Palenie jest tak samo szkodliwe jak patologiczna otyłość

Podsumowanie najnowszych badań dotyczących szkodliwości palenia.

W prospektywnym badaniu kohortowym Million Women Study, którym objęto blisko 1,2 miliona kobiet w Wielkiej Brytanii, oceniono szkodliwość palenia tytoniu i korzyści z zaprzestania palenia (szczegółowe omówienie tego badania - p. Med. Prakt. 1/2013).¹ Stwierdzono, że palenie zwiększało ryzyko zgonu z powodu: przewlekłej choroby płuc, raka płuca, tętniaka aorty, niedokrwienia jelit, nowotworów jamy ustnej, gardła, krtani, nosa i zatok przynosowych, choroby wieńcowej, marskości wątroby lub alkoholowego zapalenia wątroby, raka pęcherza moczowego, raka przełyku, raka trzustki, raka nerki, raka żołądka, zapalenia płuc i choroby naczyniowomózgowej, a także ryzyko zgonu z jakiejkolwiek przyczyny, i skróciło czas życia średnio o 11 lat. Natomiast zaprzestanie palenia pozwala uniknąć znacznej części zwiększonego ryzyka (od 90% tego ryzyka przy zaprzestaniu przed 40. rż. do blisko 70% przy zaprzestaniu ok. 50. rż.).

Niezwykle istotne jest zaprzestanie palenia przez kobiety w okresie ciąży. Niestety w badaniu oceniającym skuteczność nikotynowej terapii zastępczej (NTZ) z użyciem plastrów z nikotyną (15 mg/16 h) nie uzyskano istotnie większego odsetka kobiet, które zaprzestały palenia do czasu porodu.²

Zaprzestanie palenia tytoniu wiąże się z ryzykiem przyrostu masy ciała. Efekt ten oceniono w metaanalizie opublikowanej w "British Medical Journal".³ Średni przyrost masy ciała po 12 miesiącach abstynencji wynosi 4-5 kg i nie różni się istotnie między osobami, które przyjmowały leki ułatwiające zaprzestanie palenia (NTZ, bupropion, wareniklina), i osobami nieprzyjmującymi tych leków. Należy podkreślić, że przyrost masy ciała nie występował u wszystkich chorych; około 20% osób schudło.

W artykule pt. "Przyrost masy ciała związany z zaprzestaniem palenia tytoniu - jak postępować", opublikowanym w "Polskim Archiwum Medycyny Wewnętrznej" (a dostępnym również tutaj) prof. P. Aveyard i wsp.⁴ radzą: "Osoby palące tytoń powinny wiedzieć, że zaprzestanie palenia prowadzi do przyrostu masy ciała u 80-90% osób osiągających abstynencję, ale przekracza 10 kg tylko u 10-20%. Należy im również powiedzieć, że jest to trwały przyrost masy ciała, chyba że dołożą szczególnych starań, by mu zapobiec lub ponownie schudnąć.

Palacze powinni także wiedzieć, że palenie jest tak samo szkodliwe jak patologiczna otyłość (BMI >40 kg/m², tj. np. 120 kg przy wzroście 170 cm - przyp. red.) i że korzyści zdrowotne z zaprzestania palenia nie tylko zdecydowanie przeważają nad ryzykiem związanym z przyrostem masy ciała, ale występują pomimo tego ryzyka. Stara rada, aby najpierw zaprzestać palenia, a następnie schudnąć, jest prawdopodobnie rozsądnym zaleceniem dla wielu palaczy. Jednakże schudnięcie jest trudne i niewiele osób traci 5-10 kg oraz utrzymuje ten efekt, stąd też regularne ważenie się w czasie zaprzestania palenia może być pomocne, dlatego wydaje się rozsądne podjęcie interwencji, zanim dojdzie do nadmiernego przyrostu masy ciała. Wiąże się to z odczekaniem przynajmniej miesiąca z oceną przyrostu masy ciała, co prawdopodobnie ma sens w świetle możliwości, że dieta w okresie zaprzestawania palenia może zmniejszyć szansę uzyskania trwałej abstynencji.

Jeśli przyrost masy ciała jest większy niż 1 kg, wówczas może być sensowne zachęcanie pacjentów do podjęcia działania, zanim przytyją kilka kilogramów więcej, a schudnięcie będzie jeszcze trudniejsze. Jeśli istnieje taka obawa, lekarz może rozważyć zachęcanie pacjentów do udziału w programie odchudzania zapewniającym regularny nadzór i ustalenie podaży kalorii oraz przedstawiać korzyści z takiego postępowania. Lekarze mogą również rozważyć dłuższe stosowanie NTZ u osób, u których przyrost masy ciała jest szczególnie niebezpieczny, aczkolwiek powinno to być postępowanie drugiego wyboru".

Liczba przeszczepów płuc w Polsce jest wciąż mała, a główną tego przyczyną jest niedobór dawców. Zasadność kwalifikowania do przeszczepu płuc od dawców palących tytoń potwierdza duże badanie, w którym oceniono prawie 1300 takich przypadków. Wyniki potwierdziły wprawdzie niekorzystny wpływ palenia przez dawców na przeżycie biorców po przeszczepie, ale wykazano, że przeszczepianie płuc od dawców palących poprawia przeżywalność.⁵