Czym jest złamanie żebra i jakie są jego przyczyny?
Do złamań żeber, czyli przerwania ich ciągłości może dochodzić u osób w różnym wieku. Najczęściej złamania żeber stanowią konsekwencję bezpośredniego uderzenia w klatkę piersiową (urazu), rzadziej pojawiają się jako tzw. złamania zmęczeniowe, czyli w wyniku powtarzających się mikrourazów, np. u osób z przewlekłym kaszlem, sportowców lub pracowników fizycznych.
W większości przypadków dochodzi do złamania jednego lub dwóch sąsiadujących żeber, w jednym miejscu. Takie złamania są stabilne, co oznacza, że żebra są złamane, ale fragmenty kości nie przemieszczają się i nie powodują uszkodzeń innych struktur klatki piersiowej. Zdecydowanie bardziej niebezpieczną sytuacją, która może mieć miejsce, np. w czasie wypadku drogowego i silnego uderzenia, jest złamanie wielu żeber w wielu miejscach w obrębie jednej kości. Wówczas ze względu na niestabilny charakter tych złamań może dojść do zaburzeń ruchomości klatki piersiowej, a tym samym zaburzeń oddychania.
Żebro złamane z przemieszczeniem może skaleczyć opłucną, czyli błonę pokrywająca płuca i spowodować odmę opłucnową – powietrze z płuc przedostaje się poza drogi oddechowe, pozostaje w klatce piersiowej (w jamie opłucnej) i uciska płuca.
Do złamań żeber dochodzi częściej u osób z czynnikami ryzyka, czyli osteoporozą oraz po 45. roku życia. Niezwykle rzadko do tego typu złamań dochodzi u dzieci – jeśli nie ma to związku z poważnym urazem np. wypadkiem komunikacyjnym – niestety najczęściej jest konsekwencją stosowania wobec dziecka przemocy.
Jak często zdarzają się złamania żeber?
Złamania żeber występują stosunkowo często. Szacuje się, że 10% wszystkich złamań kości szkieletu stanowią złamania żeber.
Jakie są objawy złamań żeber?
Złamania żeber powodują miejscowy ból klatki piersiowej, który nasila się przy ruchach skręcania tułowia, dźwiganiu ciężkich przedmiotów, kaszlu, kichaniu, głębokim wdechu. Ból zwykle jest zlokalizowany, czyli występuje w określonym miejscu na klatce piersiowej. W tej lub bliskiej okolicy może się pojawić miejscowy obrzęk i zasinienie.
Ból spowodowany złamaniem żebra może wpływać na sposób oddychania, czyli np. powodować spłycenie oddechu (osoba ze złamaniem może wyraźnie oszczędzać bolesną okolicę). Podobne objawy, zwykle mniej nasilone (ale nie jest to regułą), mogą występować w przypadku samego stłuczenia klatki piersiowej bez złamania żeber.
Co zrobić w przypadku wystąpienia takich objawów?
Doraźnie zaleca się schłodzenie bolesnej okolicy i przyjęcie leków przeciwbólowych np. paracetamolu.
Gdy ból nie ustępuje po zastosowaniu chłodzenia i/lub leków przeciwbólowych i utrudnia normalne funkcjonowanie, wówczas warto skonsultować się w poradni u lekarza rodzinnego lub chirurga.
W przypadku bardzo silnych dolegliwości bólowych z towarzyszącymi zaburzeniami oddychania (duszność, brak możliwości zaczerpnięcia pełnego wdechu) konieczne jest pilne zgłoszenie się na SOR i konsultacja chirurga ogólnego.
Do złamań żeber bardzo często dochodzi u pacjentów z tzw. urazami wielonarządowymi, którzy uczestniczą w wypadkach komunikacyjnych, po upadkach z dużej wysokości. Tych pacjentów zwykle transportuje się z miejsca zdarzenia bezpośrednio karetką do szpitala. W ich przypadku leczenie złamanych żeber jest tylko jedną ze składowych postępowania – ważniejsze jest opanowanie najpoważniejszych obrażeń, np. krwotoków wewnętrznych, złamań kończyn, obrażeń twarzoczaszki.
Jak lekarz ustala rozpoznanie złamania żeber?
Pacjenta, u którego podejrzewa się złamanie żebra lekarz bada dotykiem oraz go osłuchuje. W większości przypadków wykonuje się RTG klatki piersiowej w jednej lub kilku projekcjach, które pozwala potwierdzić bądź wykluczyć złamanie. Na zdjęciu ocenia sie na także tkankę płucną pod kątem ewentualnej obecności odmy.
W wątpliwych przypadkach, gdy w RTG nie widać zmian, a istnieje podejrzenie złamania, szczególnie tzw. zmęczeniowego (u osób, u których nie doszło do konkretnego urazu, ale możliwe jest złamanie z przeciążenia, czyli powtarzających się mikrourazów, np. u sportowców) albo u osób, u których wykonanie RTG nie jest wskazane (np. u kobiet w ciąży) lekarz może zlecić USG, które rzadko wykonuje się w celu oceny struktur kostnych, wymaga także dużego doświadczenia badającego. W przypadku podejrzenia złamania żebra USG nie jest rutynową procedurą.
Jakie są metody leczenia złamanych żeber?
W większości przypadków mamy do czynienia ze stabilnymi złamaniami żeber, które – po wykluczeniu przez lekarza podczas badania pacjenta i na zdjęciu RTG odmy opłucnowej – wymagają jedynie leczenia przeciwbólowego. W przypadku odmy opłucnowej w zależności od jej wielkości i stanu klinicznego pacjenta chirurg ogólny może podjąć decyzję o konieczności szpitalnej obserwacji pacjenta, a w niektórych przypadkach o konieczności założenia drenażu do klatki piersiowej. Bardzo rzadko w przypadku znacznych zaburzeń oddychania z powodu licznych złamań może wystąpić konieczność operacyjnego ich ustabilizowania – takie operacje wykonują chirurdzy klatki piersiowej (torakochirurdzy).
Ważnym elementem leczenia jest rehabilitacja oddechowa, tj. wykonywanie pełnych wdechów i wydechów mimo dolegliwości bólowych celem utrzymania właściwego upowietrzenienia płuc, ma zapobiegać rozwojowi zapalenia płuc w okolicy złamania, co często się zdarza u osób w starszym wieku.
Miejscowo warto stosować zimne okłady – przykładane na kilkanaście minut w kilkugodzinnych odstępach czasu.
Kontrowersyjną metodą zmniejszania dolegliwości bólowych w miejscu złamanego żebra jest bandażowanie tej okolicy, plastrowanie lub stosowanie plastrów do tzw. tapingu. Ta metoda ma za zadanie unieruchomienie klatki piersiowej w miejscu złamania, co działa świetnie przeciwbólowo. Jednocześnie może ograniczać prawidłowe wentylowanie płuc w tej okolicy, dlatego raczej nie należy jej stosować u osób starszych lub z chorobami układu oddechowego, gdyż może zwiększać ryzyko zapalenia płuc. Lekarz może zalecić takie postępowanie jako doraźne rozwiązanie u młodych, zdrowych osób na krótki okres. Podobnie, w wyjątkowych przypadkach można zastosować miejscowe ostrzyknięcie bolesnej okolicy środkiem znieczulającym.
Rokowanie po złamaniu żeber
Większość złamań żeber goi się w ciągu kilku tygodni bez powikłań. Rzadko w miejscu po przebytym złamaniu powstaje wyczuwalne przez skórę zgrubienie na kości. Zdarza się, że takie punktowe nawarstwienia okostnej są wykrywane przypadkowo w RTG lub USG i świadczą o przebytym w przeszłości złamaniu, o którym pacjent mógł w ogóle nie wiedzieć.
