Epidemia COVID-19 - przepisy, które dotyczą nas wszystkich

Na czym polega obowiązek zasłaniania ust i nosa? Jakie zakazy i obowiązki wprowadzono? Jakie przepisy regulują zasady postępowania w przypadku COVID-19?

Fot. pixabay.com

Pytanie 1. Jakie przepisy regulują zasady postępowania w przypadku COVID-19?

Zagadnienia prawne odnoszące się do przeciwdziałania epidemii COVID-19 zostały uregulowane przede wszystkim w przepisach ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r., poz. 374). Obowiązują one od 8 marca br., chociaż były już nowelizowane 1 kwietnia br.

W ustawie określono:

1. zasady i tryb zapobiegania zakażeniu wirusem SARS-CoV-2 i jego zwalczania oraz rozprzestrzeniania się u ludzi choroby zakaźnej wywołanej tym wirusem, w tym zasady i tryb podejmowania działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych w celu unieszkodliwienia źródeł zakażenia i przecięcia dróg szerzenia się tej choroby zakaźnej
2. zadania organów administracji publicznej w zakresie zapobiegania zakażeniu lub chorobie zakaźnej oraz ich zwalczania
3. uprawnienia i obowiązki świadczeniodawców oraz świadczeniobiorców, a także innych osób przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie zapobiegania zakażeniu lub chorobie zakaźnej oraz ich zwalczania
4. zasady pokrywania kosztów realizacji poszczególnych zadań, w szczególności tryb finansowania świadczeń opieki zdrowotnej dla osób z podejrzeniem zakażenia lub choroby zakaźnej, w celu zapewnienia tym osobom właściwego dostępu do diagnostyki i leczenia.

Chociaż powołana ustawa jest jedną z obszerniejszych (zawiera ponad 100 stron), w kwestiach w niej nieuregulowanych stosuje się ustawę z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2019 r., poz. 1239 i 1495 oraz z 2020 r., poz. 284 i 322).

Dodatkowo obowiązują obecnie nowe rozporządzenia:

1. rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 marca 2020 roku w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. 2020, poz. 491)
2. rozporządzenie Ministra Zdrowia z 24 marca 2020 roku zmieniające ww. przepisy wykonawcze (Dz.U. z 2020 r., poz. 522)
3. rozporządzenie Ministra Zdrowia z 31 marca 2020 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. 2020, poz. 566)
4. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 2020 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. 2020 , poz. 658)
5. rozporządzenie Rady Ministrów z 15 kwietnia 2020 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. 2020 , poz. 673).

Pytanie 2. Jakie zakazy wprowadzono w związku z ogłoszeniem stanu epidemii COVID-19?

Przepisy powołanych rozporządzeń Ministra Zdrowia przewidują wiele ograniczeń dla obywateli:

1. od 25 marca br. na obszarze Polski obowiązuje zakaz przemieszczania się, z wyjątkiem przemieszczania się konkretnej osoby w celu:
   a) wykonywania czynności zawodowych lub zadań służbowych (także pozarolniczej działalności gospodarczej lub prowadzenia działalności rolniczej, lub prac w gospodarstwie rolnym) oraz zakupu towarów i usług z tym związanych zaspokajania niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego, w tym uzyskania opieki zdrowotnej lub psychologicznej –uprawnienie to dotyczy także osoby jej najbliższej (w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny jest nią: „(…) małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu”), a jeżeli osoba przemieszczająca się pozostaje we wspólnym pożyciu z inną osobą, także osoby najbliższej osobie pozostającej we wspólnym pożyciu oraz zakupu towarów i usług z tym związanych (na marginesie można się zastanawiać, w jaki sposób policja lub inny upoważniony organ będzie mógł ustalić, czy określona osoba pozostaje we wspólnym pożyciu czy też nie)
   b) wykonywania ochotniczo i bez wynagrodzenia świadczeń na rzecz przeciwdziałania skutkom COVID-19, w tym w ramach wolontariatu
   c) sprawowania lub uczestniczenia w sprawowaniu kultu religijnego, w tym czynności lub obrzędów religijnych – w ich trakcie na danym terenie lub w danym obiekcie nie może się jednak znajdować łącznie (zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz pomieszczeń) nie więcej niż 5 osób, oprócz osób sprawujących kult religijny lub osób zatrudnionych przez zakład pogrzebowy (w przypadku pogrzebu w okresie od 25.03–11.04.2020). Ograniczenie to obowiązywało do 11 kwietnia br., od 12 kwietnia br. do odwołania dopuszcza się obecność więcej niż 50 osób, wliczając w to uczestników i osoby sprawujące kult religijny lub osoby zatrudnione przez zakład pogrzebowy (w przypadku pogrzebu)
2. wprowadzono ponadto kolejne ograniczenia w zakresie sposobu przemieszczania się:
   a) pieszo mogą się poruszać jednocześnie dwie osoby w odległości nie mniejszej niż 1,5 m od siebie, przy czym ograniczenie to nie stosuje się do osób najbliższych (definicja – p. pkt 1a)
   b) w środkach publicznego transportu zbiorowego można przewozić w tym samym czasie nie więcej osób, niż wynosi połowa miejsc siedzących.
3. od 25 marca br. do odwołania zakazano organizowania zgromadzeń oraz imprez, spotkań i zebrań niezależnie od ich rodzaju, z wyłączeniem spotkań danej osoby z jej osobami najbliższymi (definicja – p. pkt 1a) lub z osobami najbliższymi osobie, z którą pozostaje we wspólnym pożyciu. Ograniczenia nie stosuje się do spotkań i zebrań związanych z wykonywaniem czynności zawodowych lub zadań służbowych (pozarolniczą działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działalności rolniczej, lub prac w gospodarstwie rolnym)
4. ustanowiono czasowe ograniczenie wykonywania działalności leczniczej polegające na zaprzestaniu:
   a) udzielania świadczeń w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego
   b) udzielania świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu rehabilitacji leczniczej, z wyjątkiem:
   – przypadków, w których zaprzestanie rehabilitacji grozi poważnym pogorszeniem stanu zdrowia pacjenta
   – świadczeń udzielanych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, w tym obejmujących kardiologiczną telerehabilitację hybrydową
   – świadczeń stacjonarnych udzielanych pacjentom w ramach ciągłości i kontynuacji leczenia, przeniesionych bezpośrednio z ośrodka leczenia ostrej fazy choroby (w rozumieniu tych przepisów)
   c) udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu programów zdrowotnych w pojazdach (pracowni mobilnej)
   d) udzielania świadczenia zdrowotnego z zakresu leczenia stomatologicznego w pojazdach (dentobusach)
   e) sprawowania opieki stomatologicznej w rozumieniu ustawy z dnia 12 kwietnia 2019 r. o opiece zdrowotnej nad uczniami (Dz.U. z 2019 r., poz. 1078).
5. dodatkowo obowiązują nadal:
   a) zakaz wychodzenia na ulicę osoby, która nie ukończyła 13. roku życia bez opieki osoby dorosłej – zakaz ten ma charakter bezwzględny, co oznacza, że osoba małoletnia nie może samodzielnie wyjść na zakupy, z psem na spacer, na dodatkowe zajęcia do 20 kwietnia 2020 r. zakaz ten dotyczył wszystkich osób małoletnich (do ukończenia 18. roku życia) Nie ma natomiast szczególnych rygorów w odniesieniu do opiekuna: ma nim być osoba dorosła (nie musi być to zatem przedstawiciel ustawowy lub opiekun prawny, a nawet opiekun faktyczny), a więc decydujące jest kryterium wieku
   b) ograniczenia w funkcjonowaniu galerii handlowych i wielkopowierzchniowych sklepów budowlanych, a także restauracji, barów oraz jadłodajni
   c) ograniczenia w działalności instytucji kultury (kun, teatrów, muzeów, bibliotek)
   d) zawieszenie działalności zakładów fryzjerskich, kosmetycznych oraz placówek o podobnym charakterze (np. salony tatuażu, piercingu)
   e) zakaz korzystania z parków, lasów, plaż, bulwarów, promenad i rowerów miejskich (to już nie obowiązuje, więc może na koniec, że do 20 kwietnia 2020 r. obowiązywał taki zakaz)
   f) ograniczenia dotyczące komunikacji miejskiej (liczby osób korzystających jednocześnie z przewozu) oraz liczby osób przebywających w sklepie oraz na poczcie
   Zasady dotyczące komunikacji publicznej stosuje się do przewozu osób pojazdami 9 + 1.

Pytanie 3. Jakie obowiązki, poza wymogiem poddania się kwarantannie, wiążą się z ogłoszeniem stanu epidemii COVID-19?

Poza wprowadzeniem wielu zakazów ustawodawca nałożył na obywateli także szereg obowiązków:

1. od 12 kwietnia br. do odwołania można nakazać udostępnienie – w celu zwalczania epidemii – nieruchomości, lokali i terenów, jeżeli są one przewidziane w wojewódzkim planie działań w wypadku epidemii (art. 44 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi). W takim przypadku wojewoda, na podstawie informacji uzyskanej od właściwego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, informuje właściciela o obowiązku udostępnienia nieruchomości, lokalu i terenu
2. ruch międzynarodowy lotniczy, kolejowy oraz drogowy został wstrzymany do 3 maja br.
3. do 3 maja br. wstrzymano ruch cudzoziemców i przekraczanie przez nich granic Polski oraz obowiązki odnoszące się do 14-dniowej kwarantanny; podczas 14-dniowej kwarantanny nie można opuszczać domu, a kwarantanna obowiązuje także współmieszkańców
4. nauczanie zdalne obowiązuje do 26 kwietnia br. z możliwością dalszego przedłużenia; z tego powodu przesuwa się terminy egzaminu ósmoklasisty oraz egzaminu maturalnego, choć nie ustala się ich konkretnych dat (zostaną one podane co najmniej 3 tyg. przed planowaną datą ich przeprowadzenia)
5. od 16 kwietnia br. do odwołania obowiązuje nakaz noszenia maseczek zasłaniających usta oraz nos.

20 kwietnia br. rozpoczyna się pierwszy z czterech etapów zmian w zakresie przyjętych dotychczas rygorów. Ma on polegać na zniesieniu zakazu wejścia do parków oraz lasów. Terminy wdrażania kolejnych etapów nie są znane. Większość zakazów obowiązuje zatem do odwołania.

Pytanie 4. Na czym polega obowiązek zasłaniania ust i nosa?

Obowiązek zasłaniania ust i nosa (za pomocą części odzieży, przyłbicy, maski albo maseczki) dotyczy osób przebywających:

1. w środkach publicznego transportu zbiorowego oraz w pojazdach samochodowych, w których poruszają się osoby niezamieszkujące lub niegospodarujące wspólnie
2. w miejscach ogólnodostępnych, w tym na drogach i placach, w obiektach kultu religijnego, obiektach handlowych, placówkach handlowych i na targowiskach
3. w zakładach pracy oraz w budynkach użyteczności publicznej przeznaczonych na potrzeby: administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwości, kultury, kultu religijnego, oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki, wychowania, opieki zdrowotnej, społecznej lub socjalnej, obsługi bankowej, handlu, gastronomii, usług (w tym usług pocztowych lub telekomunikacyjnych), turystyki, sportu, obsługi pasażerów w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym, morskim lub wodnym śródlądowym; za budynek użyteczności publicznej uznaje się także budynek biurowy lub socjalny
4. na terenie nieruchomości wspólnych.

Nakaz zakrywania twarzy i ust nie obowiązuje:

1. w pojeździe samochodowym, w którym przebywa lub porusza się jedna osoba albo jedna osoba z dzieckiem do 4. roku życia
2. dziecka do ukończenia 4 roku życia
3. osób, które nie mogą zakrywać ust lub nosa z powodu stanu zdrowia, całościowych zaburzeń rozwoju, niepełnosprawności intelektualnej w stopniu umiarkowanym albo głębokim lub niesamodzielności (warto podkreślić, że nie wymaga się od takich osób okazywania stosownego orzeczenia lub zaświadczenia)
4. osoby wykonującej czynności zawodowe, służbowe lub zarobkowe w budynkach, zakładach, obiektach, placówkach i targowiskach, z wyjątkiem osoby zajmującej się bezpośrednią obsługą interesantów lub klientów
5. kierującego środkiem publicznego transportu zbiorowego lub pojazdem samochodowym wykonującym zarobkowy przewóz osób, jeżeli operator publicznego transportu zbiorowego albo organizator tego transportu, albo przedsiębiorca wykonujący działalność w zakresie zarobkowego przewozu osób zapewnia oddzielenie kierującego od przewożonych osób w sposób uniemożliwiający styczność z pasażerami
6. duchownego sprawującego kult religijny (w tym czynności lub obrzędy religijne) podczas jego sprawowania
7. żołnierza Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej i wojsk sojuszniczych, a także funkcjonariusza Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego, wykonujących zadania służbowe, o ile stosują środki ochrony osobistej odpowiednie do rodzaju wykonywanych czynności.
8. osoby wykonującej czynności zawodowe w obiektach handlowych lub usługowych bądź w placówkach handlowych lub usługowych, jeżeli wszystkie stanowiska kasowe bądź miejsca prowadzenia sprzedaży lub świadczenia usług w danym obiekcie bądź placówce są oddzielone od klientów dodatkową przesłoną ochronną.

Każda osoba ma obowiązek odkrycia ust i nosa na żądanie:

1. organów uprawnionych (w przypadku legitymowania w celu ustalenia jej tożsamości)
2. innej osoby w związku ze świadczeniem przez nią usług albo wykonywaniem czynności zawodowych lub służbowych (w związku z koniecznością identyfikacji lub weryfikacji tożsamości danej osoby).