medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Mechanizm działania
Cytostatyk. Działa cytotoksycznie i antymitotycznie poprzez blokowanie reduktazy rybonukleotydowej, przekształcającej rybonukleotydy do deoksyrybonukleotydów (kluczowy etap syntezy DNA), oraz bezpośrednie uszkadzanie DNA – powoduje złamania i fragmentację chromosomów oraz translokacje. Efektem jest zatrzymanie wzrostu komórek w fazach S i G1. Nie hamuje syntezy RNA i białek. Działając na szpik, powoduje przede wszystkim zahamowanie tworzenia granulocytów, a w mniejszym stopniu płytek krwi i erytrocytów.
Farmakokinetyka
Dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego. tmax – ok. 1–2 h. t1/2 wynosi 4 h. Jest częściowo metabolizowany w wątrobie i nerkach do mocznika. W 50–80% wydalany w ciągu 12 h z moczem w postaci niezmienionej, w niewielkim odsetku w postaci mocznika. Nie kumuluje się w organizmie.
Przewlekłe zespoły mieloproliferacyjne
Przewlekłe zespoły mieloproliferacyjne, takie jak: przewlekła białaczka szpikowa (CML), czerwienica prawdziwa z wysokim ryzykiem powikłań zakrzepowo-zatorowych, nadpłytkowość samoistna, zwłóknienie szpiku (osteomielofibroza).
Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa
Zapobieganie nawrotom kryz bólowych w przebiegu zamknięcia naczyń, w tym ostremu zespołowi płucnemu, u dorosłych, młodzieży i dzieci w wieku powyżej 2 lat o masie ciała ≥33 kg z objawową niedokrwistością sierpowatokrwinkową.
Nadwrażliwość na lek. Upośledzenie czynności szpiku kostnego – zmniejszenie liczby leukocytów <2500/µl, płytek krwi <100 000/µl lub ciężka niedokrwistość. Niewydolność wątroby i nerek.
Radioterapia, inne leki przeciwnowotworowe
Należy zachować ostrożność u chorych poddanych radioterapii lub leczeniu innymi lekami przeciwnowotworowymi.
Kontrola przebiegu leczenia
Podczas leczenia należy przynajmniej 1 ×/tydz. kontrolować morfologię krwi oraz czynność wątroby i nerek.
Nowotwory nerek, osoby w podeszłym wieku
Należy zachować ostrożność u chorych na nowotwory nerek oraz u chorych w podeszłym wieku.
Stężenie kwasu moczowego
W trakcie leczenia może się zwiększyć stężenie kwasu moczowego, co może wymagać modyfikacji dawkowania. Podczas leczenia chory powinien otrzymywać dużą ilość płynów.
Wtórna białaczka
U chorych leczonych przewlekle z powodu samoistnej nadpłytkowości lub czerwienicy prawdziwej może dojść do rozwoju wtórnej białaczki.
Rak płaskonabłonkowy skóry
W trakcie leczenia należy obserwować zmiany skórne u chorych, ponieważ u osób leczonych hydroksymocznikiem opisano przypadki rozwoju raka płaskonabłonkowego skóry.
Owrzodzenia podudzi
Lek może prowadzić do powstania bolesnych, trudno gojących się owrzodzeń podudzi – wymaga to przerwania leczenia.
Osoby zakażone HIV leczone didanozyna i/lub stawudyną
Należy zachować szczególną ostrożność u zakażonych HIV leczonych didanozyną i stawudyną lub samą didanozyną, ponieważ w trakcie leczenia tych chorych hyroksymocznikiem stwierdzono przypadki ostrego zapalenia trzustki oraz uszkodzenia i niewydolności wątroby prowadzących niekiedy do zgonu, a także występowanie obwodowej neuropatii.
Zapalenie naczyń skóry
U chorych na choroby mieloproliferacyjne leczonych hydroksymocznikiem, zwłaszcza leczonych interferonem, może wystąpić zapalenie naczyń skóry prowadzące do owrzodzeń i zgorzeli.
Osoby w podeszłym wieku
Należy zachować ostrożność u chorych w podeszłym wieku i w razie potrzeby stosować mniejsze dawki.
Leki zwiększające wydalanie kwasu moczowego
Nie zaleca się podawania hydroksymocznika z lekami zwiększającymi wydalanie kwasu moczowego, ze względu na ryzyko rozwoju nefropatii moczanowej; jeżeli konieczne jest skojarzone stosowanie tych leków z hydroksymocznikiem, zaleca się podawanie allopurynolu.
Leki przeciwretrowirusowe
Hydroksymocznik hamuje syntezę HIV DNA i replikację HIV poprzez zmniejszanie liczby deoksynukleotydów wewnątrzkomórkowych i może zwiększać antyretrowirusową aktywność inhibitorów odwrotnej transkryptazy nukleotydowej, takich jak didanozyna i stawudyna, może również wzmagać potencjalne działania niepożądane inhibitorów odwrotnej transkryptazy nukleotydowej, takie jak hepatotoksyczność, zapalenie trzustki i neuropatia obwodowa, dlatego nie należy go stosować równolegle z lekami przeciwretrowirusowymi u pacjentów z zakażeniem HIV.
Podczas leczenia hydroksymocznikiem i didanozyną (w połączeniu ze stawudyną lub bez niej) u osób zakażonych wirusem HIV zdarzały się przypadki ostrego zapalenia trzustki, niekiedy ze skutkiem śmiertelnym.
Po wprowadzeniu leku na rynek, u pacjentów z HIV leczonych hydroksymocznikiem i lekami przeciwretrowirusowymi zgłaszano przypadki uszkodzenia i niewydolności wątroby, w tym, głównie u pacjentów leczonych jednocześnie hydroksymocznikiem, didanozyną i stawudyną, zagrażające życiu.
U chorych zakażonych wirusem HIV, otrzymujących hydroksymocznik i leki przeciwretrowirusowe, w tym didanozynę, także w połączeniu ze stawudyną, stwierdzano również przypadki neuropatii obwodowej, niekiedy ciężkiej.
U pacjentów leczonych hydroksymocznikiem równocześnie z didanozyną, stawudyną i indynawirem stwierdzano zmniejszenie liczby komórek CD4 (mediana ok. 100/mm3).
Inne leki wywołujące supresję szpiku
Działanie supresyjne hydroksymocznika na szpik kostny nasila się podczas jednoczesnego podawania innych leków hamujących czynność szpiku. Należy zachować ostrożność podczas stosowania hydroksymocznika u osób przyjmujących jednocześnie lub uprzednio inne leki przeciwnowotworowe lub poddawanych napromienianiu, gdyż u takich pacjentów reakcje niepożądane mogą występować częściej i mieć cięższy przebieg, niż w przypadku stosowania samego hydroksymocznika, innych leków przeciwnowotworowych lub napromieniania. W takich przypadkach działaniami niepożądanymi są głównie: zahamowanie czynności szpiku, podrażnienie żołądka i zapalenie błon śluzowych. Może też dojść do zaostrzenia rumienia spowodowanego wcześniejszym lub jednoczesnym napromienianiem.
Cytozyna, fluoropirymidyny
In vitro hydroksymocznik nasila działanie arabinozydu cytozyny i fluoropirymidyn.
Szczepionki zawierające żywe drobnoustroje
Hydroksymocznik wykazuje działanie immunosupresyjne. W związku z tym, w przypadku jednoczesnego stosowania ze szczepionkami zawierającą żywe drobnoustroje, może wystąpić zmniejszenie wytwarzania przeciwciał, nasilenie działań niepożądanych szczepionki oraz nasilenie replikacji drobnoustrojów zawartych w szczepionce, mogące prowadzić do ciężkich, zagrażających życiu zakażeń. Szczepienie z użyciem preparatów zawierających żywe, atenuowane drobnoustroje można przeprowadzić wyłącznie wtedy, gdy korzyści wyraźnie przewyższają potencjalne ryzyko.
Bardzo często: zahamowanie czynności szpiku kostnego, w tym neutropenia (<2,0 × 109/l), retikulocytopenia (<80 × 109/l), makrocytoza (niezależna od witaminy B12 lub kwasu foliowego), oligospermia, azoospermia (na ogół odwracalne)
Często: leukopenia, zwiększona liczba megaloblastów, małopłytkowość (<80 × 109/l), niedokrwistość (hemoglobina <4,5 g/dl), biegunka, zaparcia
Niezbyt często: megaloblastoza, niepoddająca się leczeniu kwasem foliowym ani witaminą B12, anoreksja, nudności, wymioty, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych i stężenia bilirubiny, wysypka grudkowo-plamkowa, rumień twarzy, rumień dłoni i stóp, przemijające zaburzenie czynności kanalików nerkowych, któremu towarzyszy zwiększenie stężenia kwasu moczowego, mocznika i kreatyniny w surowicy, zapalenie jamy ustnej, gorączka polekowa, dreszcze, złe samopoczucie
Rzadko: bóle głowy, zawroty głowy, stany dezorientacji, omamy, ostre reakcje ze strony płuc w postaci rozlanych nacieków płucnych, duszności, alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych, wypadanie włosów, utrudnione i bolesne oddawanie moczu, reakcje nadwrażliwości
Bardzo rzadko: zmiany skórne przypominające zapalenie skórno-mięśniowe, przebarwienia lub zmiany zanikowe skóry i paznokci, owrzodzenia skórne (szczególnie owrzodzenia kończyn dolnych), świąd, rogowacenie, rak skóry (płaskokomórkowy, podstawnokomórkowy), sinoczerwone grudki, łuszczenie się skóry, toczeń rumieniowaty układowy i skórny, zaburzenia czynności nerek
Częstość nieznana: zakażenie parwowirusem B19, niedokrwistość hemolityczna, zaburzenia układu nerwowego (takie jak bóle głowy, zawroty głowy, dezorientacja, omamy i drgawki), krwawienie, choroby śródmiąższowe płuc, owrzodzenie przewodu pokarmowego, suchość skóry, brak miesiączki, ciężka hipomagnezemia, zwiększenie masy ciała (może być skutkiem poprawy ogólnego stanu pacjenta)
U pacjentów poddawanych długotrwałemu leczeniu hydroksykarbamidem z powodu zaburzeń mieloproliferacyjnych, takich jak czerwienica prawdziwa lub nadpłytkowość, może dojść do rozwoju wtórnej białaczki. W chwili obecnej nie wiadomo, w jakim stopniu ma to związek z chorobą zasadniczą lub z leczeniem hydroksykarbamidem.
Hydroksykarbamid może obniżać klirens żelaza w osoczu i wykorzystanie żelaza przez erytrocyty, jednakże prawdopodobnie nie wpływa na czas przeżycia krwinek czerwonych.
Duże dawki leku mogą wywoływać umiarkowaną senność.
Hydroksykarbamid może zaostrzyć stan zapalny błon śluzowych, będący efektem wtórnym napromieniania. Może spowodować nawrót rumienia i przebarwień we wcześniej napromienianych tkankach. W odosobnionych przypadkach, po wieloletniej codziennej terapii podtrzymującej hydroksykarbamidem zaobserwowano występowanie rumienia, zmian zanikowych skóry i paznokci, łuszczenie się skóry, sinoczerwone grudki, łysienie, zmiany skórne przypominające zapalenie skórno-mięśniowe, rogowacenie, raka skóry (płaskokomórkowego, podstawnokomórkowego), owrzodzenia skórne (szczególnie owrzodzenia kończyn dolnych), świąd i przebarwienia skóry i paznokci.
Przedawkowanie
U osób przyjmujących dawki hydroksykarbamidu kilkakrotnie większe od zalecanych zaobserwowano ostre objawy śluzówkowo-skórne: bolesność, sinoczerwony rumień, obrzęk dłoni i podeszew stóp, po którym następuje łuszczenie się skóry rąk i stóp, nasilone uogólnione przebarwienia skóry oraz zapalenie jamy ustnej.
U pacjentów z niedokrwistością sierpowatokrwinkową zgłaszano neutropenię w odosobnionych przypadkach przedawkowania hydroksykarbamidu (1,43 razy i 8,57 razy powyżej maksymalnej zalecanej dawki 35 mg/kg mc./d). Z uwagi na możliwość opóźnienia normalizacji stanu, zaleca się kontrolowanie parametrów krwi przez kilka tygodni po przedawkowaniu.
Leczenie doraźne polega na płukaniu żołądka, a następnie wdrożeniu leczenia podtrzymującego i kontrolowaniu czynności układu krwiotwórczego.
Ciąża
Lek jest przeciwwskazany w ciąży.
Hydroksymocznik, jako środek wpływający na syntezę DNA, jest środkiem potencjalnie mutagennym. W badaniach na różnych gatunkach zwierząt wykazywał działanie teratogenne. Pacjentów leczonych hydroksymocznikiem należy poinformować o teoretycznym ryzyku dla płodu. Z danych otrzymanych z ograniczonej liczby zastosowań hydroksymocznika w czasie ciąży nie wynika szkodliwe działanie leku na przebieg ciąży lub stan zdrowia płodu/noworodka.
Zarówno kobietom w wieku rozrodczym, jak i mężczyznom należy zalecić stosowanie skutecznej antykoncepcji przed leczeniem hydroksymocznikiem, w jego trakcie oraz co najmniej 3 mies. po jego zakończeniu. Kobietom w wieku rozrodczym należy również zalecić, aby niezwłocznie skontaktowały się z lekarzem prowadzącym w przypadku zajścia w ciążę. Pacjenci (mężczyźni i kobiety) planujący ciążę powinni przerwać leczenie na 3–6 mies. przed możliwym poczęciem; ocenę stosunku ryzyka do korzyści należy przeprowadzić indywidualnie, rozważając ryzyko związane z leczeniem hydroksymocznikiem względem przestawienia pacjenta na program transfuzji krwi.
Na podstawie ograniczonych dostępnych informacji, w przypadku narażenia na lek pacjentek w ciąży lub w przypadku ciąży u partnerek pacjentów narażonych na lek, należy rozważyć ścisłą obserwację z przeprowadzeniem odpowiednich badań klinicznych, genetycznych i ultrasonograficznych.
Karmienie piersią
Hydroksymocznik przenika pokarmu kobiecego, dlatego podczas leczenia nie należy karmić piersią.
Płodność
Hydroksymocznik może wykazywać działanie genotoksyczne. Jeśli pacjentka planuje ciążę po zakończeniu leczenia, należy ją skierować na badania genetyczne. Mężczyźni powinni stosować skuteczną antykoncepcję w trakcie leczenia i 3 mies. po jego zakończeniu. Pacjenci powinni zostać poinformowani o możliwości przechowania spermy pobranej przed rozpoczęciem leczenia. Leczenie może mieć wpływ na płodność u mężczyzn. Bardzo często obserwowano odwracalną oligospermię i azoospermię.
P.o., kapsułki połykać w całości, nie dopuszczając do ich rozpuszczenia w jamie ustnej.
Przewlekła białaczka szpikowa. Dorośli. Początkowo 40 mg/kg mc./d, w zależności od liczby leukocytów. Dawkę zmniejsza się do 20 mg/kg mc./d gdy liczba leukocytów zmniejszy się <20 × 109/l. Dawkę należy wówczas dostosować indywidualnie, tak aby liczba białych krwinek utrzymywała się w zakresie 5–10 × 109/l, zwiększając dawkę, gdy liczba leukocytów zwiększy się powyżej 10 × 109/l lub zmniejszając dawkę, gdy liczba leukocytów zmniejszy się poniżej 5 × 109/l. Jeśli liczba leukocytów wynosi <2,5 × 109/l albo liczba płytek krwi wynosi <100 × 109/l leczenie należy przerwać aż do powrotu do wartości bliskich prawidłowym. Jeśli po 6 tyg. stosowania leku wystąpi znaczny postęp choroby, leczenie należy przerwać. Jeśli występuje pozytywna reakcja kliniczna, leczenie można kontynuować przez czas nieokreślony.
Nadpłytkowość samoistna. Dorośli. Początkowo zwykle 15 mg/kg mc./d; następnie dawkę dostosować tak, aby liczba płytek krwi utrzymywała się <600 600 × 109/l, a liczba leukocytów >4 × 109/l.
Czerwienica prawdziwa. Dorośli. Początkowo 15–20 mg/kg mc./d, następnie dawkę dostosować indywidualnie, tak aby utrzymywać hematokryt <45%, a liczbę płytek krwi <400 × 109/l (zwykle 500–1000 mg/d). Jeżeli hematokryt i liczbę płytek krwi można dostatecznie kontrolować, leczenie można kontynuować przez czas nieokreślony.
Osteomielofibroza. Dorośli. Początkowo 5–20 mg/kg mc./d; w leczeniu podtrzymującym 10 mg/kg mc./d. Zaleca się przerwanie leczenia hydroksymocznikiem, jeżeli liczba białych krwinek będzie mniejsza niż 2,5 x 109/l lub liczba płytek krwi będzie mniejsza niż 100 x 109/l.
Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa. Dorośli, młodzież i dzieci po 2. rż. Początkowo 15 mg/kg mc./d. Dawkę należy pozostawić bez zmian dopóty, dopóki u pacjenta występuje odpowiedź na leczenie klinicznie lub hematologicznie. W przypadku braku odpowiedzi (ponowne wystąpienie przełomów lub niezmniejszenie się częstości ich występowania), dawkę można stopniowo zwiększać o 2–2,5 mg/kg mc./d do 30 mg/kg mc./d, w wyjątkowych przypadkach do 35 mg/kg mc./d pod warunkiem ścisłej kontroli hematologicznej. Jeżeli w ciągu 3–6 mies. brak jest odpowiedzi na leczenie maksymalną dawką leku, należy rozważyć trwałe jego odstawienie. Jeśli liczba krwinek znajduje się w zakresie toksyczności (liczba neutrofili <2000/mm3; liczba płytek krwi <80 000/mm3; stężenie hemoglobiny <4,5 g/dl; retikulocyty <80 000/mm3, jeśli stężenie hemoglobiny <9 g/dl), lek należy odstawić do czasu powrotu liczby krwinek do normy (zwykle 2 tyg.), a następnie wznowić leczenie mniejszą dawką; dawkę można później zwiększać pod warunkiem ścisłej kontroli hematologicznej. Nie należy podejmować próby stosowania dawki wywołującej toksyczność hematologiczną więcej niż dwukrotnie.
Niewydolność wątroby lub nerek
U osób z klirensem kreatyniny ≤60 ml/min początkową dawkę leku należy zmniejszyć o 50% i ściśle kontrolować parametry krwi. U osób z łagodną lub umiarkowaną niewydolnością wątroby należy ściśle monitorować parametry krwi. Leku nie stosować w przypadku ciężkiej niewydolności wątroby lub nerek.
Hydroksymocznik może upośledzać zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych w ruchu.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 12 zł
Lekarz dla uchodźcy
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
