medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Mechanizm działania
Antybiotyk makrolidowy zawierający 14-członowy makrocykliczny pierścień laktonowy. Erytromycyna wytwarzana jest przez szczep Saccharopolyspora erythraea (dawniej Streptomyces erythraeus). Działa bakteriostatycznie. Mechanizm działania polega na blokowaniu biosyntezy białka przez odwracalne wiązanie z podjednostką 50S rybosomu i zaburzaniu wydłużania łańcucha polipeptydowego. Spektrum przeciwbakteryjne: ziarenkowce Gram-dodatnie (wyjątek stanowi Enterococcus), Moraxella catarrhalis, Staphylococcus, Neisseria gonorrhoeae (szczepy oporne na penicylinę są zwykle oporne na erytromycynę), Neisseria meningitidis, Streptococcus A, B, C, G, Streptococcus pneumoniae (szczepy oporne na penicylinę są zwykle oporne na erytromycynę), Chlamydia, Mycoplasma, Campylobacter jejuni/coli, Helicobacter pylori, Corynebacterium, Legionella, Treponema, Bordetella pertussis, Bacillus anthracis, Ureaplasma, beztlenowe ziarenkowce i pałeczki Gram-ujemne, z wyjątkiem Bacteroides fragilis i Fusobacterium. Ze względu na zmienną aktywność wobec Haemophilus influenzae antybiotyku nie należy stosować w leczeniu zakażeń dróg oddechowych o etiologii Haemophilus. Brak aktywności: pałeczki Gram-ujemne z rodziny Enterobacteriaceae, Pseudomonas, Acinetobacter. Mechanizm oporności polega na zmniejszeniu przepuszczalności struktur powierzchniowych komórki, modyfikacji podjednostki 50S, modyfikacji białka 23S rybosomalnego RNA przez metylację adeniny i inaktywację przez hydrolizę enzymatyczną leku oraz aktywne usuwanie leku z komórki. Występuje oporność krzyżowa z linkozamidami i streptograminami B (MLSΒ). Zarówno sole, jak i estry erytromycyny uwalniają do krwi wolną erytromycynę. Erytromycyna jako zasada jest źle rozpuszczalna w wodzie i inaktywowana w środowisku kwaśnym. Przed działaniem soku żołądkowego chroni podanie leku w postaci tabletek dojelitowych bądź jako cyklicznego węglanu, ulegającego przekształceniu w przewodzie pokarmowym w żel. Działanie przeciwbakteryjne cyklicznego węglanu erytromycyny jest silniejsze niż działanie erytromycyny w postaci zasady i trwa dłużej.
Farmakokinetyka
Erytromycyna wchłania się z przewodu pokarmowego w sposób umiarkowany, tmax wynosi 2–4 h. Wchłanianie zmniejsza się po spożyciu pokarmu. Odsetek wiązania z białkami osocza wynosi 60%, po podaniu w postaci cyklicznego węglanu jest mniejszy. Bardzo dobrze przenika do wszystkich tkanek i narządów (w tym do ucha środkowego), z wyjątkiem płynu mózgowo-rdzeniowego i płynu stawowego. Przenika przez łożysko, jest także wydzielana do pokarmu kobiecego. Ma zdolność przenikania do wnętrza komórek (makrofagi). Erytromycyna jest metabolizowana w wątrobie przez demetylację do formy nieczynnej. t1/2 wynosi 1–2 h, a stężenie terapeutyczne utrzymuje się do 6 h; w przypadku niewydolności nerek t1/2 ulega wydłużeniu do 6–8 h. t1/2 cyklicznego węglanu erytromycyny wynosi 9,5 h. Lek wydalany jest głównie z żółcią. Mniej niż 5% dawki leku wydalane jest przez nerki. Po podaniu miejscowym na skórę lub do worka spojówkowego erytromycyna nie przenika do krwi w istotnych ilościach.
Zakażenia wywołane przez wrażliwe dronoustroje:
Zakażenia górnych dróg oddechowych (zapalenie migdałków, ropień okołomigdałkowy, zapalenie gardła, zapalenie krtani, zapalenie zatok, wtórne zakażenia bakteryjne w przebiegu grypy lub przeziębień).
Zakażenia dolnych dróg oddechowych (zapalenie tchawicy, ostre zapalenie oskrzeli lub zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli, zapalenie płuc – płatowe, odoskrzelowe, pierwotne atypowe zapalenie płuc, rozstrzenie oskrzeli, choroba legionistów).
Zapalenie ucha środkowego i zewnętrznego.
Zapalenie dziąseł, angina Vincenta.
Zapalenie powiek.
Zakażenia skóry i tkanek miękkich (czyraki, czyraki mnogie, zapalenie tkanki łącznej, róża).
Zakażenia przewodu pokarmowego (zapalenie pęcherzyka żółciowego, gronkowcowe zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy).
Zapobieganie zakażeniom okołooperacyjnym, wtórnym zakażeniom w przebiegu oparzeń, zapaleniu wsierdzia u osób poddawanych zabiegom stomatologicznym.
Inne zakażenia: zapalenie szpiku, zapalenie cewki moczowej, rzeżączka, kiła pierwotna, ziarniniak weneryczny pachwin, błonica, płonica.
Erytromycynę można także stosować u osób z nadwrażliwością na antybiotyki β-laktamowe, u których zakażenie wywołane jest florą wrażliwą na makrolidy.
Miejscowo: trądzik pospolity.
W okulistyce powierzchowne zakażenia gałki ocznej wywołane przez wrażliwe drobnoustroje; profilaktyka zakażeń gałki ocznej u noworodków, wywołanych szczepami bakterii N. gonorrhoeae lub Ch. trachomatis.
Nadwrażliwość na erytromycynę i/lub inne antybiotyki makrolidowe; przed rozpoczęciem leczenia należy przeprowadzić dokładny wywiad dotyczący występowania reakcji nadwrażliwości; w przypadku wystąpienia reakcji nadwrażliwości lek należy odstawić i zastosować odpowiednie postępowanie.
Zaburzenia czynności wątroby i/lub nerek
Zachować ostrożność u chorych z niewydolnością wątroby lub przyjmujących leki hepatotoksyczne; u osób z ciężką niewydolnością wątroby zachować szczególną ostrożność lub nie stosować; konieczne może być zmniejszenie dawki leku oraz monitorowanie stężenia leku w surowicy, a w przypadku długotrwałego stosowania, wykonywanie testów czynnościowych wątroby. Zachować ostrożność u osób z niewydolnością nerek; konieczne może być zmniejszenie dawki leku.
Terfenadyna, astemizol, cisapryd, pimozyd, pochodne ergotaminy lub dihydroergotaminy
Przeciwwskazana u chorych leczonych terfenadyną, astemizolem, cisaprydem, pimozydem, pochodnymi ergotaminy lub dihydroergotaminy.
Oporność
W związku z narastającą opornością, stosowanie erytromycyny w leczeniu zakażeń dróg oddechowych oraz skóry i tkanek miękkich powinno być ograniczone do sytuacji, gdy antybiotyki β-laktamowe są nieskuteczne lub przeciwwskazane (np. u osób z nadwrażliwością na antybiotyki β-laktamowe). Zaleca się również przed rozpoczęciem stosowania leku wykonanie antybiogramu, przy czym leczenie można wdrożyć jeszcze przed uzyskaniem wyników badania.
Rzekomobłoniaste zapalenie jelit
Antybiotyki makrolidowe mogą powodować rzekomobłoniaste zapalenie jelit. Należy pouczyć pacjenta, by w przypadku wystąpienia biegunki w czasie leczenia lub tuż po nim, nie stosował leków przeciwbiegunkowych, tylko skontaktował się z lekarzem. W przypadku rozpoznania rzekomobłoniastego zapalenia jelit konieczne jest przerwanie stosowania erytromycyny, a w cięższych przypadkach podanie metronidazolu lub wankomycyny.
Rozwój drobnoustrojów niewrażliwych na antybiotyk
Podczas stosowania erytromycyny, zwłaszcza przewlekle, może dojść do rozwoju niewrażliwych na antybiotyk drobnoustrojów, w tym grzybów; w takim przypadku należy lek odstawić i wdrożyć odpowiednie leczenie.
Myasthenia gravis
Erytromycyna u chorych na myasthenia gravis może powodować nasilenie objawów choroby.
Kiła
Erytromycyna podawana doustnie ciężarnym kobietom chorym na kiłę nie przenika do organizmu dziecka w ilościach wystarczających do profilaktyki kiły wrodzonej, dlatego zaleca się podanie noworodkowi penicyliny.
Statyny
Równoległe stosowanie z lowastatyną lub simwastatyną powoduje zwiększenie stężenia statyny w surowicy i może zwiększać ryzyko działań niepożądanych; u ciężko chorych osób leczonych równocześnie lowastatyną i erytromycyną obserwowano przypadki rabdomiolizy.
Cytochrom P-450
Erytromycyna metabolizowana jest z udziałem cytochromu P-450. Jest inhibitorem enzymatycznym i może zwiększać stężenia innych równolegle stosowanych leków.
Teofilina
Równoległe podawanie erytromycyny i teofliliny prowadzi do zwiększenia stężenia teofiliny w surowicy krwi; należy monitorować stężenie teofiliny i odpowiednio zmniejszyć jej dawkę.
Digoksyna
Erytromycyna wzmaga wchłanianie digoksyny i zwiększa jej stężenie w surowicy.
Cyklosporyna
Podawana równolegle z cyklosporyną zwiększa jej stężenie i nasila nefrotoksyczność.
Karbamazepina
Hamuje metabolizm karbamazepiny, konieczne może być zmniejszenie dawki karbamazepiny nawet o 50%.
Fenytiona, alfentanyl, metyloprednizolon, pochodne benzodiazepiny
Może nasilać toksyczność fenytoiny, alfentanylu, metyloprednizolonu i pochodnych benzodiazepiny.
Pochodne kumaryny
Wzmaga działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych z grupy kumaryny; należy regularnie kontrolować czas protrombinowy.
Pochodne ergotaminy
Erytromycyna stosowana równolegle z pochodnymi ergotaminy może wywołać ostre zatrucie alkaloidami sporyszu; nie stosować równolegle.
Zaburzenia rytmu serca
Podczas równoległego stosowania z lekami przeciwarytmicznymi klasy I (dizopiramid, chinidyna, prokainamid) oraz cisaprydem, terfenadyną i astemizolem może wystąpić wydłużenie odstępu QT w zapisie EKG i zwiększa się ryzyko komorowych zaburzeń rytmu serca; nie stosować równocześnie.
Mizolastyna, bromokryptyna, heksobarbital, takrolimus, kwas walproinowy, ryfabutyna, zopiklon
Może również wpływać na metabolizm mizolastyny, bromokryptyny, heksobarbitalu, takrolimusu, kwasu walproinowego, ryfabutyny, zopiklonu.
Wpływ na wyniki badań laboratoryjnych
Zakłóca oznaczanie stężenia amin katecholowych (metodą fluorymetryczną).
Doustne środki antykoncepcyjne
Zmniejsza skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych, zwiększając równocześnie ryzyko ich toksycznego działania na wątrobę.
Kolchicyna
Może zwiększać toksyczność kolchicyny.
Bóle nadbrzusza, biegunka, nudności, wymioty, bardzo rzadko rzekomobłoniaste zapalenie jelit, sporadycznie zaburzenia rytmu serca (częstoskurcz komorowy, zaburzenia rytmu serca typu torsade de pointes), kołatania serca, sporadycznie agranulocytoza, sporadycznie zaburzenia słuchu (szumy uszne, głuchota), zwłaszcza po podaniu dużych dawek leku i/lub u pacjentów z niewydolnością wątroby lub nerek, zwykle przemijające po odstawieniu leku, bardzo rzadko śródmiąższowe zapalenie nerek, nadkażenie niewrażliwymi na erytromycynę bakteriami lub grzybami (podczas przedłużonego lub powtórnego leczenia erytromycyną), bardzo rzadko zawroty głowy, stany splątania, omamy, koszmary nocne, zapalenie trzustki, reakcje alergiczne (występują rzadko, najczęściej dotyczą osób z nadwrażliwością na wiele różnych alergenów, stosującym duże dawki leku; w przypadku wystąpienia reakcji nadwrażliwości lek należy odstawić): pokrzywka, wysypki, zespół Stevensa i Johnsona, rumień wielopostaciowy, martwica toksyczna rozpływna naskórka oraz anafilaksja, przemijająe zwiększenie aktywności aminotranferaz, rzadko cholestatyczne zapalenie wątroby, niewydolność wątroby.
Po podaniu miejscowym podrażnienie skóry, świąd, wysuszenie naskórka, zaczerwienienie oczu, pieczenie, łzawienie; w przypadku długotrwałego stosowania możliwe nadkażenie bakteriami opornymi lub drożdżakami.
Przedawkowanie
W przypadku przedawkowania objawami są zaburzenia słuchu oraz nasilone objawy żołądkowo-jelitowe; należy przerwać podawanie leku i zastosować leczenie objawowe; monitorować czynności życiowe. Lek nie jest usuwany podczas dializy otrzewnowej i hemodializy.
Kategoria B. Przenika przez łożysko, choć stężenie we krwi płodu jest niewielkie oraz do pokarmu kobiecego. U kobiet w ciąży i karmiących piersią stosować jedynie w przypadku zdecydowanej konieczności.
Preparaty do stosowania na skórę można stosować u kobiet w ciąży i karmiących piersią (w celu uniknięcia kontaktu leku z ustami dziecka nie stosować na skórę piersi).
P.o. Erytromycyna w postaci zasady. Podawać przed posiłkiem lub wraz z posiłkiem.
Dorośli i dzieci po 8. rż. 1–2 g/d w daw. podz., w ciężkich zakażeniach do 4 g/d.
Dzieci do 8. rż. 30–50 mg/kg mc./d. w daw. podz.
W postaci cyklicznego węglanu erytromycyny. Podawać na czczo albo 1 h przed posiłkiem lub 2 h po nim, z dużą ilością płynu.
Dorośli i dzieci po 12. rż. Jednorazowo 0,75 g, następnie 0,5 g co 12 h; w cięższych zakażeniach 1 g co 12 h.
Dzieci. Jednorazowo 30 mg/kg mc., następnie 15 mg/kg mc. co 12 h. Stosować co najmniej 2–3 dni po ustąpieniu objawów, a w przypadku zakażeń wywołanych przez paciorkowce grupy A – przynajmniej 10 dni.
Miejscowo: 2 ×/d na zmienioną chorobowo powierzchnię skóry w postaci maści, żelu lub roztworu, zwykle przez 4–6 tyg. W postaci maści okulistycznej: zwykle 1 ×/d lub częściej, w zależności od nasilenia zakażenia; w zależności od umiejscowienia zakażenia, niewielką ilość maści nałożyć do worka spojówkowego lub na krawędzie powiek; w profilaktyce zakażeń gałki ocznej u noworodków maść stosuje się jednorazowo.
1,5 g laktobionianu erytromycyny odpowiada 1 g zasady erytromycyny.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
