×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Szczepienia przeciwko grypie dla pacjentów 50+. Dlaczego należy się szczepić?

dr n. med. Izabela Tarczoń
konsultant ds. szczepień ochronnych
Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Osoby w wieku powyżej 50. roku życia są w grupie ryzyka ciężkiego przebiegu grypy, w tym także zwiększonego ryzyka hospitalizacji i zgonu. Szczepienie przeciwko grypie zmniejsza ryzyko zachorowania. Powtarzane, coroczne szczepienia osób starszych (≥65 lat) mogą złagodzić przebieg grypy oraz zapobiec hospitalizacji i zgonom, szczególnie wśród osób szczepionych w obecnym i poprzednim sezonie grypowym.


Fot. iStock.com

Choć grypa może zdarzyć się w każdym wieku, to jednak ryzyko powikłań, hospitalizacji i zgonu z powodu tej choroby jest uzależnione zarówno od stanu zdrowia, jak i wieku chorego. A przecież już sama w sobie niepowikłana grypa to osłabiająca nasz organizm ostra choroba, przebiegająca z gorączką, bólem gardła, bólem głowy, kaszlem i ogólnie złym samopoczuciem. Ponadto, zarówno u dzieci do 5. roku życia, jak i u osób dorosłych (głównie po 50. roku życia), a także u osób z chorobami układu oddechowego, sercowo-naczyniowego czy z innymi chorobami przewlekłymi, grypa może zakończyć się trwałymi konsekwencjami, hospitalizacją, a nawet prowadzić do śmierci.

Grypa u osób starszych – powikłania

Osoby powyżej 50. roku życia znajdują się w grupie ryzyka ciężkiego przebiegu grypy oraz powikłań. Do powikłań, które mogą wystąpić u osób w starszym wieku, należą między innymi:

  • zapalenie płuc, zarówno tzw. grypowe, jak i wtórne bakteryjne, które zwykle występuje w okresie ustępowania objawów grypy i rekonwalescencji – dochodzi do ponownego pojawienia się gorączki, nasilenia duszności, kaszlu i osłabienia, a także niewydolności oddechowej
  • angina paciorkowcowa
  • zaostrzenie współistniejących chorób przewlekłych, które u osób starszych występują częściej niż u młodych. Do chorób tych należą między innymi: POChP, astma, choroba niedokrwienna serca lub zastoinowa niewydolność serca, cukrzyca
  • rzadsze, ale niebezpieczne powikłania – zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, encefalopatia, poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego, zespół Guillaina i Barrégo (u osób starszych jest częstsze niż u młodych – u dzieci i nastolatków zapadalność ta wynosi 4–15/1 000 000 osób, a w populacji >75. roku życia sięga 40/1 000 000), zapalenie mięśni, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia, sepsa i niewydolność wielonarządowa.

Należy pamiętać, że coroczne szczepienia są podstawową metodą zapobiegania zachorowaniom na grypę i jej powikłaniom.

Tabela 2. Grupy pacjentów, którym ACIP szczególnie zaleca coroczne szczepienie przeciwko grypie
grupy zwiększonego ryzyka ciężkiego przebiegu i powikłań grypy
dzieci w wieku 6–59 mies.

osoby w wieku ≥50 lat

chorzy (niezależnie od wieku) na przewlekłe choroby: układu oddechowego (w tym na astmę), sercowo-naczyniowego (z wyjątkiem izolowanego nadciśnienia tętniczegoa), nerek, wątroby, układu nerwowego, układu krwiotwórczego, metaboliczne (w tym na cukrzycę)

osoby z upośledzeniem odporności, w tym spowodowanym leczeniem immunosupresyjnym (m.in. przeciwnowotworowym) lub zakażone HIV

kobiety, które w czasie sezonu epidemicznego grypy są lub będą w ciąży

dzieci i młodzież w wieku od 6 mies. do 18 lat leczone przewlekle kwasem acetylosalicylowym, co może zwiększyć u nich ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a w przypadku zachorowania na grypę

osoby z otyłością olbrzymią (BMI ≥40)

pensjonariusze placówek przewlekłej opieki pielęgnacyjnej i medycznej
osoby mające bliski kontakt z grupami zwiększonego ryzyka (p. wyżej), mogące stanowić dla nich źródło zakażenia – priorytet szczepień
personel medycznyb,c

osoby mieszkające wspólnie z dziećmi do 5. rż. lub osobami w wieku ≥50 lat, lub opiekujące się nimi, ze szczególnym uwzględnieniem osób pozostających w bliskim kontakcie z dziećmi w wieku <6 mies.

osoby mieszkające wspólnie z chorymi na choroby zwiększające ryzyko ciężkich powikłań grypy (p. wyżej) lub opiekujące się nimi
grupy, w których szczepienie zaleca się głównie ze wskazań epidemiologicznychd
wszystkie dzieci (≥6 mies.) i dorośli
a Oznacza to, że pacjenci z izolowanym nadciśnieniem tętniczym nie należą do grupy ryzyka ciężkiego przebiegu grypy (pod warunkiem że nie stwierdza się u nich innych wymienionych wyżej czynników ryzyka) – przyp. red.
b Zalecenie dotyczy osób pracujących w placówkach ochrony zdrowia, które mogą mieć kontakt z pacjentami i/lub materiałem zakaźnym, np. lekarze, pielęgniarki, technicy, personel dentystyczny, farmaceuci, pracownicy laboratoriów, personel wykonujący badania autopsyjne, studenci, stażyści, pracownicy kontraktowi oraz inne osoby niezaangażowane bezpośrednio w opiekę nad pacjentem, ale które mogą być narażone na kontakt z wirusem grypy (np. dietetycy, osoby sprzątające, pracownicy pralni, ochrony, administracji, konserwatorzy, pracownicy księgowości, duchowni oraz wolontariusze).
c ACIP oraz HICPAC zalecają, aby wszystkie osoby przez 7 dni po szczepieniu LAIV-4 unikały kontaktu z pacjentami z ciężkim niedoborem odporności, wymagającymi szczególnie chronionego środowiska. Zastrzeżenie to nie dotyczy osób zaszczepionych LAIV-4 mających bliski kontakt z pacjentami z niedoborem odporności, którzy nie wymagają specjalnych warunków ochronnych.
d Oprócz korzyści indywidualnych – przyp. red.
ACIP – Advisory Committee on Immunization Practices, HICPAC – Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee, LAIV-4 – donosowa, 4-walentna, „żywa”, szczepionka przeciwko grypie

Choroby zwiększające ryzyko powikłań grypy u osób w wieku

Należy pamiętać, że grypa może zaostrzać przewlekłe choroby płuc, serca i innych narządów, a schorzenia te z kolei występują częściej wraz z upływem lat. Oceniono, że współistnienie tzw. czynników ryzyka powikłań grypy szczególnie zwiększa prawdopodobieństwo zarówno hospitalizacji, jak i śmierci właśnie wśród osób powyżej 50., a w szczególności powyżej 65. roku życia.

Choroby zwiększające ryzyko powstania powikłań pogrypowych to:

  • przewlekłe choroby układu oddechowego (w tym astma)
  • przewlekłe choroby układu sercowo naczyniowego (z wyjątkiem nadciśnienia tętniczego)
  • choroby nerek, wątroby, układu nerwowego, układu krwiotwórczego
  • choroby metaboliczne (w tym cukrzyca)
  • stany upośledzenia odporności (w tym spowodowane leczeniem immunosupresyjnym lub zakażeniem wirusem HIV)
  • otyłość.

Przykładowo – istnienie choćby jednej z powyższych chorób, u osoby, która ukończyła 65. rok życia zwiększa ryzyko hospitalizacji prawie trzykrotnie, w porównaniu ze zdrowymi osobami w wieku podeszłym.

Niestety, wraz z wiekiem rośnie również ryzyko śmierci z powodu zaburzeń sercowo-naczyniowych lub płucnych podczas przebiegu grypy. Oceniono, że 90% spośród osób, które zmarły z powodu powikłań pogrypowych, stanowili seniorzy którzy ukończyli 65. rok życia. Najbardziej narażeni na zgon byli najstarsi seniorzy (16-krotnie częściej osoby po 85. roku życia). Amerykańska agencja CDC szacuje, że w ostatnich latach od 70 do 85% zgonów związanych z grypą sezonową dotyczyło osób w wieku 65 lat i starszych, a także od 50% do 70% hospitalizacji związanych z grypą sezonową dotyczyło osób z tej grupy wiekowej.

Warto zwrócić uwagę, że tzw. współczynnik umieralności (czyli liczba zgonów w ciągu roku w danej populacji liczącej 100 000 osób) wśród osób dorosłych jest zdecydowanie wyższy w grupie 65+ w porównaniu z grupą osób od 50. do 64. roku życia i wynosi odpowiednio 98,3 względem 7,5 w obu grupach wiekowych. Dla porównania: wśród dorosłych, którzy nie ukończyli 50. roku życia, współczynnik ten osiągnął wartość 0,5.

Ile osób umiera na grypę?

W zależności od sezonu epidemicznego grypa charakteryzuje się śmiertelnością 0,1–0,5% (tzn. umiera 1–5/1000 osób, które zachorowały), a u osób po 65. rż. sięga 1%.

Szczepienie ochronne jest najskuteczniejszą formą zabezpieczenia przed chorobą, przeciwko której jest wykonywane. W przypadku szczepień przeciwko grypie wśród seniorów, którzy ukończyli 65. rok życia, udowodniono, że szczepienie wykonywane na początku sezonu jesienno-zimowego zapobiega hospitalizacji z powodu zapalenia płuc i grypy oraz śmierci z powodu powikłań pogrypowych zarówno u osób z istniejącymi czynnikami ryzyka, jak i bez nich. W zależności od rodzaju badań efektywność szczepienia w odniesieniu do tych zdarzeń wahała się od 27 do 70% Różnice te wynikały z różnych metod prowadzenia poszczególnych badań i uwzględnienia w nich osób w różnym stopniu zaawansowania choroby przewlekłej.

Zważywszy jednak na fakt, że właśnie w tej grupie wiekowej grypa może zakończyć się w niekorzystny, czasem wręcz najbardziej dramatyczny sposób, a szczepienie jest skuteczną i bezpieczną metodą uniknięcia takich konsekwencji, zaleca się, aby każda osoba, która ukończyła 50. rok życia, zaszczepiła się przeciwko grypie w sezonie jej występowania.

Gdzie i jak się zaszczepić

Jeśli jesteś osobą dorosłą, do zaszczepienia przeciwko grypie może Cię zakwalifikować:

  • lekarz
  • lekarz dentysta
  • pielęgniarka
  • położna
  • ratownik medyczny
  • fizjoterapeuta
  • farmaceuta.

Za każdym razem musisz otrzymać receptę na szczepionkę.

Zaszczepić możesz się w dowolnej placówce medycznej, która prowadzi szczepienia. Także w aptece, w której realizujesz receptę. W takim przypadku zaszczepić może Cię farmaceuta.

Refundowana szczepionka przeciwko grypie dla seniorów

Bezpłatne szczepienie przeciwko grypie przysługuje osobom od 75. roku życia preparatem Vaxigrip Tetra.

Dla osób w wieku 65–74 lat szczepionka Vaxigrip Tetra jest dostępna z 50% refundacją (pacjent płaci 25,95 zł).


Piśmiennictwo:

Brydak L.B., Grypa I jej powikłania. Springer PWN, Warszawa, 1998.
Nichol K.L., Treanor J.J. :Vaccines for seasonal and pandemic influenza. J. Infect. Dis.2006; 194 (supl.2): 111-118.
Thompson W.W., Moore M.R., Weintraub E. I wsp., et al.: Estimating influenza-associated deaths In the United States. Am. J. Public Health, 2009; 99 (supl.2): 225–230.
03.01.2023
Zobacz także
  • Szczepienie przeciwko grypie
  • Czy szczepionki przeciwko grypie są bezpieczne?
  • Grypa - zapobieganie. Co oprócz szczepień chroni przed grypą?
Wybrane treści dla Ciebie
  • Koronawirus (COVID-19) a grypa sezonowa - różnice i podobieństwa
  • Szczepienie przeciwko grypie - przeciwwskazania i sytuacje wymagające szczególnej ostrożności
  • Przeziębienie, grypa czy COVID-19?
  • Grypa - zapobieganie. Co oprócz szczepień chroni przed grypą?
  • Szczepienie przeciwko grypie u dzieci
  • Szczepienie przeciwko grypie - cena
  • Grypa
  • Zapalenie mięśnia sercowego
  • Test combo – grypa, COVID-19, RSV
  • Jak uchronić się przed grypą?
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta