Pytanie
Nawracające zapalenie pęcherza: Dlaczego mimo leczenia antybiotykiem zakażenie E-coli pęcherza powraca? Czy szczepionka pomoże?
Odpowiedziała
dr hab. med. Teresa Nieszporek
Katedra i Klinika Nefrologii, Endokrynologii i Chorób Przemiany Materii
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Zakażenie bakterią Escherichia coli jest najczęstszą przyczyną zakażeń dróg moczowych. Istnieje wiele szczepów tych bakterii, które różnią się właściwościami antygenowymi oraz budową. Istotne znaczenie ma zdolność przylegania bakterii do nabłonka dróg moczowych, która zależy od tzw. fimbrii, czyli krótkich włosowatych wypustek błony komórkowej tych bakterii. W zależności od rodzaju tych wypustek bakterie są łatwiej lub trudniej eliminowane z ustroju przez naturalne mechanizmy obronne.
Rozwój zakażenia dróg moczowych zależy od zjadliwości bakterii (te bardziej zjadliwie silniej przylegają do nabłonka dróg moczowych) oraz od sprawności mechanizmów obronnych organizmu. Przed zakażeniem chronią obecne w moczu białka, takie jak uromodulina i immunoglobuliny, które zapobiegają przyleganiu wypustek bakteryjnych do nabłonka dróg moczowych. Działanie ochronne wykazuje też cienka warstewka mukopolisacharydów pokrywająca błonę śluzową pęcherza moczowego. Ważne jest również oddawanie większych objętości moczu i każdorazowe dokładne opróżnianie pęcherza moczowego, gdyż wraz ze zwiększeniem objętości moczu, zmniejsza się stężenie obecnych w nim bakterii.
Nawracające zakażenia dróg moczowych
Nawracające zakażenia dróg moczowych po leczeniu przeciwbakteryjnym mogą być związane z obecnością czynników sprzyjających zakażeniu, takich jak utrudnienie odpływu moczu, kamica nerkowa, ciąża, cewnikowanie, niektóre choroby ogólnoustrojowe (np. cukrzyca), stosowanie leków zmniejszających odporność organizmu oraz zaburzeniem mechanizmów obronnych organizmu.
Nawroty zakażenia dróg moczowych częściej występują u kobiet i może im sprzyjać aktywność seksualna, gdyż ułatwia wnikanie bakterii do pęcherza moczowego. Pewne znaczenie w predyspozycji do nawrotów zakażenia u kobiet może mieć też zniszczenie naturalnej flory bakteryjnej końcowego odcinka cewki moczowej i pochwy (np. poprzez używanie środków plemnikobójczych), gdyż obecność występujących tam fizjologicznie bakterii chroni przed zakażeniem bakteriami groźnymi dla dróg moczowych.
Zapobieganie zakażeniom
W zapobieganiu nawrotom istotne znaczenie ma picie dużej ilości płynów oraz regularne opróżnianie pęcherza moczowego, gdy tylko wystąpi uczucie parcia. Zaleca się też opróżnianie pęcherza moczowego przed snem oraz po stosunku płciowym. Wykazano też korzystne działanie soku z żurawin.
U niektórych chorych zaleca się długotrwałą profilaktykę farmakologiczną polegającą na stosowaniu małej dawki leku odkażającego drogi moczowe (zwykle wieczorem) przez kilka lub nawet kilkanaście miesięcy.
Szczepienia
Zastosowanie szczepionki może być przydatne u niektórych osób, lecz nie zapobiega nawrotom u wszystkich chorych. Większość podręczników nie wymienia szczepionki przeciwko E.coli wśród metod zapobiegania nawrotowym zakażenia dróg moczowych.