×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Krwiak podtwardówkowy

dr n. med. Dorota Włoch-Kopeć
Klinika Neurologii
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie

Co to jest krwiak podtwardówkowy i jakie są jego przyczyny?

Mózg człowieka otoczony jest od zewnątrz oponami, czyli specjalnymi chroniącymi go powłokami. Bezpośrednio z mózgiem zrośnięta jest opona miękka, następnie mózg jest otoczony oponą pajęczą (pajęczynówką), która z oponą miękką łączy się poprzez beleczki z tkanki łącznej. Ostatnią, zewnętrzną powłoką otaczającą mózg jest opona twarda, która przylega do kości czaszki.

Krwiak podtwardówkowy to patologiczne nagromadzenie krwi pomiędzy oponą twardą a oponą pajęczą. Najczęściej powstaje on w wyniku przemieszczenia się mózgu w czaszce podczas urazu głowy, co prowadzi do napinania i rozrywania żył łączących powierzchnię mózgu z oponą twardą.

Uraz głowy prowadzący do powstania krwiaka podtwardówkowego z reguły jest poważny, ale u niektórych osób z nasilonym zanikiem mózgu (osoby w podeszłym wieku, osoby uzależnione od alkoholu) nawet niegroźny z pozoru uraz może skutkować krwawieniem podtwardówkowym.

Krew z uszkodzonych żył wypływa dość wolno i gromadzi się pod oponą twardą. Ponieważ czaszka dorosłego człowieka nie może się rozszerzyć i zrobić miejsce dla gromadzącej się krwi, krwiak zaczyna uciskać na mózg. Ze względu na czas pojawienia się objawów po urazie głowy można wyróżnić:

  • krwiak podtwardówkowy ostry, którego objawy pojawiają się najczęściej do 72 godzin po urazie głowy
  • krwiak podtwardówkowy przewlekły, którego objawy pojawiają się powyżej 21 dni od urazu głowy. Nawet 25-50% chorych ze stwierdzonym krwiakiem podtwardówkowym przewlekłym nie jest w stanie podać dokładnego momentu urazu głowy (w tej grupie znajdują się głównie chorzy na padaczkę i osoby uzależnione od alkoholu).

Jak często występuje krwiak podtwardówkowy?

Krwiak podtwardówkowy ostry jest rzadkim powikłaniem urazów głowy i występuje w około 1% wszystkich urazów czaszki i mózgu. Ostry krwiak podtwardówkowy najczęściej pojawia się jako powikłanie urazu głowy w wyniku upadku lub przemocy, rzadziej jest następstwem wypadków komunikacyjnych.

Częstość występowania krwiaka podtwardówkowego przewlekłego jest szacowana na 1-2 przypadków/100 tysięcy osób. Przewlekły krwiak podtwardówkowy częściej występuje u osób w starszym wieku, co związane jest ze zmniejszeniem masy mózgu powodującym rozciągnięcie żył łączących powierzchnię mózgu z oponą twardą oraz z mniejszą elastycznością naczyń żylnych. Czynniki te sprawiają, że żyły u osób starszych łatwiej ulegają rozerwaniu. Kolejnym czynnikiem ryzyka przewlekłego krwiaka podtwardówkowego jest przyjmowanie leków zmniejszających krzepnięcie krwi, głównie acenokumarolu i warfaryny.

Jak się objawia krwiak podtwardówkowy?

Objawy oraz szybkość ich narastania różnią się w przypadku ostrego i przewlekłego krwiaka podtwardówkowego.

Uraz głowy powodujący powstanie ostrego krwiaka podtwardówkowego często doprowadza też do utraty przytomności. Część chorych, zwłaszcza tych z ciężkimi urazami, nie odzyskuje przytomności. Jednak u części chorych z tworzącym się krwiakiem podtwardówkowym po krótkim okresie utraty przytomności występuje tzw. okres przerwy jasnej (łac. lucidum intervallum), kiedy pacjent wraca do świadomości i przez różnie długi okres (czasem parę minut, czasem nawet do kilku godzin) może funkcjonować w miarę normalnie. Jednak w miarę powiększania się krwiaka stopniowo narasta ból głowy, zaburzenia świadomości i przytomności oraz pojawiają się objawy neurologiczne. Do objawów neurologicznych, które mogą sugerować rozpoznanie ostrego krwiaka podtwardówkowego u chorego po urazie głowy należą: niedowład jednej połowy ciała oraz poszerzenie jednej źrenicy i brak jej reakcji na światło.

W przypadku przewlekłego krwiaka podtwardówkowego objawy narastają powoli. Najczęstszym objawem jest ból głowy o zmiennym nasileniu, czasem zależnym od pozycji ciała. Należy jednak zaznaczyć, że o ile ból głowy jest najczęstszym objawem przewlekłego krwiaka podtwardówkowego, to wśród wszystkich osób z bólami głowy tylko niewielki odsetek pacjentów ma bóle głowy spowodowane przewlekłym krwiakiem podtwardówkowym. Kolejnymi objawami mogącymi sugerować wystąpienie przewlekłego krwiaka podtwardówkowego są stopniowo narastające zaburzenia pamięci i pogorszenie funkcjonowania intelektualnego. Dość charakterystyczne są również okresowe zaburzenia świadomości, kiedy chory jest senny i apatyczny, a następnie powraca do prawidłowego funkcjonowania.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów krwiaka podtwardówkowego?

Jeżeli u chorego po urazie głowy wystąpią objawy sugerujące wystąpienie ostrego krwiaka podtwardówkowego, należy niezwłocznie udać się na najbliższy szpitalny oddział ratunkowy lub wezwać pogotowie ratunkowe.

Należy też przy tym pamiętać, że jest to rzadkie powikłanie urazów głowy i powstaje po poważnych urazach.

W przypadku podejrzenia przewlekłego krwiaka podtwardówkowego również należy udać się na szpitalny oddział ratunkowy lub do poradni neurochirurgicznej.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie krwiaka podtwardówkowego?

Rozpoznanie krwiaka podtwardówkowego ustala się na podstawie badania obrazowego mózgowia i kości czaszki, którym najczęściej jest tomografia komputerowa.

Obraz krwiaka podtwardówkowego w tomografii komputerowej jest bardzo charakterystyczny i przypomina półksiężyc, który oddziela mózg od kości czaszki.

Jakie są metody leczenia krwiaka podtwardówkowego?

Leczenie ostrego krwiaka podtwardówkowego jest najczęściej operacyjne. Należy je podjąć jak najszybciej po ustaleniu rozpoznania, aby zapobiec ewentualnym powikłaniom, które mogą doprowadzić do śmierci pacjenta. Operacja polega na usunięciu kości czaszki znad krwiaka i usunięciu krwiaka z powierzchni mózgu.

W przypadku przewlekłego krwiaka podtwardówkowego sposób leczenia zależy od rozmiarów krwiaka, lokalizacji i nasilenia objawów. Część przewlekłych krwiaków podtwardówkowych (zwłaszcza tych o dużych rozmiarach i powodujących ubytkowe objawy neurologiczne, np. niedowład) będzie wymagała leczenia operacyjnego jak w przypadku ostrego krwiaka podtwardówkowego. Natomiast niewielkie krwiaki podtwardówkowe, które nie powodują poważnych objawów, można leczyć zachowawczo - nie wykonuje się operacji, a stopień wchłaniania się krwi jest monitorowany poprzez kontrolne badania obrazowe mózgu.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie krwiaka podtwardówkowego?

Jeżeli leczenie podjęto odpowiednio wcześnie, możliwe jest całkowite wyleczenie krwiaka podtwardówkowego bez żadnych niekorzystnych następstw. Usunięcie krwiaka i zahamowanie krwawienia nie jest równoznaczne z całkowitym powrotem chorego do zdrowia. Jeżeli w wyniku uszkodzenia mózgu, doszło na przykład do niedowładu jednej strony ciała zmiany te mogą mieć charakter nieodwracalny lub powrót do sprawności może wymagać długotrwałej rehabilitacji.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia krwiaka podtwardówkowego?

Po zakończeniu leczenia krwiaka podtwardówkowego chory nie wymaga specjalnego postępowania, jeśli nie wystąpiły powikłania neurologiczne. W zależności od rodzaju przeprowadzonej operacji może być konieczna kontrola neurochirurgiczna celem ewentualnego uzupełnienia ubytku w kościach czaszki, ponieważ w części przypadków usunięte znad krwiaka kości czaszki nie są od razu umieszczane z powrotem na swoim miejscu.

07.11.2016
Zobacz także
  • Złamania kości czaszki
Wybrane treści dla Ciebie
  • Krwiak nadtwardówkowy
  • Wstrząśnienie mózgu
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta