×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Alergiczny wyprysk kontaktowy u dzieci

, lek. Adriana Polańska
Katedra i Klinika Dermatologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu

Co to jest alergiczny wyprysk kontaktowy i jakie są przyczyny?

Wyprysk (egzema) należy do najczęstszych chorób skóry i oznacza stan zapalny w obrębie naskórka oraz skóry właściwej. Charakterystycznym dla wyprysku wykwitem jest grudka, chociaż w obrazie klinicznym widuje się również rumień, pęcherzyki i nadżerki, a niekiedy pogrubienie naskórka i jego nadmierne złuszczanie. Obraz tej jednostki chorobowej może być więc różnorodny, jednak bardzo często towarzyszy jej świąd i pieczenie skóry.

Jedną z postaci wyprysku, którą coraz częściej stwierdza się wśród najmłodszych pacjentów, jest alergiczny wyprysk kontaktowy lub alergiczne kontaktowe zapalenie skóry.

Jest to nabyty powierzchowny odczyn zapalny skóry rozwijający się na podłożu alergicznym. Jednak jest to nieco odmienny typ reakcji odpornościowej niż reakcja na przykład na pyłki traw czy niektóre pokarmy. W przypadku alergicznego wyprysku kontaktowego mamy do czynienia z tzw. reakcją opóźnioną, która rozwija się dopiero po 24–48 h od kontaktu z alergenem. W reakcji tej bierze udział jedna z frakcji białych krwinek, czyli limfocyty T, mające tzw. pamięć immunologiczną, umożliwiającą im wyzwolenie reakcji alergicznej po kontakcie z uczulającym alergenem.

W zależności od „siły” danego antygenu w niektórych przypadkach do wyzwolenia reakcji odpornościowej wystarczy już pierwsza ekspozycja, w innych reakcja może się ujawnić dopiero po wielokrotnych kontaktach z uczulającym związkiem – po tygodniach, a nawet latach. Do najczęstszych alergenów kontaktowych u dzieci należą: nikiel – składnik zapięć w ubrankach, neomycyna – antybiotyk, mertiolat – konserwant w kroplach do oczu oraz szczepionkach, balsam peruwiański – substancja zapachowa, formaldehyd – konserwant, quaternium-15 – konserwant, kalafonia – składnik żywicy drzew iglastych, i lanolina – składnik kosmetyków.

Jak często występuje alergiczny wyprysk kontaktowy? (tu: czy występuje rodzinnie)

Tak jak wspomniano, wyprysk jest często występującą jednostką dermatologiczną, przy czym w populacji dorosłych dominuje kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia wywołane drażniącym działaniem substancji zewnętrznych na skórę człowieka, takich jak detergenty, rozpuszczalniki, kwasy i zasady. U dzieci występowanie tej postaci wyprysku jest co prawda możliwe, jednak ze względu na brak kontaktu z wymienionymi substancjami należy ona do rzadkości; częściej stwierdza się alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. W przypadku alergicznego wyprysku kontaktowego nie obserwuje się podłoża genetycznego ani występowania rodzinnego. Obecność chorób atopowych (astmy, alergicznego nieżytu nosa, atopowego zapalenia skóry) nie zwiększa ryzyka rozwoju tego schorzenia, chociaż w populacji dzieci z rozpoznaniem atopowego zapalenia skóry, ze względu na uszkodzenia naskórka, ta postać wyprysku może się rozwinąć niezależnie.

Jak się objawia alergiczny wyprysk kontaktowy?

Alergiczny wyprysk kontaktowy cechuje się występowaniem różnorodnych zmian skórnych. Jak już wspomniano, podstawowym wykwitem jest grudka, która przekształca się w pęcherzyk, a ten z kolei w sączącą nadżerkę, pokrywającą się z czasem strupkiem. Zmiany te lokalizują się na rumieniowym podłożu, są wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry i mogą się ze sobą zlewać, tworząc rozległe ogniska. Zmianom skórnym towarzyszy nasilony świąd, a w okresie gojenia obserwuje się złuszczanie naskórka. W fazie przewlekłej dominuje pogrubienie naskórka; może nawet dochodzić do jego bolesnych pęknięć. Zmiany lokalizują się zwykle w miejscu kontaktu z uczulającym alergenem. W przypadku niklu, który jest jednym z najczęstszych alergenów, zmiany skórne mogą być umiejscowione na pleckach dziecka (w miejscu przylegania do skóry metalowych zapinek), w okolicy pępka (z powodu kontaktu z metalowym guzikiem) czy na nadgarstku (w wyniku kontaktu z metalowym paskiem od zegarka).

Co robić w przypadku wystąpienia objawów alergicznego wyprysku kontaktowego?

Wystąpienie wymienionych powyżej zmian skórnych powinno skłonić rodziców do wizyty u lekarza dermatologa. Samodzielne aplikowanie na skórę dziecka preparatów o nieznanym składzie (np. maści ziołowych) nie jest wskazane, ponieważ mogą one zaostrzyć istniejące już zmiany skórne.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie?

Lekarz ustala rozpoznanie na podstawie wywiadu wskazującego na ekspozycję na alergeny kontaktowe oraz po uwzględnieniu lokalizacji zmian skórnych. Natomiast w celu zidentyfikowania alergenu odpowiedzialnego za występowanie alergicznego wyprysku kontaktowego można wykonać naskórkowe testy płatkowe.

Jakie są sposoby leczenia alergicznego wyprysku kontaktowego?

Podstawową zasadą terapii jest unikanie kontaktu z uczulającym alergenem/alergenami i stosowanie miejscowych preparatów przeciwalergicznych oraz przeciwzapalnych. Dodatkową, niezwykle istotną, rolę pełni właściwa pielęgnacja zmienionej zapalnie skóry dziecka.

Do leków o działaniu przeciwzapalnym i przeciwalergicznym należą miejscowo stosowane preparaty glikokortykosteroidów, które powinny być dobrane pod względem siły działania i podłoża do stanu klinicznego oraz wieku dziecka. Alternatywną formę leczenia stanowią inhibitory kalcyneuryny, takie jak takrolimus lub pimekrolimus, które są bezpieczne i pozbawione działań niepożądanych typowych dla miejscowych preparatów glikokortykosteroidowych.

Wśród preparatów przeznaczonych do pielęgnacji skóry zmienionej w przebiegu alergicznego wyprysku kontaktowego należy wymienić nowoczesne środki myjące i natłuszczające (emolienty), o neutralnym pH i pozbawione konserwantów, dodatków zapachowych oraz barwników. Obecnie na rynku dostępnych jest szereg takich preparatów przygotowanych z myślą o alergicznej skórze dziecka.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Niestety, tak jak w przypadku każdej alergii, również w odniesieniu do alergicznego wyprysku kontaktowego nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe. Aktualne metody postępowania pozwalają jedynie zmniejszyć stan zapalny skóry oraz dolegliwości świądowe, ale ponowny kontakt z alergenem może je znowu wywołać. Raz rozpoznana alergia kontaktowa będzie się utrzymywać przez całe życie chorego.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia alergicznego wyprysku kontaktowego? (również czego nie wolno robić)

W celu uniknięcia wysiewu kolejnych zmian skórnych konieczne jest przede wszystkim unikanie kontaktu skóry z uczulającym alergenem. Można na przykład zastąpić metalowe elementy w ubrankach plastikowymi. Po zakończeniu leczenia wskazana jest odpowiednia pielęgnacja skóry z użyciem preparatów bezzapachowych i bez dodatku środków konserwujących.

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Niestety czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na alergiczne kontaktowe zapalenie skóry nie są obecnie znane. Wiadomo jednak, że stan zapalny w postaci uszkodzonej bariery ochronnej naskórka może ułatwiać przenikanie alergenów w głąb skóry i sprzyjać rozwojowi alergii kontaktowej. W przypadku występowania alergicznego wyprysku kontaktowego w obrębie skóry rąk dobrze sprawdzają się tzw. preparaty barierowe, które tworzą powłokę ochronną dla skóry i działają jak „sztuczne rękawiczki”, nie dopuszczając do kontaktu skóry z alergenami.


12.10.2012
Zobacz także
Wybrane treści dla Ciebie
  • Kłębuszkowe zapalenie nerek u dzieci
  • Zakażenia grzybicze u dzieci
  • Cukrzyca u dzieci
  • Atopowe zapalenie skóry
  • Zapalenie płuc u dzieci
  • Zaburzenia lękowe u dzieci i młodzieży
  • Opryszczka u dzieci
  • Próchnica zębów mlecznych
  • Badanie ostrości wzroku u dzieci
  • Schizofrenia u dzieci i młodzieży
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta