18 września rozpoczął się 11. Europejski Tydzień Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi, którego celem jest zwiększanie świadomości społecznej, ale również poszerzanie wiedzy profesjonalistów medycznych.
Prof. Paweł Golusiński. Fot. SU Zielona Góra
- Postępy w onkologii, jeśli chodzi o leczenie nowotworów głowy i szyi, są ogromne. Warunek powodzenia jest jeden i niezmienny – wczesne rozpoznanie
- Choć nowotwory głowy i szyi nie są błahym problemem, zadziwiająco mała była jeszcze niedawno wiedza na ich temat, i to nie tylko w Polsce
- W Polsce nowotwory głowy i szyi rozpoznawane są u ok. 6 tys. osób rocznie. Około 60 proc. chorych diagnozowanych jest zbyt późno, dlatego pięcioletnia przeżywalność oscyluje wokół 60 proc.
- Około 70-80 proc. nowotworów głowy i szyi jest wynikiem palenia wyrobów tytoniowych. Kolejnym czynnikiem doprowadzającym do rozwoju nowotworów jest alkohol
- W ostatnim czasie obserwuje się wzrost zachorowania na nowotwory, głównie gardła środkowego, wynikające z infekcji HPV
Jak mówi prof. Paweł Golusiński, specjalista w dziedzinie chirurgii i otolaryngologii, postępy w leczeniu nowotworów głowy i szyi są ogromne, ale warunek powodzenia jest jeden i niezmienny – wczesne rozpoznanie. – W przypadku rozpoznania nowotworu w jego początkowym stadium możemy wyleczyć 90 proc. przypadków, niewielkimi nakładami i przy minimalnym koszcie zdrowotnym pacjenta – mówił. Ten koszt zdrowotny związany jest przede wszystkim z rozmiarami interwencji chirurgicznej, niezbędnej do usunięcia nowotworu. Niestety, w Polsce nowotwory w ogóle, również nowotwory głowy i szyi, rozpoznaje się późno.
Rozpoznaje się ich również dużo – i coraz więcej. W tej chwili – około 14 przypadków na 100 tysięcy mieszkańców, co stawia nas w czołówce Europy. Dlaczego? Tu przesądzające są główne czynniki ryzyka – palenie tytoniu oraz picie alkoholu. Na naszą niekorzyść przemawia też wieloletnie opóźnienie we wprowadzeniu szczepień przeciw HPV, bo wśród nowotworów HPV-zależnych jest pokaźna grupa nowotworów głowy i szyi. Najmniej przypadków tych nowotworów, jak podkreślał ekspert, notuje się w Europie w Szwecji i Islandii. Z danych wynika również, że w ciągu dekady (2015-2025) liczba nowych przypadków zwiększy się o 10 procent.
Choć nowotwory głowy i szyi nie są błahym problemem, zadziwiająco mała była jeszcze niedawno wiedza na ich temat, i to nie tylko w Polsce. Dekadę temu tylko co czwarty obywatel Europy deklarował wiedzę na ten temat, a większość badanych była przekonana, że do nowotworów głowy i szyi zaliczają się nowotwory mózgu. Tymczasem ta grupa obejmuje długą listę nowotworów, o których się nie mówi lub mówi się bardzo rzadko: nowotwór może zaatakować wargi, jamę ustną, język, krtań, ustną, krtaniową i nosową część gardła, ślinianki, jamę nosa, ale również ucho. Jak podkreślali eksperci, w ramach tej grupy leczone są również zlokalizowane w obrębie głowy i szyi nowotwory skóry.
Jak podkreślała prof. Ewa Sierko, specjalistka w dziedzinie radioterapii, nowotwory głowy i szyi zajmują w tej chwili w skali całego świata szóste miejsce wśród chorób nowotworowych. Na świecie notuje się nawet 600 tysięcy nowych przypadków rocznie, a 350 tysięcy osób rocznie umiera. Nieco lepiej przedstawiają się dane dla Europy: 250-300 tysięcy nowych przypadków i około 60 tysięcy zgonów.
A w Polsce? Nowotwory te rozpoznawane są u ok. 6 tys. osób rocznie. Około 60 proc. chorych na nowotwory głowy i szyi diagnozowanych jest zbyt późno – w zaawansowanym stadium, dlatego pięcioletnia przeżywalność oscyluje wokół 60 proc. Prof. Sierko zwróciła uwagę, że na nowotwory głowy i szyi w Polsce zapada dwukrotnie więcej osób niż na raka szyjki macicy – tymczasem o tym ostatnim jest bardzo głośno, a o nowotworach głowy i szyi mówi się sporadycznie.
Częściej na nowotwory głowy i szyi chorują mężczyźni i osoby powyżej 40. roku życia. Jak podkreślała ekspertka, głównym czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój nowotworów głowy i szyi jest palenie papierosów, cygar, fajek oraz żucie tabaki. Około 70-80 proc. nowotworów głowy i szyi jest wynikiem palenia wyrobów tytoniowych. Również bierne palenie, szczególnie w wieku dziecięcym, zwiększa ryzyko zachorowania na te nowotwory. – Kolejnym czynnikiem doprowadzającym do rozwoju nowotworów głowy i szyi jest alkohol, szczególnie wysokoprocentowy. Doprowadza on do rozwoju raka jamy ustnej, gardła i krtani – zaznaczyła specjalistka.
Eksperci zwracali uwagę, że w ostatnim czasie obserwuje się wzrost zachorowań na nowotwory, głównie gardła środkowego (w tym migdałka podniebiennego czy nasady języka), wynikające z infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Zachorowania na ten nowotwór obserwuje się w młodszej populacji wiekowej – u osób poniżej 40. roku życia, dbających o swój wygląd, o swoje zdrowie, niepalących, niespożywających alkoholu. Czynnikiem ryzyka jest prowadzenie aktywnego życia seksualnego, zwiększającego prawdopodobieństwo zakażenia HPV.
Eksperci zaznaczyli, że choć wirus ten kojarzony jest przede wszystkim z rakiem szyjki macicy, w rzeczywistości może wywoływać różne rodzaje nowotworów – sromu, odbytu, pochwy, penisa, ale również właśnie nowotworów zlokalizowanych w obrębie głowy i szyi, przede wszystkim – jamy ustnej i gardła.
Dlatego tak ważne są szczepienia przeciwko HPV, z których od czerwca mogą korzystać w ramach PSO (szczepienia bezpłatne, dobrowolne) dziewczynki i chłopcy w wieku 12-13 lat, a jedna ze szczepionek, chroniąca przed onkogennymi szczepami HPV, jest dostępna od 1 września bezpłatnie dla wszystkich poniżej 18. roku życia. – Najlepsze efekty daje szczepienie przeprowadzone u młodszych nastolatków, ale również starsza młodzież i dorośli skorzystają, jeśli się zaszczepią – zachęcali. Dane epidemiologiczne z krajów, w których szczepienia prowadzone są już od wielu lat, wskazują, że w tej chwili najbardziej narażoną na zachorowania na nowotwory głowy i szyi grupą społeczną są dorośli w średnim wieku – aktywni seksualnie i niechronieni szczepieniami.
