Większość zakrzepic przebiega bezobjawowo, a jednym z objawów żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej jest zator tętnicy płucnej, który może być śmiertelny – powiedział prof. Zbigniew Krasiński podczas konferencji prasowej zorganizowanej pod patronatem Polskiego Towarzystwa Flebologicznego w Światowym Dniu Zakrzepicy.
- Rocznie w UE z powodu powikłań zatorowości i stanów z tym związanych umiera około 500–600 tys. osób
- Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa daje odległe powikłania, których leczenie może być bardzo trudne i które zmniejszają jakość życia
- Eksperci ubolewali nad faktem, że o zakrzepicy nie mówi się na co dzień, lecz głównie 13 października
Celem konferencji, z udziałem autorytetów w dziedzinie chirurgii naczyniowej, flebologii, kardiologii interwencyjnej i hematologii oraz pacjenta, który zmagał się z zatorowością, było jak najszersze dotarcie z informacjami o objawach, profilaktyce i leczeniu choroby, o której pacjenci wciąż mało wiedzą, a która jest trzecią przyczyną zgonów z przyczyn naczyniowych – po zawale serca i udarze mózgu.
Eksperci wskazywali, że według badań rocznie w Unii Europejskiej z powodu powikłań zatorowości i stanów z tym związanych umiera około 500–600 tys. osób (dane szacunkowe), czyli „jakby miasto tej wielkości znikało każdego roku z powierzchni Europy”.
Jak podkreślano, to jedna z niewielu chorób, której możemy skutecznie zapobiegać poprzez profilaktykę, a co czwarty zgon na świecie jest spowodowany po części powikłaniami zatorowo-zakrzepowymi w układzie żylnym lub tętniczym.
Przed konferencją prasową dziennikarze mogli przyjrzeć się z bliska, w szpitalu, możliwościom współczesnej diagnostyki i leczenia ostrej zatorowości płucnej. W Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus w Warszawie, w Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii, lekarze pod okiem kamer zbadali pacjentów oraz zaprezentowali wyniki badań, gdzie m.in. widoczne były skrzepliny oraz związane z nimi nieprawidłowości. Pokazano obrazy z badań i zabiegów, m.in. z koronarografii serca i embolektomii tętnic płucnych.
Następnie odbyła się konferencja prasowa, w której udział wzięli:
- prof. Zbigniew Krasiński, kierownik Kliniki Naczyniowej, Wewnątrznaczyniowej, Angiologii i Flebologii, Instytut Chirurgii UM w Poznaniu, prezes Polskiego Towarzystwa Flebologicznego
- prof. Piotr Pruszczyk, kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii z Centrum Diagnostyki i Leczenia Żylnej Choroby Zakrzepowo Zatorowej, WUM
- prof. Tomasz Urbanek z Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej, Naczyń, Angiologii i Flebologii Górnośląskiego Centrum Medycznego SUM w Katowicach, członek zarządu PTF
- Maciej Mazgaj, pacjent, który zmagał się z zatorowością, członek zarządu Stowarzyszenia na Rzecz Profilaktyki i Leczenia Zatorowości Płucnej
- Renata Jeziółkowska, moderator dyskusji
Podczas konferencji prof. Piotr Pruszczyk zwracał uwagę na szereg wyzwań zarówno dla lekarzy, jak i dla pacjentów, związanych z zakrzepicą i zatorowością. – Prawie 40 proc. pacjentów nie ma zidentyfikowanych czynników ryzyka. Można być młodym, zdrowym i wysportowanym i nie chroni to nas przed żylną chorobą zakrzepowo-zatorową – powiedział. Prof. Tomasz Urbanek zwracał uwagę na potrzebę powstawania ośrodków szybkiej diagnostyki. Prof. Zbigniew Krasiński zaznaczył, że osoby, które chorowały na zakrzepicę muszą mieć świadomość, że ryzyko ponownej zakrzepicy jest sto razy większe niż w przypadku osób, które nie chorowały.
– Wyliczając sytuacje, w których ryzyko wystąpienia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej jest znacznie podwyższone, trzeba wspomnieć o pacjentach onkologicznych. W tej grupie drugą co do częstości przyczyną zgonu są właśnie powikłania zakrzepowo-zatorowe – zaznaczył prof. Zbigniew Krasiński. – Powinniśmy uświadamiać także pacjentów po dużych operacjach. Trzeba również wiedzieć, że ryzyko może zwiększać fakt, że trafimy na trzy dni do łóżka z powodu grypy czy COVID-19. Czynnikiem ryzyka jest również ciąża, i to bardziej znaczącym aniżeli środki antykoncepcyjne. I jeśli o nich mowa, większe ryzyko stwarzają preparaty dwuskładnikowe niż jednoskładnikowe. Generalnie ze wzrostem ryzyka zakrzepicy wiążemy unieruchomienie, wiek, otyłość, ciążę, hormonalne środki antykoncepcyjne i wszelkiego rodzaju urazy.
Prof. Piotr Pruszczyk wytłumaczył w prosty sposób, jak powstaje zakrzepica, co po kolei dzieje się w organizmie. – Jak ktoś jest unieruchomiony, ma zwiększone krzepnięcie czy tendencję do aktywacji krzepnięcia, nowotwór, zapalenie, mogą powstawać skrzepliny, które najczęściej tworzą się w układzie żył kończyn dolnych i jeżeli są nieleczone, nierozpoznane, mogą się powiększać. W którymś momencie przemieszczają się z prądem krwi, płynąc przez serce i zatykają tętnicę płucną – opisał.
Poruszony został również temat wpływu podróży samolotem na rozwój choroby. Szerzej odniósł się do niego prof. Zbigniew Krasiński: – Sytuacja jest złożona. Wymuszona pozycja ciała, niemożliwość ruszania się, odwodnienie (…) Cała triada Virchowa ma znaczenie w tym wypadku. Ludzie siedzący przy korytarzach, ruszający się, mają mniej tych zakrzepic. Nie ma dowodów na to, że klasa biznes chroni przed zakrzepicą, chociaż tak mogłoby się wydawać. Wiadomo, że loty w obrębie Europy, czyli takie do czterech godzin są bezpieczne, ale loty transkontynentalne już tak bezpieczne nie są. Zaleca się nawodnienie, w miarę możliwości chodzenie, unikanie picia alkoholu. W przypadku osób, u których jest stwierdzone podwyższone ryzyko, stosuje się farmakoterapię, wyroby uciskowe.
Na konferencji była mowa również o tym, że żylna choroba zakrzepowo-zatorowa daje odległe powikłania, których leczenie może być bardzo trudne i które zmniejszają jakość życia. – Zespół pozakrzepowy, czyli uszkodzenie zastawek w żyłach, niedrożność żył prowadząca do objawów niewydolności żylnej, obrzęki, zmiany skórne, owrzodzenia żylne goleni – to jest coś, co absolutnie może się zdarzyć po zakrzepicy. To są rzeczy, które mogą zredukować jakość życia – tłumaczył prof. Tomasz Urbanek.
Wyjaśnił, skąd biorą się problemy diagnostyczne. – W 60-80 proc. przypadków nie jesteśmy w stanie stwierdzić żadnych dolegliwości. W przypadku zakrzepicy proksymalnej, dotyczącej dużych żył, objawy występują u co drugiego pacjenta. 90 proc. zatorów tętnicy płucnej pochodzi z żył kończyn dolnych i miednicy. Jeżeli mówimy o objawach, które sugerują zakrzepicę żył głębokich o podłożu żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, najczęściej jest to obrzęk jednej kończyny i towarzyszące temu dolegliwości bólowe. Równie dobrze objawy mogą być niecharakterystyczne. Pierwszym z nich mogą być symptomy zatorowości płucnej, które również są absolutnie niecharakterystyczne – to tachykardia, zmniejszenie rezerwy wysiłkowej, duszność, a następnie zwracające większą uwagę – np. krwioplucie.
Specjaliści poruszyli również kwestię rozwiązań systemowych dla pacjentów. – Jeżeli chodzi o zakrzepicę żył głębokich, idealne byłoby, gdybyśmy mogli zgłosić się jak najszybciej do lekarza w celu wykonania badania potwierdzającego albo wykluczającego obecność zakrzepicy, czyli badania dopplerowskiego układu żylnego –zaznaczył prof. Tomasz Urbanek. – W przypadku zatorowości płucnej, diagnostyka odbywa się najczęściej w warunkach szpitalnych poprzez wykonanie angio-CT tętnic płucnych. Jeżeli mówimy o tym, gdzie pacjenci powinni się zgłaszać, to tutaj dostrzegam pewien problem. Oczywiście może to być SOR, natomiast biorąc pod uwagę częste występowanie choroby – 1 do 2 przypadków na tysiąc populacji na rok – rozmawiamy o bardzo dużej grupie pacjentów.
O perspektywie pacjenta, swojej historii z zatorowością opowiedział Maciej Mazgaj: – Byłem młodym człowiekiem, nieotyłym, ruszającym się, nielatającym samolotem w tamtym okresie, a jednak incydent zakrzepowy, który się później przekształcił w masywną zatorowość płucną miał miejsce w moim przypadku. Po bardzo szerokiej diagnostyce nie znaleziono dokładnych przyczyn. Teraz wiem, jak ważne jest obserwowanie swojego organizmu. (...) Ta choroba zapala u nas żółte światło, należy się cały czas obserwować, jak reaguje nasze ciało. Uruchamia proces starania się o bycie zdrowym, zachowania właściwej diety, aktywności fizycznej, ta choroba mobilizuje.
Wspomniano również znaną lekkoatletkę Kamilę Skolimowską, zmarłą z powodu zatorowości, po której śmierci głośno zrobiło się o zakrzepicy.
Eksperci ubolewali nad faktem, że o zakrzepicy nie mówi się na co dzień, lecz głównie 13 października. Wspomnieli także, że 13 października, 202 lata temu, urodził się Rudolf Ludwik Virchow, a triada Virchowa to podstawa dot. zakrzepicy: unieruchomienie, czyli zastój żylny, nadkrzepliwość, czyli aktywacja układu krzepnięcia oraz miejsce, gdzie zaczyna powstawać zakrzep, czyli aktywacja komórek śródbłonka, uszkodzenie ściany naczynia.
– Marzyłoby mi się, żeby każda konferencja, niezależnie od tego, czy dotyczy dzieci, osób starszych, ortopedów czy kardiochirurgów miała jednak jakieś wykłady na temat powikłań zatorowo-zakrzepowych, bo one często uniemożliwiają normalną terapię – podsumował prof. Zbigniew Krasiński.
