Co to jest uraz ucha środkowego i kości skroniowej i jakie są jego przyczyny?
Najczęstszą przyczyną urazu ucha środkowego i kości skroniowej jest wypadek komunikacyjny. Inne powody urazu to upadek, pobicie, urazy podczas uprawiania sportu. We wnętrzu kości skroniowej umiejscowiony jest narząd słuchu oraz równowagi, a także nerw twarzowy. Siła urazu w zależności od kierunku działania może spowodować różny przebieg szczeliny złamania, co determinuje objawy kliniczne.
Złamania kości skroniowej dzieli się na: podłużne, poprzeczne i mieszane. Taki podział ma związek z wspomnianym przebiegiem szczeliny złamania.
Złamania podłużne są najczęstszym typem złamania kości skroniowej. Dochodzi do nich u 70%–80% chorych. Spowodowane są urazem tępym ukierunkowanym na kość skroniową lub ciemieniową.
Złamania poprzeczne stanowią 15–20%. Powstają w wyniku urazu skierowanego na okolicę potyliczną lub czołową. Zazwyczaj są to ciężkie urazy z towarzyszącą utratą świadomości.
W złamaniu mieszanym szczeliny przebiegają w różnych kierunkach.
Urazy błony bębenkowej z reguły powstają jako efekt niewielkiego miejscowego urazu, bez złamania kości skroniowej. Najczęstsze przyczyny urazu to oczyszczanie ucha przez chorego z użyciem patyczków higienicznych lub innych przedmiotów. Do urazu może dojść również w wyniku uderzenia w okolicę ucha otwartą dłonią.
Jak się objawiają urazy ucha środkowego i kości skroniowej?
W zależności od tego jak przebiega szczelina złamania uszkodzeniu może ulec ucho środkowe, ucho wewnętrzne, nerw twarzowy.
Złamanie podłużne objawia się:
- krwawieniem z przewodu słuchowego zewnętrznego,
- niedosłuchem o typie przewodzeniowym,
- porażeniem lub niedowładem nerwu twarzowego (20–25% chorych),
- płynotokiem usznym (u 20%).
Do objawów złamania poprzecznego należą:
- niedosłuch odbiorczy lub całkowita głuchota,
- zawroty głowy,
- oczopląs,
- porażenie nerwu twarzowego (u 50% chorych).
Pacjent z urazem błony bębenkowej skarży się na: chwilowy ból, upośledzenie słuchu i niewielki wyciek krwisty.
Co robić w razie wystąpienia objawów urazu ucha środkowego i kości skroniowej?
W przypadku urazu kości skroniowej należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe. Zwłaszcza złamania poprzeczne są niebezpieczne dla życia chorego. Chory z podejrzeniem złamania kości skroniowej powinien być leczony i diagnozowany w szpitalu. Pierwsza pomoc u chorego z krwistym lub wodojasnym wyciekiem z ucha na skutek urazu polega na założeniu sterylnego sączka. Nie wolno wykonywać żadnych dodatkowych manipulacji w przewodzie słuchowym zewnętrznym ani płukać ucha.
W razie wystąpienia urazów błony bębenkowej należy niezwłocznie udać się na SOR.
Jak lekarz stawia diagnozę urazu ucha środkowego i kości skroniowej?
Największe znaczenie w ocenie rozległości urazu ma diagnostyka obrazowa (tomografia komputerowa, tomografia o wysokiej rozdzielczości). O rozpoznaniu decydują objawy kliniczne i wynik badań obrazowych. Po ustabilizowaniu stanu chorego może odbyć się szczegółowe badanie laryngologiczne obejmujące m.in. ocenę stanu narządu słuchu i równowagi, ocenę funkcji nerwu twarzowego.
Diagnostyka urazu błony bębenkowej opiera się na wywiadzie oraz dokładnym badaniu otoskopowym. Niezbędne jest również wykonanie badania akumetrycznego i prób stroikowych. Przydatnym badaniem jest audiometria progowa.
Jakie są sposoby leczenia urazów ucha środkowego i kości skroniowej?
W leczeniu urazów główną rolę odgrywa monitorowanie czynności życiowych poszkodowanego. Szczegółowe leczenie po ustabilizowaniu parametrów życiowych zależy od uszkodzonych struktur i rodzaju powikłań.
W przypadku urazów błony bębenkowej bez złamania kości skroniowej, gdy uraz jest niewielki wystarczy założenie sterylnego opatrunku. Ucha nie wolno moczyć. Rozleglejsze urazy z przemieszczeniem fragmentów błony bębenkowej wymagają repozycji tych fragmentów oraz podania antybiotyku.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie urazu ucha środkowego i kości skroniowej?
Rokowanie w złamaniach kości skroniowej zależy od wielu czynników, do których należą m.in.: rodzaj złamania, zakres uszkodzenia struktur anatomicznych, występowanie powikłań.
Powikłania wczesne złamania kości skroniowej to:
- płynotok uszny,
- niedowład lub porażenie nerwu twarzowego,
- zawroty głowy,
- upośledzenie słuchu,
- wstrząśnienie błędnika,
- przetoka perylimfatyczna.
Do powikłań odległych złamań kości skroniowej należą: usznopochodne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz przewlekłe perlakowe zapalenie ucha środkowego po urazie.
Należy jednak pamiętać, że w wielu przypadkach uraz ucha środkowego i kości skroniowej towarzyszy innym urazom, niekiedy wielonarządowym (np. u ofiar wypadków komunikacyjnych), które mogą mieć zasadnicze znaczenie w rokowaniu u pacjenta i mogą być groźne dla jego zdrowia i życia.
Rokowanie w niewielkich urazach błony bębenkowej jest dobre. Do wygojenia ubytku dochodzi w 90%.
