Zwichnięcie stawu skokowego, potocznie zwichnięcie kostki, to poważny uraz, w którym dochodzi do utraty kontaktu powierzchni stawowych w stawie skokowym. Zwichnięta kostka jest spuchnięta i bolesna, a stopa ustawia się w nienaturalnym położeniu. W przypadku zwichnięcia kostki wskazane jest nastawienie stawu, często po nastawieniu stawu konieczne jest dalsze leczenie operacyjne i rehabilitacja.
Czym jest zwichnięcie stawu skokowego i jakie są jego przyczyny?
Zwichnięcie stawu skokowego (potocznie określane jako zwichnięcie kostki) to bardzo poważny uraz, w którym dochodzi do całkowitej utraty kontaktu powierzchni stawowych kości goleni i kości skokowej. Kość skokowa wysuwa się z widełek, które tworzy dla niej kość piszczelowa i strzałkowa, dochodzi do istotnej deformacji okolicy kostek, co całkowicie zaburza anatomię i funkcję stawu skokowego.
Do zwichnięcia stawu skokowego dochodzi w czasie urazu – wypadków komunikacyjnych, ale także niefortunnych zeskoków z wysokości, w czasie uprawiania sportu. Do zwichnięcia może dojść także na śliskiej powierzchni w przypadku bardzo niekorzystnego ustawienia stopy względem podłoża.
Jak często zdarzają się zwichnięcia stawu skokowego?
Zwichnięcie stawu skokowego to rzadka przypadłość.
Czym się różni skręcenie od zwichnięcia kostki?
Pacjenci często mylą zwichnięcia stawu skokowego ze skręceniami. Ten drugi typ urazu, w którym dochodzi do przekroczenia normalnego zakresu ruchomości stawu i w konsekwencji uszkodzeń więzadłowych, jest najczęściej występującym urazem tej okolicy. W skręceniu powierzchnie stawowe nie tracą kontaktu, po „wykręceniu kostki” ustawienie w stawie jest prawidłowe. Skręcenia są mniej poważnymi urazami niż zwichnięcia.
Więcej na ten temat przeczytasz w artykule Skręcenie stawu skokowego
Zwichnięcie stawu skokowego (zwichnięcie kostki) - objawy
Zwichnięcie stawu skokowego powoduje bardzo wyraźną deformację stawu skokowego, stopa jest nienaturalnie ustawiona, pacjent nie jest w stanie ruszać stawem skokowym i odczuwa silne dolegliwości bólowe. Po zwichnięciu pojawia się obrzęk okolicy stawu skokowego – różnie nasilony w zależności od tego, jak dużo czasu upłynęło od urazu.
Nieprawidłowo ustawione kości w stawie mogą powodować nacisk na nerwy i naczynia, stąd możliwe zblednięcie stopy, zaburzenia lub osłabienie czucia na stopie.
Co zrobić w przypadku podejrzenia zwichnięcia stawu skokowego?
Staw skokowy należy niezwłocznie zabezpieczyć – unieruchomić w zastanej pozycji, nie próbować ruszać stawem. Jeśli na stopie jest obuwie, które można łatwo zsunąć, należy to zrobić. W przypadku gdy zdjęcie buta jest niemożliwe, należy nogę usztywnić z obuwiem. Wskazane jest schłodzenie okolicy urazu.
Należy niezwłocznie udać się na ostry dyżur ortopedyczny. W przypadku bardzo silnych dolegliwości bólowych lub innych niepokojących objawów zasadne może być wezwanie pogotowia ratunkowego.
Zwichnięcie stawu sokowego - rozpoznanie
Ortopeda rozpoznaje zwichnięcie na podstawie wywiadu, badania klinicznego i RTG.
Często po wstępnej diagnostyce i nastawieniu stawu na ostrym dyżurze, obrazowanie stawu poszerza się o tomografię komputerową.
Zwichnięcie stawu skokowego - leczenie
Nastawienie zwichnięcia stawu skokowego (zwichnięcia kostki)
Niezwłocznie po stwierdzeniu zwichnięcia konieczne jest nastawienie stawu skokowego – ustawienie powierzchni stawowych w pozycji możliwe najbardziej zbliżonej do anatomicznej. Wykonanie tego zabiegu jest konieczne przede wszystkim celem zmniejszenia silnych dolegliwości bólowych oraz odbarczenia struktur naczyniowych i nerwowych.
Ortopeda może podjąć próbę nastawienia zwichnięcia bezpośrednio po jego zdiagnozowaniu bez zastosowania znieczulenia lub po podaniu zastrzyku środka znieczulającego do stawu w warunkach ambulatoryjnych. Udany manewr nastawienia przynosi pacjentowi natychmiastową ulgę, istotnie redukuje dolegliwości bólowe i zmniejsza deformację stawu.
W niektórych przypadkach zwichnięcia kostki nie udaje się odprowadzić ambulatoryjnie i konieczne jest ogólne znieczulenie pacjenta przez anestezjologa. Dopiero rozluźnienie mięśni za pomocą środków znieczulających umożliwia skuteczne nastawienie.
Nastawienie zwichnięcia stawu skokowego, które powinno mieć miejsce zaraz po przyjęciu na ostrym dyżurze, w ciągu pierwszych godzin po urazie, to dopiero pierwszy etap docelowego leczenia.
Po wstępnym nastawieniu zwichnięcia ponawia się diagnostykę obrazową – zdjęcia RTG, często tomografia komputerowa, celem oceny innych uszkodzeń. Niezwykle często zwichnięciu towarzyszą istotne złamania i uszkodzenia więzadłowe okolicznych struktur. W zależności od ich rozległości ortopeda rekomenduje dalsze leczenie.
Zwichnięcie stawu skokowego (zwichnięcie kostki) - operacja
W wielu przypadkach okazuje się konieczne dalsze leczenie operacyjne celem stabilizacji złamań i uszkodzeń więzadłowych.
Co ważne, ortopeda ostrożnie podejmuje decyzję na temat czasu wykonania tego typu operacji. W związku z tym, że zwichnięcie stawu skokowego powoduje istotny ucisk tkanek miękkich wokół stawu, mogą się tam pojawić obrzęki, krwiaki, zasinienia, a w skrajnych przypadkach pęcherze i miejscowa martwica skóry. Z tego powodu zabiegi operacyjne po przebytym zwichnięciu mogą się odbywać zaraz po nastawieniu, a w przypadku, gdy lekarz spodziewa się miejscowego pogorszenia stanu skóry lub już do tego doszło, mogą być odroczone nawet o 1–2 tygodnie od urazu.
Leczenie operacyjne wymaga następczej rehabilitacji, która może zająć nawet 3–6 miesięcy.
W rzadkich przypadkach po zwichnięciu stawu skokowego wstępnym nastawieniem udaje się uzyskać zadowalające ustawienie bez przemieszczeń wymagających zespolenia operacyjnego. Wówczas leczenie prowadzi się początkowo w łusce gipsowej, następnie pełnym gipsie przez około 6–8 tygodni. Po unieruchomieniu również konieczna jest rehabilitacja.
Leczenie nieoperacyjne, nawet w przypadku przemieszczeń, czasami rekomenduje się osobom starszym, obciążonym innymi chorobami, które nie mogą zostać poddane znieczuleniu lub mają bardzo małe wymagania co do funkcjonowania.
Zwichnięcie stawu skokowego (zwichnięcie kostki) - rokowanie
W przypadku zwichnięcia stawu skokowego w większości przypadków rokowanie jest dość dobre, jeśli pierwotne nastawienia zostanie wykonane niezwłocznie po urazie, następnie zostanie przeprowadzone właściwe leczenie operacyjne – w odpowiednim czasie, mając na uwadze stan skóry, a pacjent przejdzie pooperacyjną rehabilitację.
W przypadku zwichnięć, którym towarzyszą bardzo rozległe, skomplikowane, wieloodłamowe złamania – świadczące o bardzo dużej sile przebytego urazu – nawet właściwie przeprowadzone leczenie może nie zapobiec wystąpieniu choroby zwyrodnieniowej stawu w przyszłości, o czym pacjent powinien zostać poinformowany.
W przypadku opóźnienia nastawienia zwichnięcia, rezygnacji z operacji mimo wskazań, niepoddania się rehabilitacji i niestosowaniu się do innych zaleceń lekarskich, rokowanie po zwichnięciu stawu skokowego jest złe. Wówczas można spodziewać się braku powrotu funkcji stawu i szybkiej progresji choroby zwyrodnieniowej.
Co zrobić, żeby uniknąć wystąpienia zwichnięcia stawu skokowego?
Nie istnieją specyficzne metody zapobiegania tego typu zwichnięciom. Konieczne jest szeroko pojęte zapobieganie urazom – dobre przygotowanie do uprawiania danej dyscypliny sportu, ostrożne zeskakiwanie z wysokości, unikanie śliskich powierzchni, niestabilnego obuwia itd.
