Diabetolog to lekarz zajmujący się profilaktyką, rozpoznawaniem i leczeniem cukrzycy oraz jej powikłań. Cukrzyca jest pierwszą niezakaźną chorobą, która została uznana przez ONZ za epidemię XXI wieku.
Fot. istockphoto.com
Diabetolog - czym się zajmuje
Diabetolog specjalizuje się w chorobach związanych z nieprawidłowym wydzielaniem lub działaniem insuliny – hormonu powstającego w trzustce (produkują go komórki β w wyspach Langerhansa), który reguluje stężenie glukozy we krwi. Zwiększone stężenie glukozy we krwi oznacza hiperglikemię (potocznie „przecukrzenie”, „wysoki cukier”). Utrzymująca się hiperglikemia może być objawem cukrzycy.
W przebiegu cukrzycy, mogą wystąpić również zaburzenia metabolizmu tłuszczów i białek, które prowadzą do hiperlipidemii i hiperaminoacydemii, czyli zwiększonego stężenia tłuszczów i aminokwasów we krwi.
Zakres działań diabetologa można podzielić na trzy grupy:
- profilaktykę
- leczenie cukrzycy i innych towarzyszących jej zaburzeń metabolicznych
- leczenie powikłań (najczęściej u pacjentów z niezdiagnozowaną, nieleczoną cukrzycą lub po wielu latach choroby)
Cukrzyca jest chorobą cywilizacyjną. Liczba chorych cały czas rośnie. Według danych WHO w 1980 roku chorowało na cukrzycę 108 mln ludzi, w 2014 – 422 mln. Szacuje się, że w 2040 będzie 642 mln chorych. W Polsce chorują na cukrzycę 3 mln osób. U 90% z nich zdiagnozowano cukrzycę typu 2.
Za główne przyczyny szybkiego wzrostu liczby chorych na cukrzycę, szczególnie typu 2, uznaje się otyłość i brak aktywności fizycznej.
Objawy cukrzycy - kiedy szukać pomocy u diabetologa
Objawy cukrzycy są zróżnicowane i zależą od jej typu, przebiegu i leczenia. Nierzadko cukrzyca przebiega bezobjawowo i wykrywa się ją przypadkowo podczas badań przesiewowych, np. w badaniu stężenia glukozy we krwi.
W cukrzycy, częściej typu 1, mogą występować:
- wielomocz, wzmożone pragnienie, utrata masy ciała
- cechy odwodnienia (suchość i zmniejszenie elastyczności skóry, suchość błon śluzowych)
- kwasica i śpiączka ketonowa (objaw ten świadczy o nagłym początku cukrzycy, występuje głównie u dzieci i młodzieży).
Cukrzyca typu 2 częściej niż cukrzyca typu 1 nie wywołuje żadnych widocznych objawów, jednak w miarę upływu czasu prowadzić może do rozwoju powikłań, które bywają pierwszym sygnałem choroby.
Inne objawy mogące sugerować konieczność zbadania stężenia glukozy we krwi to:
- osłabienie i senność
- apatia
- pogorszenie gojenia się ran
- zakażenia skórne.
Sposoby leczenia cukrzycy
Diabetolodzy leczą pacjentów poprzez stosowanie:
- edukacji terapeutycznej
- modyfikacji stylu życia - edukację z zakresu diety oraz aktywności fizycznej
- farmakoterapii (insulina oraz leki nieinsulinowe np. w postaci tabletek)
- leczenia czynników ryzyka choroby sercowo-naczyniowej np. nadciśnienia tętniczego.
- Cukrzyca typu 1 (inaczej nazywana insulinozależną) to choroba nieuleczalna, chorzy muszą przez całe życie kontrolować stężenie glukozy i podawać sobie insulinę, aby uniknąć powikłań. W ramach insulinoterapii pacjenci korzystają z pompy insulinowej lub samodzielnie wykonują podskórne https://www.mp.pl/cukrzyca/leczenie/172452,robic-fald-czy-nie-zasady-prawidlowego-podawania-insuliny wstrzyknięcia insuliny kilka razy na dobę. Diabetolog ustala rozpoznanie, tłumaczy zasady samobadania (za pomocą glukometru), uczy jak obliczyć potrzebną dawkę i podać insulinę, co jest uzależnione od ilości spożywanych węglowodanów. Chorzy muszą utrzymywać odpowiednią dietę, powinni dbać o regularną aktywność fizyczną i okresowo zgłaszać się do diabetologa na badania kontrolne.
- Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna) - może być uwarunkowana genetycznie (za jej rozwój odpowiada wiele genów), lecz decydującą rolę w jej rozwoju pełnią czynniki środowiskowe, które doprowadzają do oporności tkanek na działanie insuliny oraz upośledzenia jej wydzielania z trzustki. W trakcie rozwoju zaburzeń prowadzących do cukrzycy typu 2 niekiedy diagnozuje się stan przedcukrzycowy, tj. nieprawidłowe stężenie glukozy na czczo lub po posiłku, które nie spełniają jeszcze kryteriów rozwoju cukrzycy – wówczas często wystarczającym leczeniem przyczynowym jest zmiana stylu życia – stosowanie odpowiedniej diety, zwiększenie aktywności fizycznej i zmniejszenie masy ciała. W leczeniu stosuje się leki nieinsulinowe najczęściej w formie tabletek doustnych, po kilku latach choroby konieczne może być dołączenie do leczenia insuliny.
- Cukrzyca ciążowa – dotyczy pacjentek, u których zwiększone stężenie glukozy we krwi wystąpiło po raz pierwszy w czasie ciąży. Najczęściej jest rozpoznawana pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży (wtedy wykonuje się badania przesiewowe) i mija po jej rozwiązaniu. Leczenie opiera się przede wszystkim na stosowaniu odpowiedniej diety cukrzycowej, systematycznej aktywności fizycznej oraz insulinoterapii. W ciąży nie stosuje się doustnych leków przeciwcukrzycowych.
Diabetolog może zdecydować o konieczności wprowadzenia farmakoterapii. Wśród przepisanych leków doustnych najczęściej znajdują się leki z poniższych grup:
- metformina
- pochodne sulfonylomocznika
- leki inkretynowe
- inhibitory SGLT2 (inaczej flozyny)
- insulina.
Powikłania cukrzycy
Do zadań diabetologa należy również diagnoza powikłań cukrzycy. Diabetolog może leczyć niektóre z nich lub skierować pacjenta do innego specjalisty, np. okulisty, neurologa, czy nefrologa. Do najczęstszych przewlekłych powikłań cukrzycy należą:
- stopa cukrzycowa
- neuropatia cukrzycowa (uszkodzenie nerwów)
- nefropatia cukrzycowa (cukrzycowa choroba nerek)
- retinopatia cukrzycowa (cukrzycowa choroba oczu)
- zaćma (katarakta) i jaskra
- kruchość kości
- choroby stawów
- cukrzyca przyspiesza rozwój zmian miażdżycowych w naczyniach, prowadząc w ten sposób m.in. do zawału serca.
W przebiegu cukrzycy mogą pojawić się również powikłania o gwałtownym przebiegu:
- hipoglikemia polekowa – szczególnie u chorych na cukrzycę typu 1
- kwasica i śpiączka ketonowa
- kwasica i śpiączka mleczanowa
- zespół hiperglikemiczno-hiperosmolalny.
Diabetolog dziecięcy
Cukrzyca typu 1, która bezwzględnie wymaga stosowania insulinoterapii jest najczęściej rozpoznawana w populacji dziecięcej. Diagnozowaniem i leczeniem cukrzycy u dzieci oraz wykrywaniem jej powikłań i chorób współistniejących zajmują się specjaliści endokrynologii i diabetologii dziecięcej. Lekarze ci pracują na oddziałach szpitalnych, gdzie przede wszystkim przeprowadza się diagnostykę dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą oraz leczenie ostrych powikłań cukrzycy, a także w poradniach specjalistycznych. Specjaliści tej dziedziny oraz specjalnie przeszkolone pielęgniarki zajmują się ponadto szeroko pojętą edukacją zarówno małych pacjentów, jak i ich opiekunów, dotyczy to m.in. zasad stosowania insuliny i pomp insulinowych, diety i aktywności fizycznej chorego dziecka, doradztwa w zakresie wyboru drogi zawodowej. Dobra relacja z lekarzem prowadzącym jest kluczowa w utrzymaniu odpowiedniej kontroli choroby i zapobieganiu powikłaniom, szczególnie u pacjentów w okresie nastoletnim.
Diabetolog na NFZ - skierowanie, czas oczekiwania na wizytę
Na wizytę u diabetologa refundowaną przez Narodowy Fundusz Zdrowia potrzebne jest skierowanie. Może je wystawić lekarz Podstawowej Opieki Zdrowotnej lub inny lekarz udzielający świadczeń w ramach umowy z NFZ.
Czas oczekiwania na wizytę u diabetologa w ramach NFZ różni się w zależności od województwa i konkretnego ośrodka i wynosi kilka miesięcy. Dostępność specjalistów i najbliższe wolne terminy można sprawdzić, korzystając z Informatora o Terminach Leczenia.
Diabetolog prywatnie - koszt wizyty, dostępność specjalistów
Według danych Naczelnej Izby Lekarskiej, aktualnych w dniu publikacji tego artykułu, w Polsce jest 1545 lekarzy specjalistów diabetologii wykonujących zawód, specjalistów endokrynologii i diabetologii dziecięcej – 144.
Dostępność lekarzy diabetologów przyjmujących pacjentów w prywatnych gabinetach zależy od konkretnego miasta i specjalisty, zwykle dostępne są terminy krótsze niż tydzień. Koszt takiej wizyty to około 200–250 zł.
Szukasz diabetologa/ diabetologa dziecięcego? Umów wizytę mp.pl
Masz dolegliwości, które Cię niepokoją? Pomoże Ci doradca medyczny mp.pl