Co to jest menopauza?
Menopauza jest naturalnym i jednym z kluczowych momentów w życiu kobiety, będącym namacalnym dowodem zmian zachodzących w organizmie. Świadczy o zakończeniu funkcji układu rozrodczego, a w konsekwencji możliwości posiadania potomstwa. Menopauzą nazywamy ostatnią miesiączkę, po której przez 12 miesięcy nie wystąpią krwawienia z dróg rodnych przy wykluczeniu chorób i zaburzeń, które mogą doprowadzić do zatrzymania się menstruacji.
Okres okołomenopauzalny (trwający ok. 5 lat przed ostatnią miesiączką, do 1 roku po niej) może, choć nie musi, pogarszać jakość życia kobiety. Pojawienie się objawów z nim związanych wynika z procesu starzenia się organizmu oraz stopniowego wygasania funkcji jajników – wyczerpania ich możliwości rozrodczych. W trakcie jego trwania dochodzi do zmniejszenia wydzielania hormonów (estrogenów i progesteronu) aż do utraty cykli owulacyjnych, a następnie zaprzestania miesiączkowania.
Kiedy występuje menopauza?
Wiek, w którym wystąpi ostatnia miesiączka, zależy od czynników zarówno genetycznych. jak i środowiskowych. Standardowo menopauza występuje między 45. a 55. rokiem życia kobiety. Średni wiek ostatniej miesiączki w Polsce wynosi około 50–51 lat. Uważa się, że wcześniejsze wystąpienie menopauzy może być spowodowane nie tylko czynnikami genetycznymi, ale także paleniem papierosów, leczeniem przeciwnowotworowym.
Jak objawia się menopauza?
W okresie okołomenopauzalnym obserwuje się zmiany w zakresie charakteru, czasu trwania oraz odstępu między miesiączkami. Spodziewane krwawienia stają się mniej przewidywalne – cykle mogą być dłuższe lub krótsze, krwawienia wydłużone i bardziej obfite, czasami dochodzi do „wypadnięcia” menstruacji. Częściej pojawiają się krwawienia lub plamienia między miesiączkami.
Tak zwane objawy wypadowe pojawić mogą się już w okresie premenopauzalnym i dawać o sobie znać średnio od 2 do 5 lat po menopauzie. Należą do nich:
- uderzenia gorąca, występujące z różną częstotliwością – od jednego epizodu na tydzień do nawet kilkunastu w ciągu dnia z towarzyszącymi mu dreszczami, zaczerwienieniem twarzy, dekoltu,
- nadmierne pocenie się,
- zwiększona pobudliwość, nerwowość,
- zaburzenia rytmu serca,
- bóle i zawroty głowy
- problemy ze snem,
- zmiany nastroju,
- zmęczenie,
- trudności w koncentracji,
- bóle mięśni i stawów,
- mrowienia.
Niedobór estrogenów może doprowadzić do zmian w obrębie sromu – atrofii (zaniku), której skutki można zaobserwować jako bolesne współżycie, suchość w pochwie, częstsze infekcje okolic intymnych oraz nietrzymanie moczu.
Długotrwałe niedobory hormonalne są czynnikiem ryzyka rozwinięcia się w przyszłości osteoporozy, chorób sercowo-naczyniowych, otyłości, choroby Alzheimera, miażdżycy.
Co robić w przypadku rozpoczęcia się etapu okołomenopauzalnego?
Okres okołomenopauzalny jest naturalnym procesem, który w większości przypadków nie powinien dostarczać powodów do niepokoju, natomiast każde objawy pogarszające jakość życia kobiety powinny skłonić do wizyty u ginekologa. Przeprowadzi on rutynowe badanie ginekologiczne oraz zaproponuje leczenie w koniecznych przypadkach. Obfite krwawienia, przedłużające się do ponad 7 dni, krwawienia międzymiesiączkowe, częstsze menstruacje (odstępy krótsze niż 21 dni), zawsze wymagają poszerzenia diagnostyki, gdyż mogą być wynikiem chorób.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie menopauzy?
Menopauzę rozpoznaje się na podstawie rozmowy z pacjentką, kiedy pacjentka zadeklaruje, że ostatnia miesiączka wystąpiła ponad 12 miesięcy wcześniej i nie jest to skutek choroby, ciąży ani innych zaburzeń.
W przypadku wystąpienia menopauzy poniżej 45 roku życia lekarz zleca dodatkowe badania stężenia hormonów we krwi w celu potwierdzenia rozpoznania. Zaburzenia miesiączkowania mogą wymagać wykonania diagnostycznego łyżeczkowania jamy macicy.
Jakie są metody łagodzenia objawów menopauzy?
Obecnie istnieje wiele metod, które pozwalają na złagodzenie dolegliwości związanych z okresem okołomenopauzalnym. Z leczenia korzystają najczęściej kobiety, które ciężko przechodzą ten okres i objawy związane z okresem okołomenopauzalnym znacznie pogarszają jakość ich życia. Terapię dobiera się indywidualnie, po wykluczeniu wszystkich przeciwwskazań jej zastosowania i rozważeniu ewentualnych korzyści i ryzyka związanego z jej stosowaniem.
Najczęściej stosowaną metodą w łagodzeniu dolegliwości jest hormonalna terapia zastępcza (HTZ), która polega na przyjmowaniu żeńskich hormonów płciowych – estrogenów i progesteronu – w odpowiednich proporcjach, dobieranych indywidualnie do pacjentki. Dostępna jest w formie tabletek, plastrów, implantów. Należy pamiętać, że jak każde leczenie farmakologiczne HTZ niesie za sobą ryzyko działań niepożądanych, dlatego za każdym razem konieczne jest rozpatrzenie wszystkich za i przeciw jej wprowadzeniu.
Dolegliwości związane z okresem menopauzy można łagodzić za pomocą dostępnych powszechnie naturalnych substancji, do których należą fitoestrogeny zawarte w roślinach, takich jak np. kozłek lekarski, szałwia, rumianek czy soja. Suchość pochwy można łagodzić za pomocą lubrykantów dopochwowych oraz kremów zawierających estrogen.
W przypadku zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy zaburzenia nastroju wskazane jest udanie się na konsultację psychiatryczną lub psychologiczną i ustalenie odpowiedniego leczenia: psychoterapeutycznego i/lub farmakologicznego.
Czy możliwe jest całkowite ustąpienie objawów menopauzy?
Objawy okresu okołomenopauzalnego ustępują zwykle w przeciągu 5–7 lat od ostatniej miesiączki. Ich nasilenie oraz reakcja na leczenie jest indywidualna u każdej pacjentki.
Jak monitorować przebieg menopauzy?
W przypadku pojawienia się krwawienia po menopauzie należy zgłosić się natychmiastowo do lekarza w celu wykonania diagnostyki. Każde plamienie bądź krwawienie z dróg rodnych następujące po 6 lub więcej miesiącach od ostatniej miesiączki jest traktowane jako nieprawidłowe i po jego wystąpieniu należy wykluczyć choroby nowotworowe. Zaburzenia miesiączkowania pod postacią obfitych, częstych, przedłużających się menstruacji w okresie premenopauzalnym również wymagają poszerzenia diagnostyki.
