Psycholodzy mają podlegać obowiązkowej przynależności do samorządu zawodowego i będą musieli się dokształcać. Takie założenia do projektu ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym przygotowało Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Ustawa ma wejść w życie 1 lipca 2016 r. - pisze "Dziennik Gazeta Prawna".
Il. brookdalecc.edu
Zgodnie z założeniami MPiPS powołany zostanie dwustopniowy samorząd psychologów. Ponadto określone zostaną przesłanki odpowiedzialności zawodowej, co umożliwi zgłaszanie nieprawidłowości lub wnoszenie skarg do podmiotu ustawowo uprawnionego do prowadzenia postępowań dyscyplinarnych wobec psychologów.
Prawo do wykonywania zawodu będzie miała wyłącznie osoba, która zostanie wpisana na listę psychologów. W tym celu trzeba będzie m.in. ukończyć studia jednolite magisterskie albo pierwszego i drugiego stopnia na kierunku związanym z psychologią, mieć pełną zdolność do czynności prawnych i stan zdrowia pozwalający na wykonywanie tej profesji czy nieposzlakowaną opinię.
Papierowa regulacja
Zawód psychologa, jako zawód zaufania publicznego, został prawnie uregulowany w ustawie z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz. U. Nr 73, poz. 763, z późn. zm.). Jednakże ustawa ta nie funkcjonuje w praktyce. Powodem tego stanu rzeczy są liczne wady prawne i legislacyjne uniemożliwiające jej stosowanie - przyznaje resort pracy.
W konsekwencji nie został powołany samorząd zawodowy psychologów. Nie zostały wydane żadne akty wykonawcze do ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów. Brak jest zatem organu uprawnionego do dokonywania wpisu na listę psychologów, który warunkuje uzyskanie prawa wykonywania zawodu, co stwarza stan niepewności zarówno dla psychologów, ich pracodawców oraz osób korzystających z usług psychologicznych.
Ponadto brak funkcjonującego systemu odpowiedzialności zawodowej psychologów powoduje, że nie ma organów odpowiedzialnych za sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem tego zawodu.
Inne rozwiązania
"Alternatywną opcją mogłoby być powierzenie funkcji samorządu zawodowego jednej z organizacji psychologów. Byłoby to jednak zaprzeczeniem zasady samorządności polegającej na decydowaniu o sobie lub grupie. Jej wyrazem jest powoływanie samorządu zawodowego, który niezależnie od nadrzędnej władzy decyduje o sprawach danej grupy zawodowej. Z uwagi na obligatoryjną przynależność do samorządu dla osób chcących wykonywać dany zawód, każda z nich powinna mieć możliwość wyboru członków organów jego władzy. Żadna z organizacji psychologów nie powinna być uprzywilejowana w procesie powoływania organów samorządu zawodowego. Rozwiązanie takie wykluczałoby bowiem pozostałą część środowiska zawodowego w wyznaczaniu norm i standardów pracy psychologów" - wyjaśnia MPiPS.
W Unii Europejskiej
Komisja Europejska wybrała zawód psychologa jako jeden z 6 zawodów regulowanych do dokonania przeglądu i wzajemnej oceny jego funkcjonowania w państwach członkowskich mając na celu zbadanie, czy regulacja zawodu nie narusza reguł proporcjonalności, czy jest niedyskryminująca oraz czy jej wprowadzenie jest uzasadnione nadrzędnym interesem ogólnym.
6 marca br. odbyło się spotkanie w Brukseli z udziałem przedstawicieli RP poświęcone ocenie proporcjonalności regulacji zawodu psychologa. Termin przedstawienia podsumowania przeprowadzonego przez UE przeglądu nie jest znany - zostanie dokonany po wydaniu zaleceń Komisji Europejskiej dotyczących zawodów regulowanych.
W krajach OECD/UE zawód psychologa:
• jest regulowany w sposób pełny (np. w Szwecji należy uzyskać rządową licencję, istnieje konieczność odbycia rocznego płatnego stażu)
• jest regulowany częściowo (np. w Austrii jest prowadzony przez resort zdrowia rejestr psychologów i psychologów klinicznych, jednak nie ma obowiązku przynależności do samorządu czy też stowarzyszeń psychologicznych. Głównym celem rejestracji jest ochrona społeczeństwa, dlatego też praktycy prowadzący leczenie lub wydający opinię na temat zdrowia fizycznego lub psychicznego danej osoby lub grupy osób rejestrują się. Podobnie w Danii zawód psychologa wykonują osoby, które ukończyły studia magisterskie z psychologii. Mogą one potwierdzić swoje kwalifikacje w drodze autoryzacji przez duńską radę nadzorująca praktykę psychologów. Autoryzacja nie jest obligatoryjna, jednak jest wymagana w pewnych dziedzinach pracy psychologa. Autoryzacja rady może być udzielona każdej osobie, która ukończyła duńską uczelnię, posiada dyplom z psychologii i która odbyła uzupełniające dwuletnie kształcenie praktyczne zgodnie z przepisami ustanowionymi przez radę. Osoba posługująca się tytułem „psycholog autoryzowany” ma większy zakres uprawnień niż osoba posługująca się tytułem „psychologa”),
• nie jest regulowany (np. Estonia).
Ilu jest psychologów
Zgodnie z Badaniem Aktywności Ekonomicznej Ludności w 2013 r. w Polsce w grupie zawodowej "Psychologowie i pokrewni" (która poza psychologami sensu stricto obejmuje także m.in. specjalistów komunikacji społecznej czy psychologów biznesu) pracowało ok. 18,5 tys. osób.
Zgodnie z dotychczas niepublikowanymi danymi GUS oraz z danymi zebranymi z publikacji GUS liczba absolwentów psychologii z lat 1971/72-2012/13 wynosi 47 318. Wyliczenie nie jest pełne - brak danych z 7 roczników.
Konsultacje
Resort pracy prowadził prekonsultacje dot. nowej regulacji za pośrednictwem strony internetowej od 31 października do 31 grudnia 2013 r. Kwestionariusz wypełniło łącznie 7257 osób. Przeważająca część respondentów opowiedziała się za ustawową regulacją zawodu (łącznie 73% odpowiedzi) oraz za powołaniem samorządu zawodowego (łącznie 79% odpowiedzi). Na tej podstawie przygotowano Białą Księgę w sprawie zawodu psychologa i samorządu zawodowego psychologów.
Koszty
Według szacunkowych wyliczeń i przy założeniu, że ustawa wejdzie w życie 1 lipca 2016 r., w pierwszych 6 miesiącach funkcjonowania samorządu zawodowego budżet państwa poniesie koszt w wysokości 1 800 452 zł na zapewnienie prawidłowego powołania organów samorządu zawodowego i wykonywanie przez niego obowiązków ustawowych. Po upływie tego terminu samorząd będzie się utrzymywał ze składek członkowskich, a z budżetu państwa będzie finansowane wynagrodzenie pracowników komórki organizacyjnej w resorcie pracy odpowiedzialnej za nadzór nad samorządem zawodowym psychologów.
Psychologowie będą ponosili opłatę za wpis na listę psychologów. Proponuje się ustalenie wysokości opłaty w kwocie nie wyższej niż 1/4 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku kalendarzowym, ustalonego przez GUS. Składka na samorząd psychologów będzie ustalana przez organy samorządu zawodowego. Psychologowie będą także ponosili koszty związane z obowiązkowym doskonaleniem zawodowym (obowiązek udziału w szkoleniach, seminariach itp.).
Jak przyznaje MPiPS, ograniczenie dostępu do zawodu może przełożyć się na zmniejszenie poziomu konkurencyjności na rynku usług psychologicznych, a to może spowodować wzrost cen usług psychologicznych.
