Co to jest i jakie są przyczyny?
Dyspareunia to odczuwanie bólu w związku ze stosunkiem płciowym i w trakcie stosunku płciowego w obrębie narządów płciowych i lub miednicy. Częściej stan taki występuje u kobiet, jednak może się zdarzyć również u mężczyzn, wówczas ból może dotyczyć prącia, jąder, krocza oraz być odczuwalny głęboko w miednicy.
Przyczyna takiego stanu pojawiająca się u kobiet, a mogąca mieć wpływ na pojawienie się bólu również u mężczyzny, to brak lub słabe nawilżenie pochwy (suchość pochwy w okresie postmenopauzalnym, stany zapalne pochwy, nadmierny wysiłek fizyczny, niektóre leki, chemioterapia, wady anatomiczne miednicy). U mężczyzn przyczynami mogą być wady w obrębie prącia (stulejka, krótkie wędzidełko prącia) i stany zapalne prącia.
Jak często występuje?
Brakuje danych pozwalających oszacować częstość dyspareunii u mężczyzn. Według badań Z. Izdebskiego („Seksualność Polaków...”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2012) – dyspareunia występuje u 17% kobiet, natomiast 9,9% mężczyzn zgłasza trudności w życiu seksualnym z powodu uczucia choroby lub fizycznej dolegliwości. Inny spotykany szacunek wskazuje na odsetek mężczyzn z dyspareunią w populacji wiekowej 18–59 lat wynoszący 3%.
Jak się objawia?
Ból może występować już od momentu kontaktu narządów płciowych i może być tak nasilony, że uniemożliwia odbycie stosunku (infekcje, uszkodzenia skóry). Może się pojawić w trakcie stosunku (choroba Peyroniego, zapalenie cewki moczowej, prostaty, stulejka, w tym z powstaniem załupka, czyli brakiem możliwości odprowadzenia napletka zza żołędzi, co wymaga pilnej interwencji), w trakcie i po wytrysku (zapalenie pęcherzyków nasiennych, prostaty, cewki moczowej, pęcherza moczowego). Po zakończeniu stosunku zwykle zmniejsza się i ustępuje. W przypadku utrzymywania się lub narastania bólu, widocznych deformacji narządów płciowych wcześniej nieobecnych, krwawienia z narządów płciowych należy zgłosić się pilnie na SOR (szpitalny oddział ratunkowy) ze względu na możliwą urazową przyczynę bólu lub powstanie załupka.
Co robić w razie wystąpienia objawów?
W przypadku silnych dolegliwości zgłosić się pilnie na SOR. W przypadku dolegliwości występujących okresowo należy zgłosić się do urologa w celu rozpoznania przyczyny bólu. W razie bólu pojawiającego się u dwojga partnerów należy podjąć wspólnie dalszą diagnostykę i leczenie.
Jak lekarz stawia diagnozę?
Poprzez wywiad i badanie fizykalne, w tym narządów płciowych. Mogą zostać zlecone badania dodatkowe w zależności od wyniku badania fizykalnego (np. mikrobiologiczne). W przypadku wykluczenia przyczyny organicznej należy zgłosić się do psychiatry lub seksuologa.
Jakie są sposoby leczenia?
W zależności od przyczyny odpowiedzialnej za powstawanie bólu stosuje się odpowiednie leczenie: farmakologiczne (np. w przypadku infekcji) lub operacyjne w przypadku wady anatomicznej (np. krótkie wędzidełko, stulejka). W przypadku podłoża psychicznego dolegliwości konsultujący lekarz wybierze najdogodniejszą dla pacjenta formę terapii (leczenie farmakologiczne, psychoterapia).
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Najczęściej tak. Konieczna jest ścisła współpraca z lekarzem prowadzącym i stosowanie się do zaleceń. Po leczeniu operacyjnym konieczna będzie przerwa we współżyciu trwająca ok. 2–4 tygodni w zależności od przeprowadzonego zabiegu. Zabieg przeprowadza się najczęściej w znieczuleniu miejscowym, w trybie jednodniowym, w większości przypadków na następny dzień będzie można podjąć pracę.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?
W przypadku infekcji konieczna jest dbałość o higienę i unikanie kontaktów seksualnych z przypadkowym lub chorym partnerem. W przypadku uszkodzeń skóry unikanie urazów, powstających głównie podczas gwałtownych ruchów w trakcie stosunku płciowego lub podczas masturbacji. W przypadku psychoterapii stosowanie się do zaleceń terapeuty.
Co robić, aby uniknąć zachorowania?
Dbałość o higienę i unikanie kontaktów seksualnych z przypadkowym lub chorym partnerem jest zasadniczym elementem postępowania. W przypadku ran na narządach płciowych powstrzymanie się od współżycia do czasu ich zagojenia. Aby uniknąć wystąpienia zaburzeń o podłożu psychologicznym, ważne jest dbanie o zachowanie prawidłowych relacji i komunikacji w związku. W przypadku zauważenia wcześniej opisanych objawów ważne jest wczesne zgłoszenie się do lekarza, aby uniknąć nawarstwiania się kolejnych problemów.
Piśmiennictwo:
1. European Association of Urology guidelines 2009–20122. Siroky M.B., Oates R.D., Babayan R.K.: Podręcznik urologii, Wydawnictwo Czelej 2006 Lublin
3. Izdebski Z.: Seksualność Polaków, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego. 2012
4. Stulhofer A., Ajduković D.: Should we take anodyspareunia seriously? A descriptive analysis of pain during receptive anal intercourse in young heterosexual women. J. Sex Marital Ther., 2011,37, 346–358