Czym jest złamanie trzonów kości przedramienia i jakie są jego przyczyny?
Złamanie trzonów kości przedramienia dotyczy środkowej części tych kości – między łokciem a nadgarstkiem. Złamana może być wyłącznie kość promieniowa lub łokciowa, ale w większości przypadków łamią się obie kości równocześnie. Najczęściej przyczyną tego typu złamań są urazy, takie jak upadek na wyciągniętą kończynę lub bezpośrednie uderzenie tej okolicy ciężkim przedmiotem.
Jak często zdarzają się złamania trzonów kości przedramienia?
Złamania trzonów kości przedramienia są stosunkowo rzadkimi urazami u osób dorosłych, zdecydowanie częściej zdarzają się u dzieci, u których stanowią 4% wszystkich złamań.
Jakie są objawy złamania trzonów kości przedramienia?
Złamanie trzonów kości przedramienia objawia się bólem, zasinieniem i obrzękiem tej okolicy. Jeśli złamanie jest istotnie przemieszczone (złamane fragmenty kości nie są w swoim prawidłowym położeniu), może być widoczna wyraźna deformacja przedramienia (wygięcie ręki).
Co zrobić w przypadku wystąpienia takich objawów?
Osoba, u której doszło do urazu przedramienia i u której występują wymienione objawy, powinna zostać skonsultowana przez ortopedę na ostrym dyżurze. W większości przypadków są to izolowane urazy, czyli dotyczą tylko przedramienia i taki pacjent niezależnie od wieku może zostać przywieziony na dyżur przez rodzinę lub bliskich.
Celem złagodzenia dolegliwości bólowych warto usztywnić okolicę potencjalnego złamania. Można przybandażować przedramię oraz sąsiadujące stawy (nadgarstek i łokieć) do kawałka tektury, deseczki lub innego lekkiego, ale twardego przedmiotu na czas transportu oraz umieścić rękę na temblaku, np. z chustki, szalika. Bolesną okolicę warto schłodzić.
Dziecku, które doznało urazu przedramienia, szczególnie gdy widoczna jest jego ewidentna deformacja, należy w miarę możliwości nie podawać jedzenia do czasu konsultacji ortopedycznej i ustalić, o której godzinie spożywało ostatni posiłek. W tych przypadkach bywa konieczne nastawienie złamania w znieczuleniu, które anestezjolog może przeprowadzić po upłynięciu odpowiedniego czasu od ostatniego posiłku.
Jak lekarz ustala rozpoznanie złamania trzonów kości przedramienia?
Ortopeda przyjmujący pacjenta z podejrzeniem złamania trzonów kości przedramienia, po zebraniu wywiadu na temat okoliczności urazu, bada kończynę. Konieczne jest ustalenie, w którym miejscu dolegliwości bólowe są największe oraz ocena sąsiadujących stawów. Rozpoznanie potwierdza się w RTG kości przedramienia. W niektórych przypadkach złamaniu trzonów kości przedramienia może towarzyszyć zwichnięcie w obrębie nadgarstka lub łokcia – wówczas uzasadnione może być wykonanie dodatkowych zdjęć RTG także tych stawów.
Jakie są metody leczenia złamania trzonów kości przedramienia?
Postępowanie w tego typu złamaniach różni się w zależności od wieku pacjenta.
W przypadku dzieci, jeśli złamania są nieprzemieszczone, unieruchamia się rękę w gipsie sięgającym od ramienia do nadgarstka na okres od 4 do 8 tygodni w zależności od tego, jak szybko złamanie się zrasta. W przypadku, gdy doszło do przemieszczenia, przed zagipsowaniem konieczne jest nastawienie złamania. Ortopeda przyjmujący dziecko decyduje o warunkach, w jakich przeprowadzone będzie nastawienie: w krótkim znieczuleniu w ramach izby przyjęć lub na bloku operacyjnym.
W części przypadków, gdy deformacja jest znaczna, pierwotne nastawienie nie udało się lub po pierwszym nastawieniu doszło do przemieszczenia, może być wskazana dodatkowa stabilizacja złamania oprócz gipsu. Wówczas stosuje się elastyczne pręty (tzw. pręty TEN) wprowadzane do środka kości. Taka procedura bezwzględnie wymaga przyjęcia dziecka do szpitala i zabiegu na bloku operacyjnym. Należy zdawać sobie sprawę z tego, że u rosnącego dziecka takie pręty po tym, jak złamanie się zrośnie, należy usunąć, co wiąże się z kolejną hospitalizacją i kolejnym zabiegiem operacyjnym.
Złamanie, które nastawiano wymaga skrupulatnej kontroli – regularnego wykonywania zdjęć rentgenowskich – pod kątem ewentualnych wtórnych przemieszczeń. Czas gojenia się nie zmienia – trwa od 4 do 8 tygodni. Niewielka grupa dzieci po przebyciu tego typu złamania wymaga po leczeniu rehabilitacji – wskazania są ustalane indywidualnie.
U dorosłych złamania trzonów kości przedramienia, które są stabilne i nieprzemieszczone występują bardzo rzadko, dlatego leczenie opatrunkiem gipsowym stosuje się tylko w wyjątkowych przypadkach. Najczęściej złamanie jest przemieszczone i w – przeciwieństwie do sytuacji u dzieci – samo nastawienie i zagipsowanie nie przynosi dobrych efektów. Dorośli ze złamaniem trzonów obu kości przedramienia kierowani są do leczenia operacyjnego. Stosuje się zespolenie za pomocą płytek i śrub – po jednej płytce na każdą kość. Po takiej operacji gips stosuje się krótko (1–2 tyg., do czasu zdjęcia szwów) lub w ogóle. Możliwie szybko należy rozpocząć rehabilitację.
Jakie jest rokowanie po złamaniu trzonów kości przedramienia?
U dzieci po wygojeniu złamania w prawidłowym ustawieniu – złamania nieprzemieszczone lub przemieszczone, ale właściwie skorygowane odpowiednią metodą nastawienia – rokowanie jest bardzo dobre. Należy pamiętać, że przebycie jednego takiego złamania nie chroni przed kolejnymi – u dzieci zdarzają się kolejne upadki, podczas których może dojść do złamania w tym samym miejscu i nie jest to wcale związane z nieprawidłowościami w leczeniu pierwszego złamania.
U dorosłych rokowanie jest nieco gorsze. Ze względu na to, iż trzony kości przedramienia są najgorzej unaczynionymi częściami tych kości, gojenie w tych okolicach przebiega wolno mimo zespolenia płytkami. Jednym z powikłań jest brak zrostu lub złamanie jednej z płytek, który może wymagać kolejnej interwencji operacyjnej.
Czasem, jeśli nie uda się za pierwszym razem odpowiednio zespolić kości lub dojdzie do przeoczenia pierwotnego podwichnięcia jednej z kości w obrębie nadgarstka lub łokcia (rzadkie powikłanie, ale możliwe) również może zachodzić konieczność przeprowadzenia kolejnego zabiegu.
Mimo rehabilitacji niektórzy pacjenci nie odzyskują pełnej ruchomości przedramienia w zakresie nawracania i odwracania (ruchów takich, jakie wykonuje się np. przy wkręcaniu żarówki).
Co zrobić, żeby uniknąć złamania trzonów kości przedramienia?
Najważniejsza jest profilaktyka urazów, unikanie sytuacji, w których może dojść do upadku. W przypadku dzieci ważne jest zwracanie uwagi na ich bezpieczeństwo na placach zabaw – dużo urazów to upadki z drabinek, zjeżdżalni, huśtawek itp.
