×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Indeks glikemiczny produktów spożywczych a zaburzenia gospodarki węglowodanowej

dr n. med. Dominika Wnęk, dietetyk

Od dłuższego już czasu dużą wagę przykłada się nie tylko do ilości, ale i do jakości węglowodanów w diecie. Wiąże się to z faktem, że na poposiłkowe stężenie glukozy wpływa zarówno ilość węglowodanów, jak i ich rodzaj oraz interakcje z innymi składnikami spożywanego produktu lub potrawy.

Dieta, indeks glikemiczny, cukrzyca
Fot. Pixabay.com

W 1981 roku zbadano wpływ powszechnie spożywanych produktów i cukrów prostych na wartości glikemii. Na tej podstawie zaproponowano nowy sposób klasyfikacji żywności węglowodanowej, uwzględniający jej wpływ na odpowiedź glikemiczną po spożyciu, który otrzymał nazwę „indeks glikemiczny”(określany skrótem IG).

Zgodnie z definicją indeks glikemiczny to różnica pola pod krzywą odpowiedzi glikemicznej po spożyciu 50 g przyswajalnych węglowodanów znajdujących się w badanym produkcie spożywczym i odpowiedzi glikemicznej na tę samą ilość węglowodanów po spożyciu standardowego pokarmu, którym najczęściej jest glukoza.

Im wyższy jest indeks glikemiczny danej potrawy lub produktu, tym większe stężenie glukozy we krwi uzyskuje się po jego spożyciu. Niestety z taką sytuacją wiążą się niekorzystne konsekwencje. Dochodzi do gwałtownego wyrzutu insuliny, co prowadzi do równie gwałtownego zmniejszenia stężenia glukozy we krwi i dokuczliwego uczucia głodu. Podczas tego procesu nasila się także magazynowanie składników energetycznych w organizmie (glukozy, triglicerydów). Po spożyciu produktów o niskim indeksie glikemicznym nie obserwuje się gwałtownych wyrzutów insuliny, a co za tym idzie nie zmniejsza się stężenie glukozy we krwi.

Produkty spożywcze dzieli się na: produkty o niskim indeksie glikemicznym (IG <55), średnim indeksie glikemicznym (IG 55–70) oraz produkty o wysokim indeksie glikemicznym (IG >70). Pamiętając o tym, jadłospis należy komponować tak, aby podstawę stanowiły produkty o niskim indeksie glikemicznym. Zalicza się do nich większość surowych owoców i warzyw, pełnoziarniste produkty zbożowe, ubogotłuszczowe produkty mleczne, nasiona roślin strączkowych oraz orzechy. W najmniejszych ilościach zaleca się produkty o wysokim indeksie glikemicznym, czyli przetworzone produkty zbożowe, pieczywo z wysokooczyszczownej mąki, większość płatków śniadaniowych, wyroby cukiernicze, słodzone napoje gazowane, ziemniaki oraz rozdrobnione i rozgotowane warzywa.

Jakie czynniki wpływają na wartość indeksu glikemicznego?

Na wartość indeksu glikemicznego produktów żywnościowych wpływa szereg czynników. Zalicza się do nich:

  • zawartość i wzajemne proporcje glukozy, fruktozy, sacharozy, laktozy i skrobi w produkcie
  • strukturę skrobi, czyli stosunek amylozy do amylopektyny
  • procesy technologiczne (m.in. forma i struktura produktu)
  • zawartość w danym produkcie innych składników (tłuszczu, białka, błonnika pokarmowego, kwasów organicznych i składników antyodżywczych).

Na przykład produkty mleczne zawierające laktozę mają niższy indeks glikemiczny niż produkty zawierające skrobię, a ziarna i otręby niższy niż mąka i płatki. Natomiast ziemniaki gotowane w całości charakteryzuje niższy indeks glikemiczny niż purée z ziemniaków. Ponadto w wyniku żelifikacji skrobi (zachodzącej w środowisku wodnym w podwyższonej temperaturze) staje się ona podatniejsza na działanie enzymów trawiennych. Dlatego produkty skrobiowe, takie jak ziemniaki i biały ryż, poddane długotrwałej obróbce kulinarnej mają wysoki indeks glikemiczny. Warto też wiedzieć, że w czasie dojrzewania i zbyt długiego przechowywania owoców zwiększa się ich indeks glikemiczny.

Indeks glikemiczny w świetle badań naukowych

U osób spożywających pokarmy o wysokim indeksie glikemicznym ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 jest o 40% większe niż u wybierających produkty o niskim indeksie glikemicznym.

W jednym z badań przeprowadzonych u zdrowych mężczyzn po 2 tygodniach stosowania diety o niskim indeksie glikemicznym zaobserwowano u nich poprawę 12-godzinnego profilu glikemii. Efekt ten utrzymywał się także po zakończeniu badania, co może wskazywać na długotrwały wpływ takiej diety na glikemię poposiłkową i wydzielanie insuliny. Ponadto obniżenie indeksu glikemicznego posiłków chorych na cukrzycę wpływa na zmniejszenie stężenia hemoglobiny glikowanej we krwi i poprawia profil lipidowy.

Metaanaliza wyników badań obejmujących chorych na cukrzycę typu 2, w których oceniano efekty diety o niskim indeksie glikemicznym, wykazała, że zmniejszenie indeksu glikemicznego o około 10% powoduje redukcję stężenia hemoglobiny glikowanej w ciągu 7 tygodni o około 8%, w porównaniu z wartościami obserwowanymi przed zastosowaniem diety.

W aktualnych rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego na 2017 rok zwraca się uwagę, że nie ma wystarczających dowodów naukowych uzasadniających ustalenie jednej, optymalnej ilości węglowodanów w diecie chorych na cukrzycę. Wiadomo jednak, że ich udział w diecie powinien stanowić około 45% całkowitej ilości energii. Jeśli natomiast węglowodany pochodzą z produktów o niskim indeksie glikemicznym i dużej zawartości błonnika, ich udział w ogólnej kaloryczności diety może być większy (nawet do 60%). Taka wysoka podaż kalorii pochodzących z węglowodanów jest odpowiednia dla osób o bardzo dużej aktywności fizycznej. Z kolei niższa od 45% podaż kalorii pochodzących z węglowodanów (25–45%) może być czasowo zalecana u chorych o niewielkiej aktywności fizycznej, u których możliwości jej zwiększenia są ograniczone, np. z uwagi na współistniejące choroby. Podkreśla się także, że główne źródło węglowodanów powinny stanowić pełnoziarniste produkty zbożowe, zwłaszcza o niskim indeksie glikemicznym (IG <55).

Piśmiennictwo

2016 Guidelines on the management of diabetic patients. A position of Diabetes Poland. Clin. Diabet. 2017; 6 (Suppl. A): A1–A80.
Lange E.: Zastosowanie indeksu glikemicznego w dietoterapii zespołu metabolicznego. Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych 2010; 59, 355–363.
29.11.2017
Zobacz także
  • Indeks glikemiczny
Wybrane treści dla Ciebie
  • Hiperglikemia poranna
  • Dieta ketogenna w leczeniu padaczki lekoopornej
  • Cukrzyca u dzieci
  • Zespół hiperglikemiczno-hiperosmolalny
  • Inne choroby związane z zaburzeniem metabolizmu węglowodanów
  • Hipercholesterolemia: Dieta na obniżenie cholesterolu - jadłospis, przepisy
  • Kwasica mleczanowa
  • Regeneracja i oczyszczanie wątroby – czy wspomaganie jest potrzebne?
  • Makulopatia cukrzycowa
  • Dieta w chorobie zwyrodnieniowej stawów – czy można odbudować chrząstkę stawową?
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta