Złamania miednicy to złamania uszkadzające pierścień obręczy biodrowej, który tworzą w sumie dwie kości miedniczne (powstałe z połączenia kości biodrowej, kulszowej i łonowej) oraz kość krzyżowa
Co to są złamania miednicy i jakie są ich przyczyny?
Złamania miednicy to złamania uszkadzające pierścień obręczy biodrowej, który tworzą w sumie dwie kości miedniczne (powstałe z połączenia kości biodrowej, kulszowej i łonowej) oraz kość krzyżowa. Połączenia między poszczególnymi elementami miednicy są bardzo silne.
Do złamań miednicy dochodzi w kilku mechanizmach:
- U osób młodych po urazach z bardzo dużą energią, takich jak upadek z dużej wysokości, wypadek komunikacyjny, potrącenie przez samochód. Zdecydowanie częściej takich urazów doznają mężczyźni.
- U osób starszych w przypadku urazów z niską energią, takich jak upadek z niewielkiej wysokości, uderzenie o twardą powierzchnię. W wieku podeszłym z powodu osłabienia jakości tkanki kostnej nawet niewielki uraz może spowodować złamanie. Takich złamań zdecydowanie częściej doznają kobiety.
- Wyróżnia się również tzw. złamania awulsyjne w obrębie miednicy, których najczęściej doświadczają dzieci i rosnąca młodzież. Do takich złamań dochodzi przy gwałtownym ruchu, bardzo często w czasie uprawiania sportu, ale bez kontaktu z innym zawodnikiem, bez bezpośredniego uderzenia w okolicę złamania. W tym wieku ścięgna przyczepiające się do kości mają silniejszą strukturę niż sama kość i przy silnym, nagłym ruchu istnieje możliwość oderwania blaszki kostnej z miednicy przez napięte ścięgno.
- U osób bardzo intensywnie uprawiających sport może dojść do przeciążeniowego złamania w obrębie miednicy, które nie jest wynikiem jednego, konkretnego urazu, ale sumą powtarzanych mikrourazów.
Jak często występują złamania miednicy?
Złamania miednicy zdarzają się stosunkowo rzadko.
Jak objawia się złamanie miednicy?
Ofiary wypadków, u których doszło do złamania miednicy, bardzo często doznają urazów innych narządów i są w złym stanie ogólnym. Z powodu krwotoków wewnętrznych mogą odczuwać osłabienie lub nawet stracić przytomność. U takich osób może dojść do spadku ciśnienia tętniczego, przyspieszenia tętna, blednięcia, zawrotów głowy, zaburzeń świadomości. Miejscowo w okolicy złamania może wystąpić zasinienie (ale nie musi). Poszkodowany może odczuwać bolesność okolicy miednicy, ale z powodu uszkodzeń innych części ciała może początkowo tego nie zgłaszać zaniepokojony innymi objawami, np. trudnościami z oddychaniem po towarzyszącym urazie klatki piersiowej.
Osoby starsze, które najczęściej doznają złamania miednicy po upadku, będą odczuwały ból w okolicy dolnej części tułowia i bioder. Zwykle te dolegliwości utrudniają lub nawet uniemożliwiają chodzenie, długie siedzenie, zmiany pozycji, schylanie się.
Młodzi sportowcy z urazami awulsyjnymi odczuwają miejscowy ból okolicy miednicy, który pojawił się gwałtownie po jednym konkretnym ruchu. Dolegliwości mogą powodować utykanie. Miejscowo może się pojawić obrzęk i zasinienie.
Z kolei złamania przeciążeniowe u sportowców będą objawiały się miejscowym bólem miednicy pojawiającym się w czasie i/lub bezpośrednio po treningu, który ustępuje w spoczynku. Zwykle nie pojawiają się miejscowe objawy, jak np. obrzęk.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów złamania miednicy?
Osoby, które doznały rozległego urazu np. zostały potrącone przez samochód, spadły z dużej wysokości, powinny niezwłocznie trafić na szpitalny oddział ratunkowy, gdzie po wstępnym, ogólnym badaniu lekarskim i ustabilizowaniu funkcji życiowych, należy je skonsultować ortopedycznie. Tacy pacjenci najczęściej trafiają na szpitalne oddziały ratunkowe przywiezione transportem medycznym z miejsca zdarzenia.
Osoby starsze zgłaszające objawy typowe dla złamania miednicy oraz osoby młodsze w dobrym stanie ogólnym mogą zostać bezpiecznie przywiezione na ostry dyżur przez rodzinę, zwykle nie wymagają specjalistycznego transportu. Podobnie dzieci i młodzież z podejrzeniem złamania awulsyjnego w obrębie miednicy mogą przywieźć na ostry dyżur ortopedyczny rodzice.
Sportowcy, u których występuje ból okolicy miednicy związany z wysiłkiem, powinni zostać skonsultowani ortopedycznie w trybie planowym w poradni.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie złamania miednicy?
Ortopeda zbiera wywiad dotyczący okoliczności, w jakich pojawiły się dolegliwości bólowe okolicy miednicy, a następnie bada pacjenta pod kątem widocznego obrzęku, zasinienia, bolesności punktów kostnych przy dotyku i niestabilności miednicy.
W przypadku uzasadnionego podejrzenia złamania miednicy konieczne jest wykonanie badań obrazowych. Rutynowo rozpoczyna się od zdjęć rentgenowskich, ale często konieczne jest wykonanie również pełnej tomografii komputerowej miednicy, której wyniki pokazują skomplikowany obraz pierścienia miednicy w szczegółowych przekrojach oraz rekonstrukcjach 3D.
W przypadku podejrzenia złamania zmęczeniowego, bardzo często niewidocznego na klasycznych radiogramach lub trudnego do interpretacji w tomografii komputerowej, pomocny jest rezonans magnetyczny.
Jakie są metody leczenia złamań miednicy?
W przypadkach pourazowych w zależności od rozległości złamań i stopnia ich niestabilności ortopeda decyduje o tym, czy pacjent wymaga leczenia operacyjnego – zespolenia za pomocą płytek i/lub śrub – albo leczenia zachowawczego, czyli bez operacji, które obejmuje leżenie przez 6–12 tygodni do czasu zrośnięcia się kości.
Pacjenci po urazach wielonarządowych, w których złamanie miednicy jest tylko jednym z wielu obrażeń, których doznali, często są zaopatrywani przez ortopedę jedynie wstępnie poprzez założenia stabilizatora zewnętrznego miednicy. Ostateczne leczenie złamania miednicy (zespolenie za pomocą płytek) u takich pacjentów jest wykonywane po kilku dniach lub tygodniach – dopiero po zaopatrzeniu urazów bezpośrednio zagrażających życiu, takich jak np. krwiak wewnątrzczaszkowy, krwawienie do jamy brzusznej, odma opłucnowa.
W przypadku młodych sportowców ze złamaniami awulsyjnymi w większości przypadków konieczny jest kilkutygodniowy okres odciążanie okolicy złamania, tj. chodzenia o kulach. W wyjątkowych przypadkach, gdy oderwany fragment kostny znacznie odsunął się od miednicy, może być konieczne jego operacyjne nastawienie i ustabilizowanie 1–2 śrubkami.
Sportowcy, u których doszło do złamania zmęczeniowego miednicy, wymagają odpoczynku i odciążenia oraz modyfikacji treningu tak, żeby unikać przeciążeń.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie złamania miednicy?
Po prawidłowo przeprowadzonym leczeniu złamania miednicy pacjenci zwykle wracają do pełnej sprawności.
Rokowanie jest gorsze w przypadku urazów wielonarządowych, gdzie wstępny stan pacjenta jest zły, a ryzyko wszelkich powikłań zdecydowanie wyższe.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia złamania miednicy?
Po uzyskaniu pełnego zrostu złamania w prawidłowym ustawieniu nie ma specjalnych zaleceń co do postępowania po leczeniu.
Co robić, aby uniknąć złamania miednicy?
Profilaktyka złamań miednicy jest równoznaczna z profilaktyką wszelkich urazów, czyli minimalizowanie ryzyka wypadków samochodowych poprzez przestrzeganie przepisów, stosowanie się do zasad BHP w miejscu pracy, szczególnie w przypadku wykonywania niebezpiecznego zawodu.
Dla osób starszych konieczne jest stworzenie warunków, które nie będą sprzyjały potykaniu się i upadkom. Te osoby powinny przebywać w znajomym otoczeniu dostosowanym do ich potrzeb: w ich mieszkaniach nie powinny znajdować się śliskie powierzchnie, dywaniki, liczbę schodów należy ograniczyć do minimum, włączniki światła muszą być łatwo dostępne, blaty ustawione w sposób umożliwiający podparcie się w razie niespodziewanej utraty równowagi. Seniorzy powinni nosić stabilne, nieślizgające się obuwie, a w razie istniejących już problemów z poruszaniem się lub zachowaniem równowagi powinni mieć odpowiednie zaopatrzenie ortopedyczne, takie jak kule, laski, chodziki.
Sportowcy, młodzi, narażeni na złamania awulsyjne i wszyscy, niezależnie od wieku, narażeni na złamania zmęczeniowe – powinni dobrze przygotowywać się do treningów swojej dyscypliny poprzez stosowanie rozgrzewki, regeneracji i ogólnego przygotowania motorycznego. Liczbę i objętość jednostek treningowych trzeba ustalać indywidualnie i z rozwagą.
