Staw kolanowy jest największym stawem w ludzkim ciele, którego prawidłowe funkcjonowanie jest niezbędne do wykonywania codziennych, podstawowych czynności. Urazy stawu kolanowego, takie jak m.in. skręcenie stawu kolanowego czy jego zwichnięcie mogą być przyczyną niepełnosprawności.
Staw kolanowy - budowa
W stawie kolanowym spotykają się trzy kości: kość udowa, kość piszczelowa oraz rzepka, które wraz z aparatem więzadłowym i łąkotkami tworzą główne elementy prawidłowo funkcjonującego stawu kolanowego. Fragmenty powierzchni tych kości, które bezpośrednio tworzą staw, pokryte są chrząstką szklistą – miękką tkanką, która umożliwia łatwy i gładki ruch pomiędzy kośćmi. Łąkotki są zbudowane z tkanki chrzęstnej włóknistej i znajdują się pomiędzy kością piszczelową a udową. Wyróżnia się łąkotkę boczną i przyśrodkową, które pogłębiają i dopasowują powierzchnie stawowe stawu kolanowego oraz umożliwiają ruchy obrotowe, gdy staw kolanowy jest zgięty. Elementy stawu od wewnątrz wyściela również błona maziowa, której zadaniem jest produkcja płynu odpowiedzialnego za nawilżanie chrząstek oraz redukcję tarcia pomiędzy kośćmi w stawie.
Ryc. Budowa stawu kolanowego
Staw kolanowy – urazy więzadeł
Polecamy:
Uszkodzenia więzadeł krzyżowych
Uszkodzenia więzadeł pobocznych kolana
Staw kolanowy ze względu na swoją skomplikowaną budowę ulega częstym uszkodzeniom. Szczególnie niebezpieczne są urazy więzadeł, które mogą doprowadzić do trwałego inwalidztwa. Dochodzi do nich najczęściej na skutek gwałtownie oddziałujących na staw dużych sił w sposób pośredni lub bezpośredni. Więzadła ulegają uszkodzeniu w miejscu przyczepu do kości lub w części ścięgnistej na zasadzie kilku mechanizmów. W wyniku uszkodzenia więzadeł często dochodzi do ostrej lub przewlekłej niestabilności stawu kolanowego.
Leczenie urazów więzadeł
Zdania na temat leczenia świeżych uszkodzeń więzadeł stawu kolanowego są podzielone. Zależy ono od ich rodzaju i wielkości, aktywności ruchowej, rodzaju wykonywanej pracy, stanu ogólnego pacjenta. Priorytetem jest szybkie rozpoczęcie usprawniania stawu. Zwykle u osób aktywnych, sportowców wskazane jest leczenie operacyjne. Uszkodzenia więzadeł pobocznych, można, z pewnymi wyjątkami, leczyć zachowawczo. Natomiast leczenie urazów więzadeł krzyżowych zwykle przeprowadza się operacyjnie. Przy odpowiednio dobranym leczeniu rokowanie jest dobre. Duże znaczenie mają długotrwałe usprawnianie i minimalizacja zaniku mięśnia czworogłowego uda. Możliwe powikłania to przykurcze, nawroty niestabilności i zmiany zwyrodnieniowe stawu.
Staw kolanowy – uszkodzenia łąkotek
Izolowane uszkodzenia łąkotek występują przeważnie u osób młodych, sportowców i częściej dotyczą łąkotki przyśrodkowej. Ból lokalizuje się zwykle na wysokości szpary stawowej, towarzyszą mu obrzęk i wysięk w stawie oraz uczucie przeskakiwania w kolanie. Obecnie optymalnym postępowaniem w przypadku podejrzenia uszkodzenia łąkotki jest artroskopia stawu kolanowego.
Staw kolanowy – zwichnięcie i skręcenie
Staw kolanowy może ulec skręceniu lub zwichnięciu, w zależności od rozległości uszkodzenia uraz może skutkować ostrą lub przewlekłą niestabilnością stawu. Każdy uraz stawu może skutkować zapaleniem błony maziowej, zapaleniem kaletek.
Skręcenie stawu kolanowego – objawy, leczenie, jak długo trwa rehabilitacja
Skręcenie stawu to uraz polegający na przekroczeniu fizjologicznego zakresu ruchu w stawie, towarzyszy mu uszkodzenie jednostki mięśniowo-ścięgnistej, natomiast naderwanie to uszkodzenie stabilizatorów torebkowo-więzadłowych. Urazom tym towarzyszy:
- ból
- obrzęk stawu
- krwiak oraz
- upośledzenie funkcji kończyny.
Skręcenia stawu kolanowego dzieli się na:
- niewielkie - zaleca się odciążenie bolesnej okolicy i ograniczenie aktywności ruchowej na 2–3 tygodnie
- umiarkowane - konieczne jest unieruchomienie przez 4–6 tygodni i rehabilitacja
- ciężkie - dochodzi do całkowitego przerwania struktury więzadła, a urazowi może towarzyszyć niestabilność, obrzęk stawu, ograniczenie ruchomości kończyny i utykanie. Wskazane jest wówczas leczenie operacyjne obejmujące rekonstrukcję uszkodzonych więzadeł oraz następnie rehabilitacja.
Nasilenie bólu przy skręceniu stawu kolanowego jest zależne m.in. od stopnia uszkodzenia stawu oraz czynników indywidualnych. W przypadku dolegliwości bólowych towarzyszących skręceniu kolana zaleca się stosowanie środków przeciwbólowych.
Zwichnięcie stawu kolanowego – objawy, leczenie, jak długo trwa rehabilitacja
Zwichnięcie to uszkodzenie, w którym dochodzi do utraty prawidłowej łączności powierzchni stawowych kości połączonych torebką stawową. Zwichnięcie stawu kolanowego to ciężkie uszkodzenie stawu, w wyniku którego dochodzi do przerwania więzadeł. Zwykle uszkodzone są również struktury sąsiednie. Groźnym powikłaniem jest uszkodzenie tętnicy podkolanowej oraz nerwów. Konieczne jest nastawienie stawu. Następnie jest on unieruchamiany w podłużniku gipsowym na 1–2 tygodnie, by możliwa była kontrola ukrwienia kończyny. Gdy trwałe nastawienie stawu nie jest możliwe, stosuje się leczenie operacyjne, które ma na celu odtworzenie struktur stabilizujących ruch w stawie lub, jeżeli jest to niemożliwe, całkowitą jego blokadę.
Zwichnięcie rzepki
Zwichnięcie rzepki to uszkodzenie głównie dotyczące dziewcząt. Może wystąpić np. po urazie kolana. Leczenie polega na nastawieniu, punkcji stawu z usunięciem krwiaka oraz 4-tygodniowym unieruchomieniu. Zwichnięcia nawykowe w niektórych przypadkach wymagają operacji – artroskopowej rekonstrukcji troczków rzepki.
Uraz kolana - diagnostyka
Diagnostyka stawu kolanowego bezpośrednio po urazie jest trudna ze względu na dolegliwości bólowe, odruchowe napięcie mięśni oraz krwiak, dlatego też w przypadku jakichkolwiek wątpliwości wykonuje się powtórne badanie kliniczne po kilku dniach. Badanie pomocnicze stosowane przez lekarzy ortopedów to USG, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, RTG – pomagają uzyskać pełny obraz uszkodzeń w stawie, nie zastąpią jednak pełnego badania lekarskiego.
Uraz stawu kolanowego – rokowanie i powikłania
Rokowanie w urazach kolana jest trudne do określenia ze względu na mnogość czynników na nie wpływających. Z reguły jednak, jeżeli nie doszło do całkowitej utraty kontaktu powierzchni stawowych, rozerwania dużych naczyń krwionośnych lub nerwów to współcześnie można artroskopowo zrekonstruować większość uszkodzonych struktur stawu lub usunąć te, które mogą przeszkadzać w prawidłowym funkcjonowaniu. Należy jednak pamiętać, że część, zwłaszcza poważnych, urazów wiąże się z możliwością wystąpienia w przyszłości powikłań, takich jak przewlekłe zespoły bólowe, zaniki mięśni, przewlekła niestabilność, późne zmiany zwyrodnieniowe.
Urazy kolana - zapobieganie
Kluczowe podczas uprawiania sportu jest przeprowadzenie 30–40-minutowej dokładnej rozgrzewki, która obejmie wszystkie stawy i mięśnie – nawet te, których pozornie nie będziemy używać. Należy również unikać sezonowego uprawiania trudnych, intensywnych dyscyplin sportowych oraz tzw. ostatnich zjazdów, podczas których dochodzi do największej liczby urazów, kiedy zmęczone mięśnie nie są w stanie prawidłowo stabilizować stawu. Rozsądne jest rozpoczynanie ćwiczeń na mniejszym stopniu intensywności i stopniowe zwiększanie wysiłku – to odpowiednio przygotuje struktury ciała.
Należy pamiętać, że leczenie urazów w obrębie kolana jest bardzo trudne, a nawet może być niemożliwe doprowadzenie do całkowitego wyleczenia. Dlatego niezwykle istotna jest dbałość o te stawy i zapobieganie nadmiernemu zużyciu.