Czy odczulanie ma związek z powstawaniem polipów nosa i zatok?

Pytanie nadesłane do redakcji

Mój syn jest uczulony na roztocza kurzu i od roku jest odczulany przez iniekcje podskórne. Niedawno stwierdzono polipa w zatoce czołowej. Czy dodatkowe wprowadzanie alergenu (odczulania) może dodatkowo przyczynić się do powstawania takich schorzeń?

Odpowiedział

dr n. med. Wojciech Brzoznowski
otolaryngolog, otolaryngolog dziecięcy
Klinika Otolaryngologii
Gdański Uniwersytet Medyczny

Odczulanie, czyli immunoterapia alergenowo-swoista (ang. specific immunotherapy – SIT) jest jedyną dostępną metodą leczenia przyczynowego IgE-zależnych chorób alergicznych, która zmienia naturalny ich przebieg. Polega na podawaniu stopniowo wzrastających dawek szczepionki (alergenu) osobie uczulonej, aż do osiągnięcia dawki, która zapewnia złagodzenie objawów nadwrażliwości przy ponownej ekspozycji na dany alergen. Mechanizmy działania tej terapii nie zostały dotychczas jednoznacznie wyjaśnione, jednak podkreśla się modulacyjny wpływ na funkcję limfocytów T.

Immunoterapia jest skuteczną metodą leczenia astmy atopowej, alergicznego nieżytu nosa (ANN) i uczulenia na jady owadów błonkoskrzydłych. Może także zapobiec rozwojowi astmy u chorych z alergicznym nieżytem nosa. Leczenie odczulające powinno być prowadzone indywidualnie dla każdego chorego, najczęściej przez 3–5 lat. Dopiero po tym okresie należy podjąć decyzję o kontynuacji lub przerwaniu terapii.

Skuteczność SIT może być oceniana jedynie na podstawie zmiany nasilenia objawów klinicznych i zużycia leków objawowych po ekspozycji na alergen. Poprawa kliniczna powinna wystąpić w ciągu roku od osiągnięcia dawki podtrzymującej, jednak brak takiej poprawy nie jest wskazaniem do przerwania SIT.

Najlepsze efekty immunoterapii uzyskuje się u osób młodych (5–35 lat), u których przeprowadzono szczegółową diagnostykę alergologiczną, właściwie dobrano szczepionkę, którą podawano systematycznie i w odpowiedniej dawce przez wymagany okres. Dodatkowo o skuteczności terapii decyduje niezbyt zaawansowany w czasie proces chorobowy, bez przewlekłych zakażeń i zmian organicznych w narządach.

Wyraźnie gorszą odpowiedź na SIT spotyka się u pacjentów z uczuleniem na alergeny całoroczne, przewlekłym zapaleniem zatok oraz nietolerancją aspiryny.

Należy podkreślić, że najczęstszą przyczyną niepowodzenia immunoterapii jest zbyt wczesne zaniechanie jej prowadzenia lub też zastosowanie zbyt małych dawek. Zmiany radiologiczne w postaci obrzęku błony śluzowej lub zacienienia światła zatok są obserwowane u 78% dzieci z pozytywnym testem alergicznym i jedynie u 16% z testem negatywnym. Jedną z możliwych przyczyn braku skuteczności SIT w alergicznym nieżycie błony śluzowej nosa jest współistnienie stanu zapalnego zatok przynosowych lub polipów jamy nosa.

Odpowiadając na Pani pytanie, należy stwierdzić, że skutecznie prowadzone odczulanie nie powinno prowadzić do powstania polipów w zatokach przynosowych. Odwrotnie, polipy nosa i zatok mogą zmniejszać skuteczność SIT.
W treści pytania brak informacji odnośnie do rodzaju badania radiologicznego, w którym zdiagnozowano polip zatoki czołowej (tomografia komputerowa czy zdjęcie RTG). Zalecaną metodą diagnostyki radiologicznej w stanach chorobowych zatok przynosowych jest tomografia komputerowa.
Należy pamietać o tym, że polipy nosa i zatok występujące u dzieci wymagają zawsze badań diagnostycznych w kierunku takich chorób ogólnoustrojowych, jak mukowiscydoza, pierwotna dyskineza rzęsek, zespół Churga i Strauss czy zespół Kartagenera.