Co to jest i jakie są przyczyny?
Rzeżączka jest jedną z najczęstszych niewirusowych chorób przenoszonych drogą płciową. Wywołują ją bakterie Gram-ujemne dwoinki rzeżączki (Neisseria gonorrhoea).
Jak często występuje rzeżączka?
Rzeżączka jest chorobą bardzo rozpowszechnioną, może też współistnieć z innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Jak się objawia rzeżączka?
Rzeżączka u mężczyzn
Zapalenie przedniego odcinka cewki moczowej (najczęściej) – okres wylęgania choroby 2–5 dni (możliwe 1–14 dni). Stwierdza się: ropny wyciek z cewki moczowej, ból w cewce moczowej nasilający się podczas oddawania moczu. Rzadko (10%): tkliwość lub obrzęk najądrzy lub zapalenie żołędzi. W 10% przypadków przebieg bezobjawowy.
Rzeżączka u kobiet
Choroba najczęściej (>50%) przebiega bezobjawowo. Rzeżączkowe zapalenie szyjki macicy (najczęstsza postać rzeżączki u kobiet) – okres wylęgania 7-14 dni. Mogą wystąpić: ropne upławy (50%), pieczenie w pochwie, ból podbrzusza (25%), bolesne oddawanie moczu (przy zajęciu cewki moczowej).
Ostre zapalenie cewki moczowej - objawy znacznie łagodniejsze niż u mężczyzn. Stwierdza się: pieczenie, ból podczas oddawania moczu, zaczerwienienie lub obrzęk ujścia zewnętrznego cewki moczowej, ropną lub śluzowo-ropną wydzielinę z cewki.
Rzeżączka umiejscowiona poza narządami płciowymi
Rzeżączkowe zapalenie odbytu i odbytnicy (u osób uprawiających seks analny). Może przebiegać bezobjawowo. W przypadku objawowego zapalenia występuje: pieczenie i/lub świąd odbytu, śluzowa wydzielina z odbytu oraz zaburzenia w oddawaniu stolca.
Rzeżączkowe zapalenie gardła – w ok. 90% przypadków przebiega bezobjawowo. W przypadkach objawowych stwierdza się zaczerwienienie i obrzęk łuków podniebiennych oraz tylnej ściany gardła, ropną wydzielinę pokrywającą migdałki i tylną ścianę gardła.
Rzeżączkowe zapalenie spojówek – głównie u niemowląt (spowodowane zakażeniem podczas porodu), bardzo rzadko u dorosłych. Objawy różnie nasilone, w przypadkach nieleczonych może dojść do zajęcia rogówki z upośledzeniem wzroku.
Rozsiane zakażenie rzeżączkowe (0,5–3%) – rozsiew bakterii drogą krwi, częściej u kobiet. Objawy: gorączka, bóle stawów, zmiany skórne (głównie na dłoniach i stopach – charakterystyczna nekrotyczna krosta otoczona obwódką zapalną, tzw. keratodermia blenorrhagica).
Co zrobić w razie wystąpienia objawów?
W razie wystąpienia objawów (wymienionych wyżej) należy zgłosić się do lekarza (dermatologa lub ginekologa lub lekarza POZ).
Jak lekarz ustala diagnozę?
Fot. 1. Bakterie Gram-ujemne dwoinki rzeżączki (Neisseria gonorrhoea) Fot. CDC/Joe Miller
Rozpoznanie ustala się na podstawie:
- wywiadu
- stwierdzenia dwoinek rzeżączki w bezpośrednim rozmazie z wydzieliny z cewki moczowej, szyjki macicy, odbytnicy lub gardła (w zależności od lokalizacji choroby) barwionym metodą Grama i/lub dodatni wynik hodowli na podłożu selektywnym albo testów wykrywających DNA N. gonorrhoeae (w przypadku rzeżączki skąpo- lub bezobjawowej).
W przypadku potwierdzenia zakażenia należy wykonać badania w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową (kiła, chlamydioza).
Jakie są sposoby leczenia?
Leczenie rzeżączki u dorosłych polega na stosowaniu odpowiednich antybiotyków. Leczenie musi być prowadzone przez lekarza, gdyż próby samodzielnego leczenia często doprowadzają do przewlekłego zakażenia z powikłaniami.
Leczenie partnerów
Osoby, które w ciągu miesiąca (90 dni w przypadku zakażenia bezobjawowego) miały stosunki płciowe z chorymi na rzeżączkę, powinny poddać się badaniom i leczeniu.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Tak. Należy wykonać kontrolne badanie bakterioskopowe lub posiew co najmniej po 3 dniach od zakończenia leczenia (Instytut Wenerologii w Warszawie zaleca kontrolne badanie po 3 i po 7 dniach u mężczyzn, a po 7 i 14 dniach u kobiet). U każdego chorego leczonego na rzeżączkę należy zgodnie z zaleceniami Instytutu Wenerologii w Warszawie wykonać badania serologiczne na kiłę: w dniu zgłoszenia się pacjenta do leczenia oraz po 3 miesiącach.
Co zrobić, aby uniknąć zachorowania?
Podstawowym czynnikiem ryzyka są stosunki seksualne z więcej niż jednym partnerem lub z osobą, która sama ma wielu innych partnerów. W zapobieganiu rzeżączce ma również znaczenie regularne i prawidłowe stosowanie prezerwatyw przez mężczyzn.
Oprócz zapobiegania ważne jest także wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie. Aby zapobiec wystąpieniu zakażenia oczu u niemowląt, wszystkie kobiety ciężarne powinny być badane w kierunku zakażenia rzeżączką. Wymaz na hodowlę bakterii rzeżączki powinien być pobrany podczas pierwszej wizyty w czasie ciąży, a u kobiet z dużym ryzykiem należy powtórzyć badanie w ostatnim trymestrze ciąży.
