×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Nowotwory złośliwe tarczycy (rak tarczycy)

dr n. med. Wojciech Wysocki
Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Oddział w Krakowie

Co to są nowotwory złośliwe tarczycy (rak tarczycy)?

W tarczycy mogą rozwijać się zarówno nowotwory niezłośliwe, jak i złośliwe. Zdecydowana większość nowotworów tarczycy to guzy niezłośliwe. Nowotwory złośliwe tarczycy mogą pochodzić z komórek pęcherzykowych tarczycy lub tzw. komórek C. W obrębie pierwszej grupy większość (90%) stanowią tzw. raki zróżnicowane, które dzieli się na dwa typy: raki brodawkowate (częstsze) i raki pęcherzykowe (rzadsze). Natomiast około 2–5% stanowią raki niezróżnicowane (inaczej anaplastyczne).

W obrębie drugiej grupy – z komórek C – wyróżnia się raka rdzeniastego, którego (jarakterystyczną cechą jest zdolność do uwalniania kalcytoniny – hormonu odpowiedzialnego za regulację m.in. ilości wapnia w organizmie.

W tarczycy może także występować, chociaż jest to bardzo rzadkie, nowotwór układu chłonnego – chłoniak z układu MALT).

Tarczyca może być również miejscem, w którym powstają i rozwijają się przerzuty innych nowotworów złośliwych. Takie guzy, których główne ognisko znajduje się gdzie indziej, np. w płucu, nazywa się ogniskiem wtórnym, czyli (przerzutem).

Jak często występuje rak tarczycy?

Rak tarczycy jest najczęściej występującym nowotworem układu dokrewnego (inaczej wewnątrzwydzielniczego lub hormonalnego). W Polsce obserwuje się każdego roku około 2500 nowych zachorowań na raka tarczycy. Kobiety chorują 3–5 razy częściej niż mężczyźni. Najczęściej choroba pojawia się około 40.–50. roku życia.

Jakie są przyczyny raka tarczycy?

Czynniki sprzyjające zachorowaniu na raka tarczycy można podzielić na trzy główne grupy, wymienione poniżej.

Tarczyca
Ryc. Położenie tarczycy

W przypadku raków zróżnicowanych istotny udział w ich rozwoju przypisuje się niedoborowi jodu, ma to zwłaszcza znaczenie w przypadku raka pęcherzykowego.

Bardzo ważnym czynnikiem ryzyka raka tarczycy jest narażenie w przeszłości na działanie promieniowania jonizującego – przede wszystkim przebycie radioterapii przed wieloma laty, a zwłaszcza w wieku dziecięcym. Na marginesie warto wspomnieć, że po katastrofie w elektrowni atomowej w Czarnobylu w 1986 roku doszło do uwolnienia do atmosfery dużych ilości radioaktywnego jodu, skutkiem tego był zaobserwowany później znaczący wzrost liczby zachorowań na raka tarczycy u ludności zamieszkującej obszar w promieniu kilkuset kilometrów od miejsca eksplozji.

Trzecia ważna grupa czynników ryzyka raka tarczycy to czynniki genetyczne, dotyczy to przede wszystkim raka rdzeniastego. Szacuje się, że około 25% wszystkich zachorowań na ten nowotwór rozwija się w związku z obecnością genetycznie uwarunkowanej skłonności do zachorowania. Jest to tzw. mutacja genu RET, opisano wiele rodzajów tej mutacji, które wiążą się z bardzo różnie nasilonym ryzykiem zachorowania. U chorych z mutacją w obrębie genu RET często występują zespoły wielononowotworowe, takie jak zespół MEN2A, który obejmuje zachorowanie na raka rdzeniastego tarczycy, guza chromochłonnego, hiperplazję przytarczyc oraz zespół MEN2B, w którym występuje rak rdzeniasty tarczycy, guz chromochłonny, mnogie nerwiaki.

Gdzie znajduje się tarczyca?

Tarczyca to duży gruczoł dokrewny, czyli gruczoł uwalniający do krwi hormony regulujące wiele funkcji organizmu. Gruczoł ten znajduje się na szyi, w pobliżu jej podstawy, powyżej obojczyka (zob. ryc. powyżej). Tarczyca zbudowana jest z dwóch płatów – prawego i lewego, połączonych za pomocą tak zwanej cieśni tarczycy. W sąsiedztwie tarczycy, zwykle na jej tylnej powierzchni lub w obrębie miąższu tarczycy znajdują się gruczoły trzytarczowe, czyli przytarczyce.

Jak rozpoznaje się raka tarczycy?

Wczesne rozpoznanie raka tarczycy nie jest łatwe, w początkowym bowiem okresie złośliwy guz tarczycy praktycznie nie różni się od nowotworów niezłośliwych. Dodatkowo rozpoznanie komplikuje fakt, iż zmiany w tarczycy o charakterze niezłośliwych guzków występują bardzo często (np. wole guzowate tarczycy).

W przypadku zaawansowanych zmian do często występujących objawów raka tarczycy należą wyczuwalny lub widoczny guz tarczycy, zmiana barwy głosu lub chrypka, wyczuwalne lub widoczne guzy w bocznych częściach szyi – powiększone węzły chłonne. W przypadku zaobserwowania wymienionych objawów, należy zgłosić się do lekarza. Lekarz po zebraniu wywiadu zbada pacjenta ze szczególnym uwzględnieniem badania dotykiem tarczycy. Część guzów oraz powiększenie się tarczycy jest wyczuwalne przez skórę. Następnie lekarz zleci badanie USG tarczycy, które jest podstawową procedurą diagnostyki guzów tarczycy. W przypadku uwidocznienia guza, który spełnia tzw. kryteria potencjalnej złośliwości, lekarz wykona tzw. biopsję aspiracyjną cienkoigłową. Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC) guzka to nakłucie guzka taką igłą w celu uzyskania komórek do badania mikroskopowego.

Wyniki biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej zawierają opis cech charakterystycznych komórek guza przygotowany przez lekarza patomorfologa oraz kod klasyfikujący zmianę do jednej z sześciu grup:

  1. biopsja niediagnostyczna (zwykle wymaga powtórzenia biopsji lub bardzo ścisłej obserwacji i odroczonego powtórzenia biopsji)
  2. zmiana łagodna
  3. podejrzenie nowotworu pęcherzykowego (w przypadku większych guzków zakwalifikowanych do tej kategorii zazwyczaj zaleca się operację, w przypadku mniejszych guzków podejmuje się często decyzję o ścisłym nadzorze z użyciem USG)
  4. zmiana pęcherzykowa bliżej nieokreślona (tutaj zazwyczaj lekarz zaleca obserwację i powtórną biopsję po upływie kilku lub kilkunastu miesięcy),
  5. podejrzenie złośliwości (zwykle wymaga operacji, czasem poprzedzonej powtórną biopsją);
  6. nowotwór złośliwy (taki wynik biopsji potwierdza rozpoznanie i oznacza konieczność podjęcia leczenia).

Po potwierdzeniu rozpoznania nowotworu złośliwego tarczycy lekarz zleca badania oceniające zaawansowanie choroby, przede wszystkim prześwietlenie klatki piersiowej oraz USG szyi (jeśli go wcześniej nie wykonano) oraz ewentualnie jamy brzusznej. Diagnostyka nowotworów tarczycy obejmuje także badania laboratoryjne, takie jak oznaczenie stężenia tzw. kalcytoniny, czyli hormonu uwalnianego przez komórki C tarczycy.

W przypadku nowotworów tarczycy, które wychwytują jod, można stosować scyntygrafię z użyciem radioaktywnego jodu (131I), ponieważ za pomocą tego badania można uwidocznić wszystkie wychwytujące jod ogniska przerzutowe raka tarczycy.

Jak leczy się raka tarczycy?

Podstawowym sposobem leczenia raka tarczycy jest operacja. Polega ona na całkowitym wycięciu tarczycy. Trzeba jednak zastrzec, że w przypadkach, w których rozpoznanie oparte na biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej nie było pewne (chociaż bardzo prawdopodobne), ogranicza się zakres pierwszej operacji, aby w niedługim czasie – często w czasie tego samego pobytu w szpitalu, po uzyskaniu potwierdzenia rozpoznania na podstawie badania całego wyciętego płata tarczycy – podjąć drugą operację, polegając na usunięciu tych części tarczycy, które za pierwszym razem pozostawiono. Na zakres operacji może także wpływać konkretny typ mikroskopowy raka czy jego rozmiar.

W przypadku przerzutów w szyjnych węzłach chłonnych operacja obejmuje usunięcie także układu chłonnego szyi.

Dlaczego u niektórych chorych na raka tarczycy stosuje się tak zwane leczenie „radiojodem”, czyli jodem radioaktywnym?

W przypadku chorych na raka zróżnicowanego tarczycy (ale nie u chorych na raka anaplastycznego i rdzeniastego) można stosować pooperacyjne, uzupełniające leczenie z użyciem 131I. Ten pierwiastek promieniotwórczy jest wychwytywany przez komórki raka, niezależnie, czy znajdują się one w miejscu, z którego wycięto tarczycę, czy w innych, także oddalonych lokalizacjach, i powoduje ich zniszczenie. W ten sposób lekarze osiągają efekt tak zwanej dodatkowej „radykalizacji” operacji, zmniejszając jeszcze bardziej ryzyko nawrotu raka.

Leczenie jodem radioaktywnym może mieć również zastosowanie u chorych, u których leczenie operacyjne nie jest możliwe, np. z powodu stanu ogólnego chorego lub obecności licznych przerzutów odległych.

Czy u chorych na raka tarczycy stosuje się radioterapię i chemioterapię?

Radioterapia odgrywa rolę w leczeniu jedynie niektórych chorych na raka tarczycy. Metodę tę można zastosować u chorych na anaplastycznego raka tarczycy, niedoszczętnie wyciętego raka zróżnicowanego (jeśli ponowna operacja lub użycie jodu radioaktywnego nie są możliwe) oraz niedoszczętnie wyciętego raka rdzeniastego.
W przypadku chorych na raka tarczycy rola chemioterapii jest bardzo ograniczona.

Dlaczego po wycięciu tarczycy stosuje się tabletki zawierające hormony tarczycy?

Hormony tarczycy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, dlatego po operacyjnym usunięciu gruczołu, który je produkował, należy hormony te dostarczać w formie tabletek. Jest to tak zwane leczenie substytucyjne.

Dodatkowo u niektórych chorych na raka pęcherzykowego i brodawkowatego, u których ryzyko nawrotu choroby jest duże, stosowanie hormonów tarczycy w postaci tabletek pozwala zahamować ewentualny rozwój komórek raka, które przetrwały. Jest to tak zwane leczenie supresyjne.

Jakie konsekwencje ma uszkodzenie nerwu krtaniowego wstecznego?

Nerwy krtaniowe wsteczne odpowiadają za poruszanie strun głosowych, czyli mowę. Ponieważ nerwy te przebiegają bezpośrednie za tarczycą, czasem ściśle przylegają do gruczołu, będąc przy tym bardzo słabo widoczne, w czasie operacji tarczycy może dojść do ich uszkodzenia. Skrajnym skutkiem takiego uszkodzenia jest utrata ruchomości strun, utrata zdolności mówienia i ostra duszność. Powikłanie to zdarza się na szczęście bardzo rzadko.

Jakie jest rokowanie w przypadku raka tarczycy?

Rokowanie w przypadku raka tarczycy jest zasadniczo bardzo dobre – zdecydowaną większość chorych udaje się trwale wyleczyć. Największy odsetek wyleczeń (>90% chorych) udaje się uzyskać w przypadków zróżnicowanych raków tarczycy, w przypadku raka rdzeniastego odsetek ten jest nieco mniejszy i sięga 70%. Natomiast rak anaplastyczny przebiega bardzo agresywnie, rozwija się szybko i jego wyleczenie jest o wiele trudniejsze. Na szczęście występuje on rzadko.

23.05.2017
Zobacz także
  • Jakie są sposoby wczesnego rozpoznawania nowotworów złośliwych?
  • Nowotwory złośliwe krtani
  • Guzki tarczycy
Wybrane treści dla Ciebie
  • Rak tarczycy
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta