Pierwszą oznaką niedoboru snu jest zaburzona regulacja emocji. Niewyspane nastolatki są mniej stabilne emocjonalnie, stają się drażliwe, bardziej wybuchowe, częściej występują u nich stany przygnębienia. A ogólnie przecież stan psychiczny młodzieży nie jest najlepszy – mówi prof. Adam Wichniak, psychiatra, neurofizjolog kliniczny.
Prof. Adam Wichniak. Fot. Jakub Grzymek / Kurier MP
- Niedobór snu jest szczególnie niekorzystny w młodym wieku, w organizmie, który rozwija się i w związku z tym potrzebuje więcej snu
- Osoby, które przewlekle, przez wiele lat źle śpią, a ich czas snu wynosi znacznie poniżej 6 godzin, mają zwiększone ryzyko rozwoju choroby Alzheimera
- U nastolatków niekorzystających ze smartfonów po godz. 22, nawet w sytuacji położenia się do snu przed północą, problemy z zaśnięciem ma tylko ok. 15 proc. osób
Beata Igielska: Nastolatki nagminnie „zarywają” noce. Ostatnio w jednej ze szkół robiono ankietę na temat ilości snu w 7. i 8. klasie SP i LO. Połowa odpowiedziała, że spała 4 godziny, bo: grali w gry, siedzieli z telefonami, kilka osób się uczyło; jakieś 20% spało 6 godzin, 20% – poniżej 4 godzin, kilka osób spało 7 godzin. Czyli zasadniczo nikt nie spał tyle, ile powinien. Co oznacza dla młodego, kształtującego się mózgu permanentny brak snu?
Prof. Adam Wichniak: Niedobory snu u nastolatków muszą budzić nasze duże zaniepokojenie. Sen jest podstawową potrzebą fizjologiczną organizmu. Jeśli nie jest ona zaspokajana, ma to negatywne konsekwencje dla stanu zdrowia. Niedobór snu jest szczególnie niekorzystny w młodym wieku, w organizmie, który rozwija się i w związku z tym potrzebuje więcej snu. Nastolatki cały czas mają jeszcze dziecięcą potrzebę snu. Jest ona znacznie wyższa niż u osób dorosłych i nie wynosi 7-8 godzin, lecz mieści się w przedziale między 8 a 10 godzin.
Pierwszą oznaką niedoboru snu jest zaburzona regulacja emocji. Niewyspane nastolatki są mniej stabilne emocjonalnie, stają się drażliwe, bardziej wybuchowe, częściej występują u nich stany przygnębienia. A ogólnie przecież stan psychiczny młodzieży nie jest najlepszy. Niedobór snu będzie to potęgował. Po drugie brak snu negatywnie wpływa na funkcje poznawcze. Powoduje pogorszenie wyników w szkole. Jeśli nastolatek przewlekle nie zaspokaja potrzeby snu, obarczony jest ryzykiem rozwoju chorób ciała. Najbardziej z niewyspaniem łączy się otyłość. Organizm niewyspany łaknie kalorii, stymulacji. Osoby niewyspane piją więcej napojów słodzonych, gazowanych, z kofeiną i niestety mają tendencje do odżywiania się wysokokalorycznymi przekąskami i słodyczami, co bardzo potęguje ryzyko otyłości.
Istnieją badania mówiące, że brak snu zwiększa ryzyko rozwoju choroby Alzheimera. Nie wiem, w jakim stopniu to odkrycie naukowe dotyczy młodych organizmów.
Rzeczywiście, wieloletnia przewlekła bezsenność powoduje, że mózg nie regeneruje się odpowiednio w nocy. Deficyt snu głębokiego, w czasie którego czynność mózgu i całego organizm najbardziej zwalnia, powoduje brak rozkładania się białka tau i odkładanie zwiększonej liczby blaszek amyloidowych w mózgu, czyli jego przedwczesne starzenie się. Pojawienie się patologicznych białek prowadzi do uszkodzenia komórek nerwowych. Zmniejszenie liczby neuronów powoduje zmniejszenie ilości produkowanych przez nie substancji przekaźnikowych, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mózgu. Osoby, które przewlekle, przez wiele lat źle śpią, a ich czas snu wynosi znacznie poniżej 6 godzin, mają zwiększone ryzyko rozwoju choroby Alzheimera. Nie dotyczy to, oczywiście, osób, których genetycznie uwarunkowana potrzeba snu jest niska, i które mimo krótkiego snu w nocy dobrze się czują w ciągu dnia.
Podczas snu odpoczywa mózg, ale też ciało. Zła jakość snu ma negatywny wpływ nie tylko na samopoczucie psychiczne, ale też na zdrowie ciała. U źle śpiących osób zakłócone jest nocne zwolnienie czynności serca i spadek ciśnienia tętniczego. Układ krążenia w nocy nie odpoczywa. Takie osoby są narażone na rozwój nadciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu serca, chorobę niedokrwienną serca i na inne choroby układu krążenia. Także te najcięższe, jak wczesny zawał serca albo wczesny udar mózgu.
Jak więc dotrzeć do nastolatków, żeby zrozumieli, że brak snu ich zabija?
Tu przede wszystkim jesteśmy winni my – dorośli, że pozwalamy na uzależnienie się od telefonu. Ktoś projektuje gry w taki sposób, żeby one wciągały młode osoby, przykuwały uwagę. Ktoś pozwala dziecku na korzystanie z telefonu przez wiele godzin i zabieranie telefonu do łóżka. Nie ma też kształcenia odpowiednich nawyków, nie ma pojawiających się komunikatów: granie w gry komputerowe po godz. 22 jest zagrożeniem dla twojego zdrowia. W innych sytuacjach takie komunikaty się pojawiają – np. próby nadmiernego zwiększenia głośności smartfona powodują wyświetlenie na ekranie komunikatu z ostrzeżeniem: uważaj, to może uszkodzić twój słuch. Tak samo powinno być również w przypadku zbyt późnego korzystania z gier komputerowych i mediów społecznościowych.
Osoby nieletnie nie mają pełnej zdolności do podejmowania decyzji i mogą nie zrozumieć wszystkich negatywnych konsekwencji swojego zachowania. Tu jest odpowiedzialność rodziców, ale też twórców oprogramowania kierowanego do dzieci i młodzieży, legislacji, polityki zdrowotnej, żeby te zachowania utrudnić.
