×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zatorowość płucna: przyczyny, objawy, leczenie i rokowania

dr n. med. Marzena Frołow

Zatorowość płucna polega na zamknięciu lub zwężeniu tętnicy płucnej lub części jej rozgałęzień przez skrzepliny. Zatorowość płucna jest najczęściej spowodowana przemieszczeniem się do krążenia płucnego skrzeplin powstałych w żyłach głębokich kończyn dolnych lub miednicy mniejszej. Rzadziej skrzepliny pochodzą z żył górnej połowy ciała, np. żył podobojczykowych i pachowych, jeszcze rzadziej materiałem zatorowym są kule cholesterolu lub pęcherzyk powietrza, lub płyn owodniowy, który w trakcie porodu lub jego powikłań przedostał się do żył miednicy mniejszej.

Postaci zatorowości płucnej

O postaci ostrej zatorowości płucnej decyduje ciężkość choroby oceniana przez lekarza na podstawie indywidualnie oszacowanego ryzyka wczesnego zgonu chorego (w ciągu 30 dni od początku choroby). Ryzyko to ocenia się na podstawie badania chorego i ustalenia, czy występują objawy wstrząsu oraz niewydolności prawej komory serca.

W zależności od występowania powyższych cech wyróżnia się:

  1. zatorowość płucną dużego ryzyka
  2. zatorowość płucną niedużego ryzyka, która dzieli się z kolei na
      a) zatorowość płucną pośredniego ryzyka
      b) zatorowość płucną małego ryzyka

Na podstawie określenia ciężkości zatorowości płucnej określa się zagrożenie zgonem oraz ustala odpowiednie postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne.

Czynniki ryzyka zatorowości płucnej

Czynniki usposabiające do zatorowości płucnej są takie same, jak czynniki ryzyka zakrzepicy żył głębokich. Należą do nich wszystkie stany, które sprzyjają wystąpieniu trzech czynników tzw. triady Virchowa, opisanej w XIX wieku przez wybitnego uczonego Rudolfa Virchowa (zob. Przyczyny zakrzepicy).

Triada Virchowa obejmuje

  1. zwolnienie przepływu krwi (np. wskutek unieruchomienia kończyny lub ucisku żył)
  2. obecność czynników zwiększających aktywność układu krzepnięcia – np. wrodzone stany zwiększonej krzepliwości – tzw. nadkrzepliwości wrodzone i nabyte
  3. uszkodzenie ściany naczyniowej (np. w wyniku urazu lub mikrourazów podczas operacji kończyny dolnej).

Objawy zatorowości płucnej

Objawy zatorowości płucnej zwykle pojawiają się nagle.

Najczęstsze objawy to:

  1. duszność (u ~80% chorych)
  2. ból w klatce piersiowej (~50% chorych)
  3. kaszel, zwykle suchy (20%)
  4. zasłabnięcie lub omdlenie (14%)
  5. krwioplucie (7%).

U ok. 1/3 chorych występują również objawy zakrzepicy żył głębokich – obrzęk, zaczerwienienie i ból nogi przeważnie po jednej stronie.

Objawy kliniczne mogą bardzo sugestywnie przemawiać za zatorowością, ale mogą też przypominać inne choroby, np. zapalenie płuc lub zawał serca, stąd zdarzają się trudności z ustaleniem właściwego rozpoznania. Trzeba pamiętać, że zatorowość płucna może też przebiegać całkowicie bezobjawowo. Zatorowość płucna, zwłaszcza dużego ryzyka jest schorzeniem poważnym, śmiertelność nieleczonej wynosi ok. 30%!

Przebieg zatorowości i nasilenie objawów zależą od stopnia zamknięcia skrzeplinami łożyska tętnicy płucnej oraz od wydolności układu sercowo-naczyniowego. Na przykład u chorych z niewydolnością serca niedrożność nawet niewielkiej części rozgałęzień tętnic płucnych może powodować nasilone objawy, a u młodych uprzednio zdrowych osób niedrożność nawet znacznej części łożyska płucnego może powodować jedynie niewielkie objawy kliniczne.

W zatorowości płucnej wskutek zamknięcia naczyń skrzeplinami i co za tym idzie zmniejszenia ilości krwi przepływającej przez płuca dochodzi do zmniejszenia utlenowania krwi, co prowadzi do niedotlenienia wszystkich narządów. Dodatkowo, jeśli zatory zamkną znaczną część naczyń, spowoduje to zwiększenie oporu przepływu krwi w naczyniach, który musi pokonać prawa komora serca tłocząca krew do naczyń płucnych. Powoduje to znaczne zwiększenie jej obciążenia. Prawa komora, która nie jest zdolna do pokonywania tak wysokich ciśnień, jakie powstają wskutek zatkania naczyń płucnych ulega znacznemu rozszerzeniu i dochodzi do jej niewydolności.

Rozpoznanie zatorowości płucnej

Badania pomocnicze

Wykonuje się różne badania zależnie od stanu pacjenta oraz objawów klinicznych, dlatego nie wszystkie wymienione badania trzeba wykonać u każdego pacjenta.

  1. EKG
  2. RTG klatki piersiowej – uwidacznia obszary nieupowietrznionego płuca oraz płyn w jamach opłucnych
  3. Scyntygrafia perfuzyjna i perfuzyjno-wentylacyjna płuc – pozwala ocenić czy tkanka płucna jest prawidłowo ukrwiona i czy stosunek tkanki płucnej, która jest wentylowana do tej, jest prawidłowy. W zatorowości płucnej tkanka płucna może być wentylowana – czyli dochodzi do niej wdychane powietrze, ale nie musi być ukrwiona w związku z zamknięciem naczyń przez zatory i te obszary nieprawidłowo ukrwionej tkanki płucnej można ocenić za pomocą scyntygrafii.
  4. Spiralna tomografia komputerowa i tomografia komputerowa z podaniem środka cieniującego do żyły obwodowej (tzw. angio-TK). Umożliwia dokładną ocenę tętnic płucnych i ich rozgałęzień oraz uwidocznienie zatoru w rozgałęzieniach tętnicy płucnej.
  5. Arteriografię płucną z cewnikowaniem  wybiórczym podaniem środka cieniującego do prawej i lewej tętnicy płucnej wykonuje się rzadko z powodu niewielkiej dostępności i inwazyjnego charakteru – pozwala ocenić brak lub ograniczenie przepływu kontrastu w naczyniu.
  6. Echokardiografia – badanie USG serca pozwala ocenić stan prawej komory serca – poszerzenie i zmianę kształtu co przemawia za jej przeciążeniem wskutek zamknięcia naczyń płucnych. Przeciążenie prawej komory jest jedynie pośrednim dowodem zatorowości płucnej, ponieważ może występować w innych chorobach układu sercowo-naczyniowego. Skrzepliny w tętnicach płucnych lub w jamach prawej części serca są bardzo rzadko widoczne w badaniu echo.
  7. Echokardiografia przezprzełykowa jest wariantem badania echo i pozwala uwidocznić fragmenty tętnic płucnych i niekiedy skrzepliny w ich świetle.
  8. Ultrasonografia żył kończyn dolnych – może ujawnić zakrzepicę żył głębokich.
  9. W diagnostyce zatorowości płucnej stosuje się również badania laboratoryjne, m.in. oznaczenie stężenie dimeru-D, troponin sercowych i tzw. peptydów natriuretycznych BNP lub NT-proBNP

Potwierdzenie zatorowości płucnej polega na uwidocznieniu zatorów w rozgałęzieniach tętnicy płucnej, gdyż inne choroby mogą bardzo przypominać zatorowość.

Są to inne choroby płuc, m.in:
a) astmaprzewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)
b) odma opłucnowa
c) zapalenie płuc i opłucnej

choroby układu sercowo-naczyniowego:
a) ostre zespoły wieńcowe i zawał serca
b) niewydolność serca
c) bóle (neuralgia) nerwu międzyżebrowego.

Zatorowość płucna - leczenie

Leczenie zatorowości płucnej jest uzależnione od stopnia jej ciężkości. W przypadkach niepowikłanych i niezagrażających życiu polega ono głównie na stosowaniu tzw. leczenia przeciwkrzepliwego, czyli hamującego układ krzepnięcia. Zazwyczaj w fazie początkowej podaje się w iniekcjach podskórnych, w skórę brzucha heparynę drobnocząsteczkową – lek, który wybiórczo hamuje jeden z czynników krzepnięcia krwi, tzw. aktywowany czynnik Xa. Następnie, zwykle po kilku, kilkunastu dniach u większości chorych rozpoczyna się podawanie leków doustnych również hamujących układ krzepnięcia – leki te, z wyjątkiem nielicznych nowych preparatów wymagają monitorowania stanu układu krzepnięcia – oznaczania poziomu wskaźnika INR. W niektórych uzasadnionych przypadkach, np. w czasie ciąży lub u osób, u których dochodzi do nawrotu zakrzepicy lub zatorowości w trakcie leczenia lekami doustnymi, stosuje się heparynę przez cały czas trwania leczenia.

W cięższych przypadkach zatorowości płucnej przebiegających z niewydolnością prawej komory lub wstrząsem konieczna jest hospitalizacja chorego na oddziale intensywnej terapii, niekiedy leczenie tlenem lub nawet podłączenie do respiratora i wprowadzenie chorego w stan śpiączki farmakologicznej.

W wybranych przypadkach wykonuje się leczenie trombolityczne polegające na zabiegowym rozpuszczaniu skrzeplin za pomocą leku podawaneego przez cewnik wprowadzony bezpośrednio do tętnicy płucnej. Leczenie takie stosuje się w ośrodkach specjalistycznych, zwykle u chorych, u których pomimo kilkugodzinnego leczenia heparyną stan chorego się nie poprawia. Leczenie to jednak może być przyczyną ciężkich powikłań krwotocznych, dlatego stosowane jest w ciężkich przypadkach zagrażających życiu.

Również rzadko stosuje się leczenie inwazyjne zatorowości płucnej, czyli chirurgiczne polegające na rozdrobnieniu skrzepliny za pomocą cewnika lub operacyjnym usunięcia skrzeplin z tętnic płucnych (tzw. emobolektomia płucna). Stosuje się je w przypadkach jednoznacznie potwierdzonej, ciężkiej zatorowości płucnej, w których zawiodły inne metody leczenia. Operacja taka wymaga stosowania krążenia pozaustrojowego i jest wykonywana w nielicznych ośrodkach wysokospecjalistycznych.

20.01.2022
Zobacz także
  • Sposoby leczenia zatorowości płucnej
  • Jakie powikłania mogą wystąpić w przebiegu zatorowości płucnej?
  • Zatorowość płucna: objawy i rozpoznanie
Wybrane treści dla Ciebie
  • Sposoby leczenia zakrzepicy żył głębokich
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta