Co to jest i jakie są przyczyny?
Ciała obce w uchu to wszelkiego rodzaju obiekty, przedmioty, które dostały się lub zostały wprowadzone celowo lub nieumyślnie do przewodu słuchowego zewnętrznego. Ciała obce mogą mieć różny charakter: miękkie (kawałki waty, gąbki), twarde, okrągłe (koraliki), pęczniejące (groszek, fasolki), ostre (zapałki, wykałaczki), owady, baterie.
Problem ciał obcych w uchu dotyczy głównie małych dzieci w wieku 3–5 lat, kiedy to dziecko ma skłonność do wkładania rozmaitych przedmiotów w otwory naturalne ciała. Ciała obce mogą być też wprowadzone przez inne osoby, np. podczas czyszczenia ucha.
Jak się objawia ciało obce w uchu?
Objawy ciała obcego w uchu zależne są zarówno od rodzaju ciała obcego, czasu jego zalegania, jak i stopnia zamknięcia przez nie przewodu słuchowego. Ból ucha występuje, jeżeli doszło do zaklinowania ciała obcego, spęcznienia (np. groszku), skaleczenia przewodu słuchowego lub błony bębenkowej. Przy skaleczeniu przewodu może się pojawić krwawienie. Ciała obce zamykające przewód słuchowy powodują uczucie zatkania ucha, niedosłuch, szum w uchu. Żywe owady wywołują bardzo duże dolegliwości w postaci szumu, a właściwie huku i bólu wywołanego przez uderzanie owada o błonę bębenkową. Przy długo zalegających ciałach obcych może się rozwinąć zapalenie skóry przewodu słuchowego, co powoduje ból ucha, świąd, obrzęk skóry przewodu i wyciek ropny z ucha. Do zapalenia skóry przewodu i jego martwicy dochodzi bardzo szybko w przypadku zalegania w nim baterii.
Wiele ciał obcych przewodu nie powoduje żadnych dolegliwości.
Co robić w razie wystąpienia objawów?
Jeżeli ciało obce jest miękkie i zalega niezbyt daleko od ujścia przewodu słuchowego, można spróbować usunąć je pęsetą. Jeżeli jest to żywy owad, należy zalać przewód słuchowy płynem, najlepiej oleistym, jeżeli nie ma nic innego, to nawet oliwą lub wodą (pod warunkiem, że chory nie ma perforacji błony bębenkowej). Jeżeli ciało obce nie jest widoczne bez wziernika i nie możemy określić jego charakteru, lepiej nie podejmować prób płukania na własną rękę, tylko udać się do lekarza. Nie należy podejmować prób usuwania okrągłych ciał obcych pęsetą lub próbować wypłukiwania baterii lub ciał obcych pęczniejących.
Jak lekarz stawia diagnozę?
Na podstawie wywiadu i badania otoskopowego (badanie wziernikowe ucha; ryc.). Zwykle jest to wystarczające, badanie słuchu jest wskazane przy podejrzeniu uszkodzenia ucha środkowego lub wewnętrznego (zawroty głowy, oczopląs, niedosłuch odbiorczy), co zdarza się rzadko.
Ryc. Badanie otoskopowe niemowlęcia i starszego dziecka
Jak się usuwa ciało obce z ucha?
Ciało obce powinno zostać jak najszybciej usunięte przez laryngologa. Pośpiech jest konieczny szczególnie w przypadku baterii (powodują oparzenie skóry przewodu i jej martwicę), owadów i ciał obcych pęczniejących (np. groszku). W zależności od rodzaju, wielkości i położenia ciała obcego można zastosować różne metody usuwania. Płukanie jest przeciwwskazane przy podejrzeniu uszkodzenia błony bębenkowej, wywiadzie o jej ubytku lub założonym drenażu. Ciała obce okrągłe, twarde, zamykające przewód słuchowy powinno się usuwać pod mikroskopem operacyjnym. Zabieg może być trudny w przypadku zaklinowanych ciał obcych i u niewspółpracującego dziecka. W tych sytuacjach może być konieczne krótkotrwałe znieczulenie ogólne.
Czy możliwe są powikłania?
W przeważającej większości przypadków usunięcie ciała obcego powoduje pełne wyleczenie. Długotrwałe powikłania mają miejsce tylko w nielicznych przypadkach, kiedy uszkodzona została błona bębenkowa, łańcuch kosteczek lub, co jeszcze rzadsze, ucho wewnętrzne.
Co trzeba robić po usunięciu ciała obcego?
W większości przypadków usunięcie ciała obcego oznacza pełne wyleczenie i żadne dalsze postępowanie nie jest konieczne. Może być ono wskazane, gdy na skutek długo zalegającego lub ostrego ciała obcego doszło do uszkodzenia skóry przewodu bądź rozwinięcia się stanu zapalnego. W takiej sytuacji lekarz może nakazać kolejne wizyty, zmiany opatrunków itp. Jeżeli ciało obce uszkodziło błonę bębenkową i powstał w niej ubytek, należy chronić ucho przed dostaniem się do niego wody.
Co robić, aby uniknąć takiego problemu?
Usuwać drobne przedmioty z zasięgu małych dzieci. Zachować ostrożność podczas oczyszczania przewodów słuchowych. Nie zatykać uszu watą – wbrew powszechnym przesądom nie ma to żadnego wpływu na ryzyko zachorowania na zapalenie ucha.
