Palenie kurczy mózg – wynika z badań przeprowadzonych przez naukowców z Washington University School of Medicine w St. Louis. Dobrą wiadomością jest to, że rzucenie palenia zapobiega utracie tkanki mózgowej – ale nadal rzucenie palenia nie przywraca mózgu do jego pierwotnego rozmiaru.
Fot. Anna Shvets/ pexels.com
Ponieważ ludzkie mózgi naturalnie tracą objętość wraz z wiekiem, palenie skutecznie powoduje przedwczesne starzenie się mózgu.
Odkrycia, opublikowane w czasopiśmie Biological Psychiatry: Global Open Science (DOI:10.1016/j.bpsgos.2023.09.006), pomagają wyjaśnić, dlaczego palacze są narażeni na duże ryzyko związanego z wiekiem pogorszenia funkcji poznawczych i choroby Alzheimera.
„Do niedawna naukowcy nie dostrzegali wpływu palenia na mózg, po części dlatego, że skupialiśmy się na wszystkich strasznych skutkach palenia w płucach i sercu” – powiedziała dr Laura J. Bierut, profesor psychiatrii. „Ale kiedy zaczęliśmy przyglądać się bliżej mózgowi, stało się jasne, że palenie jest również bardzo szkodliwe dla mózgu”.
Naukowcy od dawna wiedzą, że palenie tytoniu i mniejsza objętość mózgu są ze sobą powiązane, ale nigdy nie byli pewni, co inicjuje proces. Jest jeszcze trzeci czynnik, który należy wziąć pod uwagę: genetyka. Zarówno wielkość mózgu, jak i nawyki związane z paleniem są dziedziczne. Około połowa ryzyka palenia tytoniu u danej osoby może być przypisana jej genom.
Aby rozwikłać związek między genami, mózgiem i zachowaniem, Bierut i pierwsza autorka Yoonhoo Chang, doktorantka, przeanalizowali dane zaczerpnięte z UK Biobank, publicznie dostępnej biomedycznej bazy danych, która zawiera informacje genetyczne, zdrowotne i behawioralne dotyczące pół miliona ludzi, głównie pochodzenia europejskiego. Podgrupa ponad 40 000 uczestników UK Biobank przeszła obrazowanie mózgu, które można wykorzystać do określenia objętości mózgu. W sumie zespół przeanalizował zanonimizowane dane dotyczące objętości mózgu, historii palenia tytoniu i genetycznego ryzyka palenia tytoniu u 32 094 osób.
Każda para czynników okazała się ze sobą powiązana: historia palenia tytoniu i objętość mózgu; genetyczne ryzyko palenia tytoniu i palenie tytoniu w wywiadzie; oraz genetyczne ryzyko palenia tytoniu i objętości mózgu. Co więcej, związek między paleniem tytoniu a objętością mózgu zależał od dawki: im więcej paczek paliła dana osoba dziennie, tym mniejsza była jej objętość mózgu.
Kiedy wszystkie trzy czynniki zostały wzięte pod uwagę razem, związek między genetycznym ryzykiem palenia a objętością mózgu zniknął, podczas gdy związek między każdym z nich a zachowaniami związanymi z paleniem pozostał. Korzystając z podejścia statystycznego znanego jako analiza mediacji, naukowcy określili sekwencję zdarzeń: predyspozycje genetyczne prowadzą do palenia, co prowadzi do zmniejszenia objętości mózgu.
„To brzmi źle i jest złe” – powiedziała Bierut. „Zmniejszenie objętości mózgu jest zgodne z przyspieszonym starzeniem się. Jest to ważne, ponieważ nasza populacja się starzeje, ponieważ starzenie się i palenie tytoniu są czynnikami ryzyka otępienia”.
I niestety to kurczenie wydaje się być nieodwracalne. Analizując dane dotyczące osób, które rzuciły palenie lata wcześniej, naukowcy odkryli, że ich mózgi pozostały trwale mniejsze niż mózgi osób, które nigdy nie paliły.
„Nie można cofnąć szkód, które już zostały wyrządzone, ale można uniknąć dalszych szkód” – powiedziała Chang. „Palenie tytoniu jest modyfikowalnym czynnikiem ryzyka. Jest jedna rzecz, którą możesz zmienić, aby przestać starzeć się mózg i narażać się na zwiększone ryzyko otępienia, a jest nią rzucenie palenia”.
