Ból biodra jest częstym objawem u dorosłych. Może być poprzedzony urazem, przeciążeniem lub wystąpić samoistnie. Lokalizacja bólu – z przodu, z boku lub z tyłu – zwykle naprowadza na jego przyczynę.
Co to jest ból biodra i jak często występuje?
Ból biodra to ból zlokalizowany w okolicy stawu biodrowego. Ból biodra może być spowodowany nieprawidłowościami dotyczącymi stawu, kości lub tkanek miękkich, a także kręgosłupa albo układu krążenia. Ból biodra jest powszechny u osób dorosłych i często powoduje upośledzenie funkcjonowania. Wśród dorosłych uprawiających sport, częstość występowania przewlekłego bólu biodra wynosi 30–40%, a wśród wszystkich dorosłych po 60. roku życia częstość występowania bólu biodra wynosi 12–15%. Ból ten może być poprzedzony urazem, przeciążeniem lub może wystąpić samoistnie.
Ból biodra z boku
Ból bocznej części biodra prawie zawsze lokalizuje się w okolicy bezpośrednio nad stawem biodrowym. Najczęstszą przyczyną bólu bocznej okolicy biodra jest tzw. zespół krętarzowy. Objawia się on bólem bocznej okolicy biodra, który nasila się w wyniku chodzenia lub innej aktywności fizycznej, długotrwałego siedzenia i spania na chorym biodrze. Najczęściej chorują kobiety w wieku 40–60 lat. Zwykle wystąpienie bólu nie jest poprzedzone urazem. W leczeniu stosuje się leki przeciwzapalne i fizjoterapię.
Ból z boku biodra może promieniować w dół bocznej części uda – do bocznej części kolana, wzdłuż tzw. pasma biodrowo-piszczelowego. Czasem w bocznej części biodra i uda mogą występować parestezje (nieprzyjemne doznania o typie mrowienia, pieczenia, drętwienia), co może wskazywać na uwięzienie nerwu skórnego bocznego kości udowej (tzw. meralgia paresthetica, czyli meralgia z parestezjami), zwłaszcza jeśli ból ma charakter piekący. Ból dotyczący tylko mięśni pośladkowych może wynikać z przykurczu mięśni, ale też może być spowodowany patologią stawu biodrowego.
Przeczytaj więcej: Zespół pasma biodrowo-piszczelowego
Ból biodra z przodu
Ból przedniej części biodra jest często spowodowany patologią samego stawu biodrowego, chociaż ból o ostrym początku może wynikać z uszkodzenia warg sromowych, naciągnięcia mięśnia zginacza bliższego biodra lub zapalenia kaletki biodrowej. Ból z przodu biodra może mieć też charakter rzutowany, czyli pochodzić z narządów znajdujących się w jamie brzusznej, ale być odczuwany w biodrze. Czasem przyczyną bólu bywają nieprawidłowości w układzie pokarmowym (np. guz, zapalenie wyrostka robaczkowego, przepuklina) lub ból może się wywodzić z pęcherza moczowego (np. z powodu guza) bądź układu rozrodczego u kobiet (np. z powodu torbieli jajnika).
Ból biodra a konflikt udowo-panewkowy
Jedną z najczęstszych przyczyn bólu biodra u młodych osób dorosłych jest konflikt udowo-panewkowy. Często rozwija się on stopniowo i nie jest poprzedzony urazem. Objawem jest silny ból z przodu biodra, w pachwinie. Ból pojawia się zwykle na początku aktywności fizycznej, może mu towarzyszyć uczucie przeskakiwania w biodrze. Ból może utrudniać codzienne czynności, np. wsiadanie do samochodu, kucanie.
Ból biodra a uszkodzenia obrąbka panewkowego
Uszkodzenia obrąbka panewkowego powodują ból w przedniej okolicy biodra, który często poprzedzony jest urazem związanym np. z uprawianiem sportu. Uszkodzenia te mogą się również wiązać z wykonywaniem powtarzalnych ruchów. Bólowi mogą towarzyszyć dźwięki (trzaskanie lub klikanie) podczas np. tańca, gimnastyki, gry w koszykówkę i piłkę nożną.
Uszkodzenia obrąbka panewkowego oraz konflikt udowo-panewkowy często współistnieją ze sobą u młodych osób, które są aktywne fizycznie.
Ból biodra a złamania przeciążeniowe szyjki kości udowej
Złamania przeciążeniowe (zmęczeniowe) szyjki kości udowej to złamania, do których dochodzi nie w wyniku jednego dużego urazu (np. upadku), ale przez powtarzające się przeciążenia tej okolicy. Mogą one występować u sportowców. Częściej doznają ich kobiety. Objawami takiego złamania są bóle biodra z przodu, niemożność stawania na złamanej nodze i ograniczenie ruchomości w stawie biodrowym.
Ból biodra a jałowa martwica głowy kości udowej
Jałowa martwica głowy kości udowej występuje najczęściej u osób w średnim i starszym wieku. Czynniki ryzyka obejmują: spożywanie alkoholu, palenie tytoniu, stosowanie glikokortykosteroidów ogólnoustrojowo, hemoglobinopatie, chemioterapię, zespół metaboliczny i otyłość. Jej objawem jest ból zlokalizowany w pachwinie i pośladku, promieniujący do wewnętrznej powierzchni uda i kolana, który nasila się przy obciążaniu stawu podczas chodzenia, ale może też występować podczas spoczynku i w nocy.
Ból biodra a choroba zwyrodnieniowa stawów
U osób w starszym wieku najczęstszą przyczyną bólu w przedniej okolicy biodra jest choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego. Objawia się zwykle bólem o powolnym początku, zlokalizowanym głęboko w przedniej części biodra lub w pachwinie (choć ból może się też pojawić w pośladku lub kręgosłupie lędźwiowym). Zwykle rozwija się stopniowo, ale niektóre osoby przypominają sobie konkretny uraz lub upadek. Ból nasila się podczas aktywności fizycznej i ustępuje po odpoczynku. Może dotyczyć obu bioder. Wstawanie z pozycji siedzącej często wywołuje ból biodra. W miarę postępu choroby ból pojawia się nawet przy niewielkiej aktywności, ostatecznie występuje także w spoczynku i w nocy.
Przeczytaj więcej: Zwyrodnienie stawu biodrowego (koksartroza) – przyczyny, objawy, ćwiczenia, leczenie
Ból biodra a złamania szyjki kości udowej
Złamania szyjki kości udowej częściej występują u osób starszych i są poprzedzone upadkiem lub innym urazem, często niewielkim. Objawami zwykle są ból, oraz brak możliwości chodzenia z obciążaniem chorej kończyny, a także widoczne w leżeniu na plecach skrócenie kończyny.
Przeczytaj także: Złamanie szyjki kości udowej
Ból biodra z tyłu
Ból tylnej części biodra być spowodowany przyczynami związanymi z układem mięśniowo-szkieletowym oraz bólem rzutowanym (z innych narządów) spowodowanym zaburzeniami w obrębie miednicy i chorobami ginekologicznymi. U osób z zaburzeniami w obrębie miednicy może występować okresowy ból związany z miesiączką bądź objawy ze strony układu moczowego lub jelit.
Ból biodra a zespół mięśnia gruszkowatego (głęboki ból pośladka)
Zespół mięśnia gruszkowatego jest wynikiem usidlenia nerwu kulszowego przez mięsień gruszkowaty, co stanowi przyczynę bólu biodra i pośladka oraz rwy kulszowej (przeszywającego i palącego bólu promieniującego wzdłuż kończyny dolnej). Ból odczuwany głęboko w pośladku może się nasilać w czasie siedzenia oraz mogą mu towarzyszyć objawy rwy kulszowej.
Ból biodra a konflikt kulszowo-udowy
Konflikt kulszowo-udowy objawia się stopniowo pojawiającym się bólem zlokalizowanym głęboko w obrębie pośladka, nasilającym się podczas stawiania długich kroków (np. podczas biegania).
Ból biodra a zaburzenia w obrębie odcinka lędźwiowego kręgosłupa i stawu krzyżowo-biodrowego
Zaburzenia w obrębie odcinka lędźwiowego kręgosłupa mogą powodować ból w tylnej części biodra. Zwykle ich objawami są jednak ból kręgosłupa lędźwiowego lub mięśni tej okolicy, a także ból w tylnej okolicy biodra/pośladka.
Nieprawidłowości dotyczące stawu krzyżowo-biodrowego mogą się również objawiać bólem z tyłu biodra. Zwykle okolica stawu krzyżowo-biodrowego jest bolesna przy dotyku.
Przeczytaj także: Ból krzyża (dolnego odcinka kręgosłupa): przyczyny, objawy i leczenie i Bóle kręgosłupa lędźwiowego (pot. lumbago): przyczyny, objawy, ćwiczenia i leczenie
Ból biodra a uszkodzenia mięśni tylnej grupy uda (ścięgien mięśnia półbłoniastego, półścięgnistego i dwugłowego uda)
Ból tylnej okolicy biodra i pośladka może wskazywać na nadwerężenie, naderwanie lub oderwanie przyczepów ścięgien mięśni tylnej grupy uda. Czasem jest to spowodowane urazami, uprawianiem sportu lub przeciążeniami. Całkowite zerwanie lub oderwanie przyczepu ścięgien mięśni grupy tylnej uda często powoduje podbiegnięcia krwawe (siniaki) widoczne na tylnej powierzchni uda.
Ból biodra po urazie
Jak wspominano, nawet niewielki uraz (np. upadek z krzesła) może spowodować złamanie biodra lub miednicy u starszej osoby, podatnej na złamania (z powodu osteoporozy). Zwykle ból biodra pojawia się bezpośrednio po urazie, jest silny, uniemożliwia poruszanie kończyną w stawie oraz stawanie na kończynie.
U osób młodszych do złamania szyjki kości udowej lub złamania miednicy dochodzi rzadko, zwykle w wyniku poważnych urazów, np. w wypadkach komunikacyjnych, po upadkach z dużej wysokości.
Przeczytaj więcej: Złamanie szyjki kości udowej
Ból biodra a choroby reumatyczne
Ból biodra mogą powodować między innymi reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów lub reaktywne zapalenie stawów, a także dna moczanowa.
Ból biodra a ucisk na nerwy
Ucisk na korzenie nerwowe lub nerwy obwodowe może się objawiać bólem biodra. Bólowi związanemu z nerwem często towarzyszą parestezje, czyli nieprzyjemne doznania typu pieczenia, mrowienia, wbijania igiełek lub uczucie „przechodzenia prądu” i zazwyczaj ból promieniuje wzdłuż przebiegu nerwu. Oprócz bólu biodra może wówczas wystąpić także ból w dolnej części pleców oraz osłabienie kończyn dolnych.
Ból biodra – diagnostyka
Jeśli ból biodra jest silny, wystąpił po urazie, uniemożliwia stawanie na chorej nodze lub noga jest krótsza, to należy niezwłocznie zgłosić się na SOR. Jeśli ból jest bardzo silny, dotyczy starszej osoby i własny transport jest niemożliwy, należy wezwać karetkę pogotowia.
W przypadku, gdy ból biodra nie wystąpił nagle, nie towarzyszą mu niepokojące objawy (np. zaburzenia czucia, osłabienie mięśni, skrócenie kończyny), trzeba się zgłosić do lekarza rodzinnego, który podejmie diagnostykę i w razie potrzeby pokieruje na leczenie np. ortopedyczne, fizjoterapeutyczne. Do ustalenia rozpoznania – oprócz wywiadu i badania przedmiotowego – konieczne może być wykonanie USG lub rezonansu magnetycznego (MR). Zwykle wstępnym badaniem obrazowym jest RTG stawu biodrowego i miednicy.
Ból biodra – leczenie
Sposób leczenia bólu biodra zależy od jego przyczyny. Złamania mogą wymagać leczenia operacyjnego, unieruchomienia i rehabilitacji. W innych przypadkach wystarczające może być leczenie zachowawcze – leki, fizjoterapia. Czasem ból biodra jest objawem choroby ogólnoustrojowej (np. łuszczycowego zapalenia stawów) i wtedy leczenie polega na leczeniu choroby, której objawem jest ból biodra.
