Pytanie nadesłane do redakcji
Czy po zażywaniu przez niemal 6 miesięcy podczas pobytu w szpitalach po wypadku i zabiegu kardiochirurgicznym leków przeciwzakrzepowych (tj. warfaryna, Clexane) możliwe jest, że krew się do nich "przyzwyczaja" i jest po ich odstawieniu bardziej krzepliwa? Odstawiłem te leki jakieś 2 miesiące temu, ale zaledwie kilka dni wstecz niemożliwe było pobranie krwi do badań, gdyż była ona zbyt gęsta. Czym to może być spowodowane?
Odpowiedział
lek. med. Krzysztof Rewiuk
Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum
Dyskusja na temat istnienia "efektu z odbicia" po odstawieniu doustnych leków przeciwzakrzepowych lub heparyn trwa od około pół wieku i nic nie wskazuje na to, by miała się szybko zakończyć. Bardzo trudno jest bowiem zróżnicować, czy powikłania zakrzepowe pojawiające się powtórnie po odstawieniu leków "rozrzedzających krew" mają związek z ich odstawieniem, czy są wyrazem drzemiącej cały czas w pacjencie tendencji do nadkrzepliwości. Muszę Pana jednak uspokoić: efekt z odbicia (jeżeli rzeczywiście ma miejsce) manifestuje się wystąpieniem powtórnych objawów żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (zakrzepicy żył głębokich lub zatorowości płucnej) w okresie do 2 miesięcy od odstawienia leków. Mająca go wywoływać nadkrzepliwość o charakterze osoczowym nie przejawia się natomiast widocznym "gołym okiem" zwiększeniem lepkości czy gęstości krwi.
Wiele osób w trakcie pobierania krwi może usłyszeć, że ich krew jest zbyt gęsta. W większości przypadków problemy z pobraniem krwi mają jednak charakter techniczny i wynikają z własności naczynia krwionośnego lub sprzętu używanego do pobrania krwi. Widoczne zwiększenie lepkości krwi wynikać może również ze zmiany jej składu morfotycznego, czego najczęstszą przyczyną jest odwodnienie pacjenta. W rzadkich przypadkach zwiększona gęstość krwi towarzyszy niektórym chorobom hematologicznym. Podejrzenia takie można zweryfikować dzięki badaniu morfologii krwi. Jeżeli nie występują u Pana inne niepokojące objawy, a parametry morfologii i krzepnięcia krwi są prawidłowe, raczej nie ma powodów do niepokoju.
Piśmiennictwo:
Cundiff D.K.: Clinical evidence for rebound hypercoagulability after discontinuing oral anticoagulants for venous thromboembolism. Medscape J. Med. 2008; 10: 258.Koracevic G.P.: What is heparin rebound? Exploring the parallel meanings that have existed for over 45 years. Cardiol. Rev. 2008; 25: 17-20.
