Pytanie nadesłane do redakcji
Czy stosowanie środków nootropowych (prokognitywnych) może być niebezpieczne?
Odpowiedziała
dr med. Grażyna Zwolińska
Specjalista neurolog
Leki stosowane w celu poprawy funkcji poznawczych lub już w zdiagnozowanych zaburzeniach pamięci czy bardziej nasilonych stanach, jak otępienie, to leki nootropowe lub leki prokognitywne. Jest to bardzo różnorodna grupa leków o różnej budowie i odmiennych mechanizmach działaniach oraz o różnych objawach niepożądanych. Dlatego każdy lek lub grupę leków należy omawiać oddzielnie.
Leki nootropowe stosuje się pomocniczo w przypadku zaburzeń funkcji ośrodkowego układu nerwowego ze względu na ich działanie na krążenie mózgowe i metabolizm tlenowy komórek nerwowych. Poszczególne leki różnią się między sobą profilem bezpieczeństwa. Do tradycyjnych, nie przez wszystkich uznanych preparatów, które mogą działać na poprawę pamięci należą preparaty ziołowe, jak Gingo Biloba, Żeń-szeń. Mechanizm ich działania jest nieznany, a ich skuteczność nie jest udowodniona w badaniach klinicznych, nie mają one poważnych objawów niepożądanych.
Stosuje się także leki, które mają pośredni lub bezpośredni wpływ na przepływ krwi w mózgu, niektóre mają działanie antyagregacyjne, inne zmniejszają lepkość krwi. Należą do nich między innymi winpocetyna, nicergolina. Winpocetyna jest przeciwwskazana u pacjentów z zaburzeniami rytmu serca, ponieważ wśród najważniejszych objawów niepożądanych wymienia się właśnie możliwość wystąpienia zaburzeń rytmu serca, dochodzi także do spadku ciśnienia krwi. Także nicergolina ma szereg kardiologicznych przeciwwskazań do jej zastosowania, wśród objawów niepożądanych są zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność), pobudzenia, zawroty i bóle głowy, obniżenie ciśnienia tętniczego.
Znanym przedstawicielem leków nootropowych jest piracetam. Konieczna jest znajomość przeciwwskazań do stosowania tego leku, do nich należy przebyte krwawienie do mózgu, niewydolność nerek, obserwowane wcześniej pobudzenie psychoruchowe. Lek może wpływać za zdolność prowadzenia pojazdów, przyjmowany wieczorem utrudnia zasypianie. Podczas zażywania piracetamu może wystąpić nadmiar ruchów, zwiększenie masy ciała, nadpobudliwość lub senność, obniżenia nastroju, zawroty głowy, biegunka, nudności, zaburzenia równowagi, bezsenność, pobudzenie, lęk, omamy. Należy także zwrócić uwagę na inne stosowane przez pacjenta leki ponieważ piracetam wchodzi w niekorzystne interakcje z niektórymi lekami, np. może nasilać działanie hormonów tarczycy i może być przyczyną wystąpienia splątania. Lek ogranicza działanie sedatywne oraz nasenne stosowanych leków nasennych i leków przeciwdepresyjnych.
Leki nazywane prokognitywnymi są zarezerwowane do leczenia w przypadki rozpoznania choroby Alzheimera. Są to inhibitory cholinesterazy jak donepezil, riwastygmina, galantamina, z reguły dobrze tolerowane. Najczęstszymi objawami niepożądanymi są nudności, wymioty, biegunka, spadek łaknienia. Do leczenia w najbardziej zaawansowanych stadiach choroby Alzheimera stosuje się memantynę. Jest to także lek dobrze tolerowany. Do najczęściej występujących objawów niepożądanych należą zmęczenie, bóle głowy, senność, wzrost ciśnienia tętniczego.
