kobiety zamieszkujące obszary Morza Śródziemnego. U nich, mimo że mają na ogół ciemne, mocne włosy, zastosowanie lasera może spowodować paradoksalnie wzrost owłosienia. Sugeruje się im stosowanie elektrolizy.
W przypadku hirsutyzmu ważne jest to, że po wykluczeniu przyczyn rokowniczo dla pacjentek istotnych, to pacjentki decydują, czy się leczyć, czy nie. Zdarzyły mi się pacjentki, które w mojej ocenie powinny były podjąć leczenie, a one nie chciały.

Rozmawiała Ewa Stanek-Misiąg

Dr hab. n. med. Urszula Ambroziak – internistka, endokrynolog, pracuje w Klinice Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

07.07.2020
Zobacz także
  • Hirsutyzm, zespół hiperandrogenizacji
Wybrane treści dla Ciebie
  • Ginekomastia
  • Hirsutyzm, zespół hiperandrogenizacji
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta