×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Oparzenia przełyku

, dr med. Renata Talar-Wojnarowska

Co to jest i jakie są przyczyny?

Oparzeniami przełyku określa się uszkodzenia błony śluzowej przełyku, powstałe w następstwie świadomego lub przypadkowego spożycia substancji żrących.

Czynnikami najczęściej powodującymi chemiczne oparzenia przełyku są silne kwasy lub zasady obecne w detergentach i środkach czyszczących.

Stopień uszkodzenia błony śluzowej przełyku zależy od rodzaju środka drażniącego, spożytej ilości oraz czasu kontaktowania się substancji z błoną śluzową przełyku.

Oparzenie kwasem prowadzi do powstania powierzchownej martwicy koagulacyjnej, zaś oparzenie zasadą – do głębokiej martwicy rozpływnej. Po spożyciu środków alkalicznych następuje ponadto egzotermiczna reakcja (czyli w uproszczeniu reakcja z wydzieleniem ciepła do otoczenia) z żołądkowym kwasem solnym, co może powodować dodatkowe termiczne uszkodzenia tkanek.

Jak często występują oparzenia przełyku?

W Stanach Zjednoczonych notuje się ok. 26 000 przypadków spożycia substancji żrących rocznie, z czego ok. 17 000 przypadków dotyczy dzieci. U dzieci spożycie substancji żrących jest najczęściej przypadkowe, a u osób dorosłych częściej zamierzone, np. w celach samobójczych lub w stanie ograniczonej świadomości (np. pod wpływem alkoholu).

Jak się objawia oparzenie przełyku?

Po spożyciu substancji żrących chory odczuwa ból i pieczenie w jamie ustnej i gardle. Mogą wystąpić dolegliwości bólowe w nadbrzuszu, wymioty i wzmożone wydzielanie śliny oraz utrudnione i/lub bolesne połykanie. Po spożyciu substancji kwaśnych może dojść do skurczu lub obrzęku krtani oraz zaburzeń oddychania. Dodatkowo mogą występować zmiany w obrębie jamy ustnej, ale ich nasilenie nie ma bezpośredniego związku ze stopniem oparzenia błony śluzowej przełyku i żołądka.

W naturalnym przebiegu choroby występuje faza ostra, trwająca do czterech dni po oparzeniu, w czasie której dochodzi do martwicy błony śluzowej przełyku i nasilonych zmian zapalnych. W fazie podostrej, trwającej 5–14 dni po oparzeniu, w błonie śluzowej przełyku powstają owrzodzenia, w których tworzy się ziarnina. W tej fazie ściana przełyku jest szczególnie osłabiona, a ryzyko jej przebicia (perforacji) znacznie się zwiększa. Ostatni etap – tworzenia blizny, trwa od 15. dnia do 3 miesięcy po oparzeniu. Rozrost tkanki łącznej może prowadzić do zmniejszenia kurczliwości przełyku i tworzenia zwężeń.

Po oparzeniu chemicznym przełyku zwiększa się również ryzyko rozwoju raka płaskonabłonkowego przełyku, a po około 40 latach od urazu jest ono 1000 razy wyższe niż w populacji ogólnej. Chorzy tacy powinni być objęci stałą opieką specjalistyczną.

Co robić w razie wystąpienia objawów oparzenia przełyku?

  • W każdym przypadku połknięcia żrącej substancji konieczne jest pilne zgłoszenie się na SOR lub wezwanie pogotowia ratunkowego.
  • Przeciwwskazane jest prowokowanie wymiotów, aby uniknąć wtórnych uszkodzeń błony śluzowej przełyku.
  • Nie wolno prowokować wymiotów, ponieważ mogą one spowodować dodatkowe uszkodzenia błony śluzwej przełyku.
  • Po połknięciu substancji żrącej należy podać do wypicia płyny obojętne (woda) w celu rozcieńczenia czynnika uszkadzającego.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Podstawową rolę w rozpoznaniu odgrywa wywiad, dlatego szczególnie istotne jest podanie lekarzowi szczegółowych informacji na temat rodzaju połkniętej substancji i okoliczności zdarzenia. Jeżeli pacjent, jego opiekunowie lub osoby udzielające mu pomocy znajdą jakiekolwiek opakowania lub naczynia, które zawierają/zawierały substancję połkniętą przez pacjenta należy, najlepiej niezwłocznie, dostarczyć je do lekarza udzielającego pomocy pacjentowi. Pozwoli to na identyfikację substancji i wdrożenie właściwego postępowania. Rozpoznanie ustala się na podstawie wywiadu, badania obejmującego dokładną ocenę jamy ustnej oraz – w wybranych przypadkach – badania endoskopowego (gastroskopia), wykonywanego możliwie jak najwcześniej, nie później niż po 48 godzinach. W celu wykluczenia powikłań można wykonać RTG klatki piersiowej oraz przeglądowe zdjęcie jamy brzusznej.

Oparzenia przełyku mogą występować również z powodu innej przyczyny: po radioterapii tej okolicy, chemioterapii oraz po zastosowaniu leków. Decydujące znaczenie ma dokładnie zebrany wywiad.

Jakie są sposoby leczenia oparzenia przełyku?

W każdym przypadku połknięcia żrącej substancji konieczna jest pilna konsultacja lekarska na Szpitalnym Oddziale Ratunkowym. Postępowaniem doraźnym może być podanie do wypicia płynów obojętnych (np. wody) w celu rozcieńczenia czynnika uszkadzającego. Nie zaleca się neutralizacji połkniętej substancji roztworem o wyraźnie różniącym się pH. Przeciwwskazane jest prowokowanie wymiotów, aby uniknąć wtórnych uszkodzeń błony śluzowej przełyku.

W fazie ostrej najczęściej stosuje się całkowite żywienie pozajelitowe (dożylne podawanie odpowiednich substancji odżywczych z zupełnym pominięciem układu pokarmowego). Leczenie farmakologiczne opiera się na podawaniu leków przeciwbólowych, hamujących wydzielanie żołądkowe, a w wybranych przypadkach antybiotyków i kortykosteroidów. Antybiotykoterapia nie jest postępowaniem rutynowym, wskazana jest jednak u osób z zaawansowanym oparzeniem przełyku, przy potwierdzonej infekcji bakteryjnej. O zastosowanym leczeniu decyduje lekarz po wykonaniu badania endoskopowego.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie oparzenia przełyku?

U osób z oparzeniem przełyku, u których w badaniu endoskopowym nie stwierdzono istotnych zmian patologicznych przebieg choroby jest najczęściej niepowikłany i nie wymaga długotrwałej opieki specjalistycznej.

Z kolei chorzy z zaawansowanym oparzeniem przełyku muszą być intensywnie leczeni i monitorowani w kierunku wczesnego wykrycia powikłań. Wymagają stałej kontroli w poradni gastrologicznej.

Najczęstszym późnym powikłaniem chemicznego oparzenia przełyku jest zwężenie przełyku. Dotyczy ono zwłaszcza chorych, u których podczas pierwszej gastroskopii uwidoczniono okrężne owrzodzenia tego narządu. Chory powinien pozostać na diecie rozdrobnionej lub papkowatej, aby uniknąć zablokowania światła przełyku przez kęs pokarmowy. Leczenie polega na endoskopowym poszerzaniu przełyku. W nielicznych przypadkach konieczna jest gastrostomia lub zabieg chirurgiczny, polegający na częściowym usunięciu resekcji przełyku i zabiegu rekonstrukcyjnego z użyciem wstawki z jelita grubego.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Około 3–4 tygodni po oparzeniu przełyku wykonuje się badanie rentgenowskie przełyku z kontrastem i/lub badanie endoskopowe w celu wykluczenia zwężenia przełyku.

Większość chorych po zakończeniu leczenia należy poddawać okresowej kontroli w poradni specjalistycznej, aby wykryć ewentualne powikłania, w tym także wczesne stadium raka przełyku.

Co robić, aby uniknąć oparzenia przełyku?

Zapobieganie oparzeniom przełyku polega na odpowiednim oznakowaniu i przechowywaniu substancji żrących, co jest istotne zwłaszcza w przypadku małych dzieci lub osób z zaburzeniami poznawczymi (demencja) lub upośledzeniem umysłowym. Nigdy nie należy przechowywać jakichkolwiek substancji toksycznych (w tym żrących, ale także np. rozpuszczalników, benzyny itp.) w opakowaniach po napojach lub środkach spożywczych, ponieważ może to spowodować ich przypadkowe spożycie. Ważne jest również prawidłowe leczenie depresji i uzależnień u dorosłych, ponieważ w tej grupie osób jest wysoka częstość celowego samookaleczania lub prób samobójczych.

29.01.2018
Zobacz także
  • Grzybica przełyku
  • Choroba refluksowa przełyku (refluks): przyczyny, objawy i leczenie
Wybrane treści dla Ciebie
  • Dysfagia (zaburzone połykanie)
  • Obrzęk krtani
  • Achalazja
  • Uchyłki przełyku
  • Gruźlica przełyku
  • Rozlany skurcz i bolesne skurcze przełyku
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta