×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Przewlekłe niedokrwienie jelit

Lek. Kamila Ludwikowska

Co to jest przewlekłe niedokrwienie jelit i jakie są jego przyczyny?

Niedokrwienie jelit można podzielić na przewlekłe, wynikające ze zwężenia tętnic doprowadzających krew do jelit oraz ostre, będące skutkiem nagłego całkowitego zablokowania napływu krwi do jelit. Przewlekłe niedokrwienie jelit wynika ze zwężenia tętnic trzewnych, czyli tętnic doprowadzających krew do jelit. Niedostateczne zaopatrzenie w krew bogatą w tlen i składniki odżywcze powoduje szereg charakterystycznych objawów określanych często „anginą brzuszną”. Niedokrwienie najczęściej dotyczy jelita cienkiego, ale zdarza się także niedokrwienie jelita grubego.

Najczęstszą przyczyną przewlekłego niedokrwienia jelit jest miażdżyca. Odkładanie się blaszek miażdżycowych w tętnicach unaczyniających jelita i wywołane tym objawy są analogiczne do miażdżycy tętnic wieńcowych, czyli dławicy piersiowej (łac. angina pectoris).

Inne rzadkie przyczyny przewlekłego niedokrwienia jelit to: zespół Dunbara (anomalia anatomiczna powodująca ucisk struktur przepony na pień trzewny), dysplazja włóknisto-mięśniowa tętnic (wrodzone zaburzenia budowy ściany naczyń krwionośnych), tętniak lub rozwarstwienie aorty oraz choroba Buergera (zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń – choroba naczyń dotykająca głównie palących papierosy mężczyzn).

Jak często występuje przewlekłe niedokrwienie jelit?

Dokładna częstość występowania przewlekłego niedokrwienia jelit nie jest dobrze poznana. Miażdżyca naczyń trzewnych występuje bardzo często, tj. nawet u 6–10% osób. Wynikające z tego objawy choroby zdarzają się jednak dużo rzadziej. Po pierwsze dlatego, że organizm ma ogromny margines rezerwy i dopiero zwężenie światła tętnic o połowę jest na tyle istotne, że powoduje dolegliwości. Po drugie, jeśli zwężenie dotyczy jedynie jednej tętnicy z danego obszaru, rozwija się tzw. krążenie oboczne, czyli inne naczynia krwionośne przejmują rolę zwężonej tętnicy.

Przewlekłe niedokrwienie jelit zdecydowanie częściej występuje u osób w starszym wieku, palących tytoń, z miażdżycą innych naczyń (np. chorobą wieńcową, niedokrwieniem kończyn dolnych, miażdżycą tętnic szyjnych), cukrzycą, nadciśnieniem tętniczymzwiększonym stężeniem cholesterolu i innych lipidów.

Jak się objawia przewlekłe niedokrwienie jelit?

Dla przewlekłego niedokrwienia jelit charakterystyczna jest triada objawów:

  1. Ból brzucha pojawia się najczęściej 15–60 minut po spożyciu posiłku. Trawienie oraz przesuwanie pokarmu, to praca jaką wykonują jelita, wymagająca większego zaopatrzenia w tlen i składniki odżywcze. O ile przepływ krwi przez zwężone naczynia może być wystarczający w czasie spoczynku (czyli bez pokarmu w jelitach), o tyle w czasie pracy, gdy potrzeba więcej krwi, zaczyna brakować niezbędnych składników. Objawia się to właśnie bólem. Im bardziej obfity i tłusty posiłek, tym więcej pracy muszą włożyć jelita i bardziej dotkliwy ból. Dolegliwości utrzymują się przez około 1–3 godziny.
  2. Wyniszczenie. Ból pojawiający się po posiłkach prowadzi większość chorych do powstrzymywania się od jedzenia. Dodatkowo, niedostatecznie ukrwione jelita pracują gorzej, w związku z czym nie wchłaniają pokarmów jak należy. Ponadto, u chorych z niedokrwieniem jelit występuje uczucie szybkiej sytości. U 80% przewlekłe niedokrwienie jelit skutkuje utratą masy ciała.
  3. Uporczywa biegunka.

Inne objawy to nudności, wymioty, zaparcia, wzdęcia i ogólne osłabienie.

W czasie wizyty lekarz będzie prosił o dokładne opisanie dolegliwości – charakter bólu, związek z przyjmowanymi posiłkami, czas od jakiego pojawiają się dolegliwości itd. Lekarz oceni także ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego na podstawie takich elementów, jak wiek, płeć, palenie papierosów, ciśnienie tętnicze. Przydatne w tym celu będą także wyniki takich badań, jak profil lipidów we krwi, czy stężenie glukozy. Wywiad chorobowy jest w przypadku podejrzenia przewlekłego niedokrwienia jelit najistotniejszym elementem wizyty.

Kolejnym elementem wizyty u lekarza jest badanie pacjenta. W przypadku przewlekłego niedokrwienia jelit, podczas badania jamy brzusznej z reguły nie stwierdza się istotnych nieprawidłowości. Lekarz, osłuchując pacjenta, może w niektórych przypadkach usłyszeć szmer nad dużymi tętnicami jamy brzusznej.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów przewlekłego niedokrwienia jelit?

Objawy przewlekłego niedokrwienia jelit mogą występować w przebiegu wielu różnych chorób. Silne bóle brzucha oraz utrata masy ciała powinny zawsze podlegać diagnostyce w możliwie szybkim czasie. Jeśli podejrzewasz u siebie przewlekłe niedokrwienie jelit, zgłoś się do lekarza. Jest to stan wymagający możliwie szybkiej, ale nie natychmiastowej diagnostyki.W związku z nasilaniem dolegliwości po posiłku, osoby z przewlekłym niedokrwieniem jelit często unikają jedzenia, co prowadzi do wyniszczenia i osłabienia organizmu. Pacjenci z przewlekłym niedokrwieneim jelit powinni jadać regularnie, kilka (przynajmniej 5) posiłków dziennie. Posiłki powinny być lekkostrawne, a porcje niewielkie.

U niewielkiego odsetka pacjentów z przewlekłym niedokrwieniem jelit może dojść do nagłego całkowitego zablokowania przepływu krwi przez tętnicę, czyli ostrego niedokrwienia jelit . Występuje wówczas zaostrzenie objawów oraz ból brzucha utrzymujący się niezależnie od spożytego posiłku.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie przewlekłego niedokrwienia jelit?

Stwierdzenie wymienionych powyżej objawów przewlekłego niedokrwienia jelit, szczególnie u pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego (obarczonych większym ryzykiem choroby), jest podstawą do poszerzenia diagnostyki. Przewlekłe niedokrwienie jelit można rozpoznać na podstawie wymienionych objawów oraz wyniku badań obrazowych uwidaczniających zwężenie tętnic trzewnych. Podstawowym badaniem obrazowym jest USG jamy brzusznej metodą podwójnego obrazowania. Gdy wynik tego badania jest niejednoznaczny, można wykonać angio-TK (specjalna opcja tomografii komputerowej z podaniem kontrastu) lub angio-MR (specjalna opcja rezonansu magnetycznego z podaniem kontrastu – badanie droższe i trudniej dostępne). Jeśli planuje się wykonanie zabiegów wewnątrznaczyniowych, czyli poszerzenia naczyń za pomocą balonów i/lub stentów, można wykonać angiografię, czyli serię zdjęć RTG obrazujących naczynia po podaniu kontrastu do tętnic.

Jakie są metody leczenia przewlekłego niedokrwienia jelit?

U pacjentów z przewlekłym niedokrwieniem jelit celem leczenia jest przywrócenie prawidłowego napływu krwi przez tętnice. Istnieją dwa rodzaje leczenia zabiegowego.

  1. Zabieg operacyjny, w trakcie którego usuwa się blaszkę miażdżycową utrudniającą przepływ przez tętnicę (endarterektomia). Inną opcją leczenia operacyjnego jest wytworzenie pomostu (tzw. bypassu) omijającego miejsce zwężenia. Fragment żyły pacjenta, pobranej z innego miejsca lub sztuczną protezę naczyniową wszczepia się przed i za miejscem zwężenia, dzięki czemu krew może ominąć przeszkodę i płynąć swobodnie.
  2. Leczenie wewnątrznaczyniowe, czyli angioplastyka polega na wprowadzeniu do zwężonej tętnicy cewnika z balonikiem na końcu. Napompowanie balonu w miejscu zwężenia pozwala na poszerzenie naczynia. Dodatkowo można zastosować stenty, czyli małe „sprężynki”, które utrzymują poszerzenie ściany naczynia.

Obecnie często leczenie zaczyna się od zabiegu wewnątrznaczyniowego, obarczonego mniejszym ryzykiem, a w razie jego nieskuteczności, lub gdy warunki anatomiczne uniemożliwiają takie postępowanie, wykonuje się zabieg operacyjny w postaci endarterektomii lub pomostowania omijającego zwężenie (bypassy).

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie przewlekłego niedokrwienia jelit?

U większości pacjentów leczenie zabiegowe pozwala na przywrócenie prawidłowego napływu krwi do jelit. Należy jednak podkreślić, że bez zmiany nawyków żywieniowych, redukcji masy ciała, zaprzestania palenia tytoniu i wdrożenia regularnej aktywności fizycznej problem będzie dalej narastał. U około 25% pacjentów po zabiegu dochodzi do nawrotu choroby w ciągu najbliższych lat. Podjęcie działań profilaktycznych oraz stosowanie się do zaleceń lekarskich pozwala na zatrzymanie lub przynajmniej spowolnienie procesu odkładania miażdżycy w naczyniach.

Chociaż możliwe jest przywrócenie prawidłowego napływu krwi do jelit, chorzy często obciążeni są współistniejącą chorobą wieńcową i innymi schorzeniami, przez co ich ogólne rokowanie może być gorsze. Zarówno ryzyko zgonu z powodu wyjściowej choroby, jak i  związane z leczeniem zabiegowym jest w tej grupie zwiększone. Śmiertelność w ciągu pierwszego miesiąca po leczeniu wynosi około 8–11%.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia przewlekłego niedokrwienia jelit?

Pacjenci po leczeniu przewlekłego niedokrwienia jelit powinni pozostawać pod kontrolą lekarską. Niezbędne są badania kontrolne, oceniające napływ krwi do jelit. Najważniejszym postępowaniem po zakończonym leczeniu zabiegowym powinna być redukcja czynników ryzyka, polegająca na odpowiednim leczeniu chorób towarzyszących. Pacjenci z chorobami układu sercowo-naczyniowego wymagają stałej opieki kardiologicznej.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na przewlekłe niedokrwienie jelit?

Stosowanie zasad profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego uchroni nas jednocześnie przed przewlekłym niedokrwieniem jelit.

31.05.2017
Wybrane treści dla Ciebie
  • Nowotwory jelita cienkiego (łagodne i złośliwe)
  • Rak jelita cienkiego i inne złośliwe nowotwory jelita cienkiego
  • Ostre niedokrwienie jelit
  • Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych
  • Mikroskopowe zapalenie jelita grubego
  • Zespół jelita drażliwego
  • Uchyłki jelita grubego
  • Polipy jelita cienkiego – objawy, czy są groźne, leczenie
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta