×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Choroby stawów wywoływane przez kryształy pirofosforanu wapnia (CPPD)


Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Katedra Reumatologii Wyższej Szkoły Edukacji i Terapii w Poznaniu

Czym są choroby stawów wywoływane przez kryształy pirofosforanu wapnia i jakie są ich przyczyny?

Odkładanie się kryształów pirofosforanu wapnia (calcium pyrophosphate - CPP) w stawach może przebiegać w trzech postaciach: jako chondrokalcynoza, ostre zapalenie stawów lub przewlekłe zapalenie stawów.

Przyczyna powstawania kryształów pirofosforanu wapnia w tkankach stawowych nie jest dokładnie znana. Może to być zaburzenie uwarunkowane przez czynniki genetyczne - mówimy wówczas, że jest to postać „pierwotna”. Do „wtórnej” postaci chorób związanych z krystalizacją pirofosforanu wapnia może się przyczyniać starzenie się, równoczesne powstawanie zmian zwyrodnieniowych w stawach, nadczynność lub niedoczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, przewlekłe stosowanie glikokortykosteroidów czy niektóre choroby metaboliczne. Obserwuje się także miejscowe tworzenie kryształów pirofosforanu wapnia po przebytym urazie stawu z jego uszkodzeniem (w tym także związanym z zabiegiem operacyjnym).

Jak często występują choroby stawów wywoływane przez kryształy pirofosforanu wapnia?

Nie ma dokładnych danych dotyczących częstości występowania chorób z tej grupy. Wiadomo, że pojawiają się one głównie u osób po 50. roku życia, dotyczą częściej kobiet niż mężczyzn, a częstość ich występowania rośnie z wiekiem. Chorobom tym towarzyszą bardzo często zmiany zwyrodnieniowe w stawach, co utrudnia dokładne rozpoznanie.

Jak się objawiają choroby stawów wywoływane przez kryształy pirofosforanu wapnia?

Odkładanie się kryształów pirofosforanu wapnia w stawach może przebiegać w trzech postaciach, jako chondrokalcynoza, ostre zapalenie stawów lub przewlekłe zapalenie stawów.

Chondrokalcynoza to gromadzenie się kryształów pirofosforanu wapnia w chrząstce stawowej. Często występuje ona równocześnie z chorobą zwyrodnieniową stawów. Może nie powodować żadnych objawów klinicznych i złogi kryształów zauważane są na zdjęciach rentgenowskich wykonywanych z innych przyczyn (np. po złamaniu kości tworzących stawy). Współistnienie zmian zwyrodnieniowych i chondrokalcynozy obserwuje się najczęściej w obrębie stawów kolanowych (zob. zdjęcie poniżej), rzadziej nadgarstkowych, śródręczno-paliczkowych i innych. Dochodzi wówczas do zmian zapalnych w tych stawach. Objawy to ból, bolesność stawów, często obrzęk ich okolicy i wysięk w stawach. Na zdjęciach rentgenowskich często widoczne są wyrośla kostne (osteofity).

Chondrokalcynoza, Osteofity
Fot. Obraz radiologiczny chondrokalcynozy
(linijnego odkładania się wapnia w chrząstce)

Ostre zapalenie stawów wywołane jest przez kryształy pirofosforanu wapnia, które znalazły się w płynie stawowym. Najczęściej zajęte są stawy kolanowe.

Przewlekłe zapalenie stawów charakteryzuje się mniejszym nasileniem objawów niż w postaci ostrej, ale zmiany w stawach stopniowo narastają i mogą dotyczyć równocześnie wielu stawów: kolanowych, biodrowych, nadgarstkowych, ramiennych i łokciowych. U niektórych chorych proces ten ulega przyspieszeniu i dochodzi do uszkodzenia stawów.

Inne objawy ze strony układu kostno-stawowego. Złogi kryształów mogą się także gromadzić w obrębie kręgosłupa, powodując ból i ograniczenie ruchomości. Umiejscowienie złogów w kręgosłupie szyjnym może powodować ucisk na rdzeń kręgowy i wystąpienie porażeń. Często miejscem odkładania się złogów kryształów są ścięgna i pochewki ścięgniste, w których także dochodzi do zmian zapalnych.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów choroby stawów wywołanej przez kryształy pirofosforanu wapnia?

W razie wystąpienia objawów ostrego zapalenia stawów należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Zwykle objawy dotyczą jednego stawu, który staje się bardzo bolesny i obrzęknięty. Rozpoznanie jest nieraz trudne, ponieważ wymaga odróżnienia tych objawów od nieprawidłowości występujących w innych chorobach. Lekarz rodzinny najczęściej kieruje chorego do reumatologa, który przeprowadza pełną diagnostykę różnicową.

Jeżeli ból i obrzęk stawów mają charakter przewlekły, również należy się zgłosić do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w celu przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki i leczenia objawowego, a także skierowania do reumatologa, gdy zaistnieje taka potrzeba.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie choroby stawów wywołanej przez kryształy pirofosforanu wapnia?

W przypadkach ostrego zapalenia stawów jedyną metodą zapewniającą natychmiastowe rozpoznanie jest pobranie płynu stawowego ze stawu i poszukiwanie w nim kryształów o charakterystycznym kształcie i typowo załamujących światło spolaryzowane. Badanie to napotyka często na trudności związane z przeciwwskazaniami do nakłucia stawów lub warunkami technicznymi, a najczęściej z faktem, iż nie każde laboratorium wykonuje analizę płynu stawowego i charakterystykę znajdujących się w nim kryształów. Zasadniczo jest ono wykonywane w szpitalu lub w ramach specjalistycznej poradni reumatologicznej.

Rozpoznanie chondrokalcynozy

Oprócz stwierdzanych u pacjenta objawów klinicznych - opiera się na zdjęciach rentgenowskich lub innych badaniach obrazowych. Kryształy zawierają wapń, dlatego ich złogi w chrząstkach czy innych tkankach są łatwe do wykazania. Te same badania pozwalają też na wykrycie współistniejących zmian zwyrodnieniowych w stawach i uszkodzenia ich struktury.

Jakie są metody leczenia choroby stawów wywołanej przez kryształy pirofosforanu wapnia?

Leczenie ostrego zapalenia stawów rozpoczyna się od nakłucia stawu i usunięcia z niego wysięku oraz wstrzyknięcia preparatu glikokortykosteroidów o przedłużonym działaniu. Jeżeli postępowanie to nie daje wystarczających efektów lub jest niemożliwe do wykonania, podaje się niesteroidowe leki przeciwzapalne. Inną metodą jest zastosowanie kolchicyny (leku stosowanego u chorych na dnę moczanową), ale musi się ono odbywać pod ścisłą kontrolą lekarską.

Przewlekłe zapalenie stawów jest również wskazaniem do stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a w cięższych przypadkach także leków „modyfikujących proces zapalny” stosowanych m. in. w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów.


Rozmowa o chorobach stawów wywoływanych przez kryształy pirofosforanu wapnia
z profesor Ann Rosenthal z Medical College of Wisconsin

Czy jest możliwe całkowite wyleczenie chorób stawów wywoływanych przez kryształy pirofosforanu wapnia?

Ostre zapalenie stawów można całkowicie opanować stosując opisane wyżej leczenie. Jeżeli zapalenie stawów nawraca, konieczna jest profilaktyka - zapobieganie kolejnemu epizodowi zapalenia. Podaje się wówczas niesteroidowe leki przeciwzapalne lub kolchicynę w małych dawkach.

U chorych z przewlekłym zapaleniem stawów związanym z powstawaniem złogów kryształów w tkankach stawowych, u których często współistnieją zmiany zwyrodnieniowe w stawach, całkowite wyleczenie nie jest możliwe. W tych przypadkach leczenie musi być objawowe (leki zmniejszające ból i przeciwzapalne). Podejmuje się próby stosowania wspomnianych wyżej leków modyfikujących proces zapalny. Przydatna jest również fizjoterapia - leczenie ciepłem, prowadzenie odpowiednich ćwiczeń, leczenie uzdrowiskowe, stosowanie suplementów diety (glukozamina, piaskledyna, chondroityna). Celem terapii jest zachowanie możliwie najlepszej funkcji stawów, uniknięcie lub spowolnienie postępu choroby i wynikającej z niej niepełnosprawności.

20.03.2017
Zobacz także
Wybrane treści dla Ciebie
  • Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza)
  • Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
  • Biodro strzelające
  • Reaktywne zapalenie stawów (zespół Reitera)
  • Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego
  • Ból stawów
  • Zespół cieśni nadgarstka
  • Ból pleców
  • Zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta