Ból stawu kolanowego jest częstym objawem, który może wystąpić u osoby w każdym wieku. Kolano to staw narażony na częste urazy i przeciążenia, zarówno podczas uprawiania sportów, jak i zwykłej aktywności. Ból kolana może być spowodowany nieprawidłowościami dotyczącymi samego stawu, a także struktur go otaczających (mięśni). Bywa także objawem chorób ogólnoustrojowych, takich jak np. reumatoidalne zapalenie stawów.
Ból stawu kolanowego jest częstą dolegliwością. Kolano to staw najbardziej narażony na urazy, zmiany wynikające ze zużycia związanego z wiekiem oraz zmiany zapalne (z różnych przyczyn). Funkcjonalnie kolano jest stawem typu zawiasowego, czyli możliwe są w nim ruchy zginania i prostowania nogi. Ponadto, w zgięciu możliwe jest wykonywanie ruchów rotacyjnych. Staw kolanowy jest narażony na bardzo duże obciążenia.
Ból kolana – przyczyny
Wiele stanów i chorób może powodować ból kolana. Najprostszy podział obejmuje: urazy, czyli pojedyncze zdarzenia, w wyniku których doszło do uszkodzenia kolana oraz urazy z przeciążenia, czyli sytuacje, kiedy ból kolana jest wynikiem powtarzającego się nadwyrężania kolana, bez jednego uchwytnego dużego urazu.
Ból kolana spowodowany przeciążeniem
- Ból rzepki to najczęściej występujący rodzaj bólu kolana z przeciążenia. Ból zlokalizowany jest wówczas z przodu kolana lub głębiej w kolanie, za rzepką. Nasila się przy kucaniu, bieganiu, długotrwałym siedzeniu lub podczas wchodzenia i schodzenia po schodach. Zwykle narasta w czasie i nie jest poprzedzony jednym urazem. Zasadniczo, ból rzepki nie powoduje obrzęku kolana.
- Zapalenie kaletki maziowej, to stan do jakiego dochodzi, gdy wypełnione płynem torebki wokół kolana (zwane kaletkami maziowymi) ulegają podrażnieniu lub obrzękowi. Może on być skutkiem nadmiernego obciążenia danej okolicy, np. u osób wykonujących pracę w pozycji klęczącej (np. układanie podłóg).
Przeczytaj więcej: Zapalenie kaletek maziowych - Zapalenie więzadła rzepki, czyli kolano skoczka. Jest to choroba, która powoduje ból z przodu kolana podczas biegania, skakania, wchodzenia po schodach, kucania lub jakiegokolwiek innego ruchu wymagającego szybkiego wyprostowania kolana.
- Choroba zwyrodnieniowa stawów. Jest spowodowana zwyrodnieniem (lub zużyciem) chrząstki stawowej – ochronnej, absorbującej wstrząsy tkanki pokrywającej powierzchnie kostne w obrębie stawu. Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszą formą zapalenia stawów i najczęstszą przyczyną bólu stawów u osób po 50. roku życia. Zwykle choroba zwyrodnieniowa stawów powoduje poranny ból i łagodną sztywność, która zmniejsza się wraz z rozpoczęciem ruchu w stawie, ale następnie znów nawraca wraz ze wzrostem aktywności.
Przeczytaj więcej: Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego
Ból kolana z powodu urazu
Rozróżnia się różnego rodzaju urazy:
- Nadwyrężenie mięśni (naciągnięcie). Mięśnie czworogłowe (znajdujące się z przodu uda) i mięśnie dwugłowe uda (z tyłu uda) odpowiadają – odpowiednio – za zginanie i prostowanie nogi w kolanie, i są podatne na nadwyrężenie (naciągnięcie mięśni). Dochodzi do niego najczęściej podczas uprawiania sportów wymagających gwałtownego przyspieszenia i zwolnienia tempa (koszykówka, piłka nożna), rzadziej podczas aktywności takich jak jogging, pływanie.
Zwykle w leczeniu stosuje się na początku odpoczynek i zimne okłady. W przypadku silnego bólu można przyjąć leki przeciwbólowe dostępne bez recepty (np. ibuprofen). Jeśli jednak ból uniemożliwia chodzenie, zginanie lub prostowanie nogi w kolanie, a obrzęk stawu kolanowego lub ból trwa dłużej niż dwa tygodnie i nie ustępuje, należy się zgłosić do lekarza. - Uszkodzenie łąkotek. Występują często. Głównym objawem uszkodzenia łąkotki jest ból, który może się lokalizować po wewnętrznej lub zewnętrznej stronie kolana, ale również pod kolanem, pod rzepką, głęboko w środku kolana. Może mu towarzyszyć obrzęk kolana i kłopoty z poruszaniem – zginaniem i prostowaniem nogi w kolanie.
- Uszkodzenia więzadeł kolana. Urazy więzadeł pobocznych i krzyżowych tylnych powstają zazwyczaj w wyniku uderzenia w kolano przez jakiś przedmiot lub np. przez innego zawodnika podczas uprawiania sportu. Uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego występują najczęściej bez bezpośredniego kontaktu – podczas pozornie niewinnych ruchów, takich jak obrót czy lądowanie z wyskoku. Do typowych objawów związanych z urazami więzadeł kolana należą: obrzęk stawu, ból oraz uczucie braku stabilności kolana podczas wykonywania określonych ruchów.
Przeczytaj więcej: Uszkodzenie więzadeł krzyżowych i Uszkodzenie więzadeł pobocznych kolana
Więcej o urazach kolana przeczytaj w artykule Urazy stawu kolanowego, uraz w obrębie kolana
Ból kolan – inne przyczyny
Ból stawu kolanowego może też być wynikiem zapalenia stawu. Wówczas towarzyszą mu takie objawy jak zaczerwienie i nadmierne ucieplenie skóry w okolicy stawu, obrzęk, a także ograniczenie ruchomości. Zapalenie stawu kolanowego może być związane z reaktywnym zapaleniem stawów, infekcyjnym zapaleniem stawów, a także stanowić objaw boreliozy.
Przeczytaj więcej: Kleszcze i borelioza: przyczyny, objawy i leczenie boreliozy z Lyme.
Ból kolan bywa też spowodowany innymi chorobami, dotyczącymi nie tylko kolan. Należą do nich choroby reumatyczne, np. reumatoidalne zapalenie stawów i zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Ból kolan nie jest wtedy jedynym objawem, lecz towarzyszy bólowi innych stawów, a także mogą występować objawy ogólnie, takie jak stan podgorączkowy, utrata masy ciała, uczucie zmęczenia.
Przeczytaj więcej: Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS): przyczyny, objawy i leczenie i Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK)
Ból kolana – co robić? Kiedy zgłosić się do lekarza?
Jeśli ból kolana występuje po urazie, można:
- przykładać na kolano zimne okłady, aby zmniejszyć ból i obrzęk. Do kolana można przykładać zimny żelowy okład, torebkę z lodem (lub np. torebkę z mrożonymi warzywami) co 1–2 godzin na około 15 minut. Nie należy przykładać lodu bezpośrednio na skórę, tylko umieścić np. cienki ręcznik pomiędzy lodem (lub innym zimnym przedmiotem) a skórą. Aby zmniejszyć obrzęk, należy usiąść lub położyć się i unieść nogę do góry podczas przykładania okładu;
- oszczędzać kolano i unikać ruchów, które nasilają ból; nie należy kucać, klękać ani biegać;
- jeśli ból jest dokuczliwy (i nie ma do tego przeciwwskazań), można wziąć lek przeciwbólowy dostępny bez recepty (np. ibuprofen).
Należy się zgłosić do lekarza, jeśli:
- Nie jesteś w stanie stanąć na nodze, kolano blokuje się lub zgina się, kiedy przenosisz na nie ciężar ciała.
- Występuje znaczny obrzęk lub ból kolana.
- Masz gorączkę, której towarzyszy ból, obrzęk i zaczerwienienie kolana.
- Ból kolana nie ustępuje lub nasila się po kilku dniach samodzielnego leczenia w domu.
Ból kolana – leczenie
Leczenie bólu kolana zależy od jego przyczyny. W wielu przypadkach wystarczające jest leczenie zachowawcze obejmujące powstrzymanie się od określonych form aktywności fizycznej (zwłaszcza takich, podczas których występuje kucanie, przysiady, skręcanie nogi w kolanie) i odpowiednie ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięśnie – zlecone przez fizjoterapeutę – oraz inne formy fizjoterapii. Czasem konieczne jest zastosowanie ortezy lub wkładki do butów, zmniejszenie masy ciała (jeśli jest nadmierna), a także zastosowanie leków, np. podawanych w zastrzyku do jamy stawowej. W poważniejszych przypadkach konieczne może się okazać leczenie chirurgiczne.
