Pytania nadesłane do redakcji
Odpowiedź
Za kaszel przewlekły uważa się kaszel trwający ponad 8 tygodni. Najczęstszymi przyczynami kaszlu przewlekłego są:
- spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła
- astma
- refluks żołądkowo-przełykowy
Przyczyna przewlekłego suchego kaszlu - zespół spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła
Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła jest spowodowane chorobami nosa (nieżyt infekcyjny, naczynioruchowy czy alergiczny) lub chorobami zatok przynosowych. Aby je rozpoznać lub wykluczyć, trzeba wykonać komplet badań laryngologicznych, czasem także dodatkowych.
Zobacz też:
- Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła
- Diagnostyka nosa i zatok przynosowych
Astma jako przyczyna przewlekłego suchego kaszlu
Astma wymaga wykonania pełnej diagnostyki w poradni pulmonologicznej lub alergologicznej, bo suchy nieskuteczny kaszel może też być wykładnikiem astmy, a zwłaszcza jej wariantu kaszlowego, tzw. zespołu Corrao. W grupie pacjentów z zespołem Corrao kaszel często jest jedynym symptomem choroby. Kaszel suchy, występuje w dzień i w nocy, często nasila się po wysiłku fizycznym, pod wpływem zimnego powietrza lub w wyniku infekcji wirusowych górnych dróg oddechowych.
Badanie fizykalne zwykle nie wykazuje odchyleń od stanu prawidłowego. Prawidłowy jest też radiogram klatki piersiowej i spirometria. Po prowokacji metacholiną pacjenci prezentują nadreaktywność oskrzeli. Kaszel nie ustępuje po antybiotykach, lekach antyhistaminowych i lekach zmniejszających przekrwienie. Diagnozę astmy oskrzelowej (zespołu Corraro) można postawić po dodatniej próbie prowokacyjnej i, co równie ważne, dobrej reakcji na leczenie przeciwastmatyczne (steroidy wziewne).
Przewlekły suchy kaszel poinfekcyjny
Jeżeli wykluczono astmę oskrzelową, warto rozpatrzeć kaszel po infekcji wirusowej. Jest to suchy, przewlekły kaszel, który pojawia się u osoby zdrowej, u której infekcja górnych dróg oddechowych ustąpiła tygodnie wcześniej (z jakiego powodu przyjmowała Pani Augmentin? Być może była to infekcja dróg oddechowych?). Kaszel po infekcji wirusowej może trwać miesiącami, choć zwykle ustępuje w ciągu 8 tygodni. Kaszel poinfekcyjny bywa szczególnie uciążliwy wieczorem i w nocy, może towarzyszyć mu uczucie "drapania w gardle".
Przyczyna przewlekłego suchego kaszlu - choroba refluksowa przełyku
Jeśli kaszel jest objawem choroby refluksowej przełyku, to najczęściej występują także zgaga i inne objawy dyspeptyczne, choć czasem nie ma żadnych objawów ze strony przewodu pokarmowego. Kaszlowi czasem towarzyszy chrypka. W celu potwierdzenia lub wykluczenia choroby refluksowej przełyku należy wykonać tzw. pehametrię przełyku lub podjąć leczenie inhibitorami pompy protonowej (IPP) i obserwować reakcję na leczenie.
Przewlekły suchy kaszel - skutek uboczny działania leków
Relatywnie częstą przyczyną kaszlu są działania niepożądane leków, a najczęściej inhibitorów konwertazy angiotensyny powszechnie używanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego, w takich przypadkach należy wymienić lek na lek hipotensyjny z innej grupy leków i obserwować reakcję chorego. Kaszel polekowy ustępuje w różnym czasie od tygodnia do 3 miesięcy. Oczywiście kaszel polekowy dotyczy nie tylko leków na nadciśnienie tętnicze, ale także wielu innych leków, w tym paradoksalnie leków wziewnych stosowanych często do leczenia kaszlu.
Inne przyczyny przewlekłego suchego kaszlu
Po wykluczeniu najczęstszych przyczyn należy rozszerzyć diagnostykę kaszlu o wziernikowanie oskrzeli (bronchofiberoskopia), pełną diagnostykę kardiologiczną (m.in. EKG, UKG próba wysiłkowa), mikrobiologiczną (np. przewlekłe zakażenie spowodowane przez Chlamydia pneumoniae lub Mycoplasma pneumoniae), mykologiczną (grzybice dróg oddechowych), test potowy (w celu wykluczenia mukowiscydozy) i inne, uzależniając panel tych badań od szczegółowych danych z wywiadu od chorej (rodzaj pracy, narażenie na czynniki drażniące w miejscu pracy i środowisku domowym, choroby towarzyszące, choroby przebyte itd.).
Polecamy:
- Chlamydiozy: Co to jest chlamydia i jakie objawy powoduje?
- Pneumocystoza
- Grzybica krtani
- Grzybica płuc
Przewlekły suchy kaszel tylko w dzień - przyczyny
Nie wolno jednak zapominać, że częstą przyczyną kaszlu jest prosty nieżyt palacza długo niedający zmian ani w radiogramie klatki piersiowej, ani w badaniach spirometrycznych, dlatego w każdym przypadku przewlekłego kaszlu należy pamiętać o konieczności zaprzestania palenia tytoniu.
Jeżeli lekarz wykluczy różne znane przyczyny kaszlu, to wówczas mówi się o przewlekłym kaszlu idiopatycznym, czyli kaszlu nieznanego pochodzenia.
U niektórych osób kaszel może być zaburzeniem psychosomatycznym, co oznacza, że występuje z powodu trudności emocjonalnych. Mówimy wówczas o kaszlu psychogennym. Charakterystyczne jest jego ustępowanie podczas snu i niewystępowanie w ciągu pierwszej godziny po obudzeniu.
Czynniki wywołujące kaszel
Kaszel, jak pisałam tu już wielokrotnie, jest odruchem obronnym, który ma chronić drogi oddechowe przed szkodliwymi czynnikami. Do napadów kaszlu dochodzi po podrażnieniu receptorów czuciowych czynnikami mechanicznymi (kurz, śluz, ciało obce), chemicznymi (nikotyna, kwas cytrynowy) czy zapalnymi. Receptory kaszlu znajdują się głównie w nabłonku dróg oddechowych, tkance płucnej i ścianie oskrzeli, ale spotkać je można również w zatokach przynosowych, opłucnej ściennej, przeponie, lub zupełnie poza układem oddechowym: w przełyku, żołądku, osierdziu, błonie bębenkowej czy w przewodzie słuchowym zewnętrznym.
Ta różnorodna lokalizacja receptorów kaszlu powoduje, że kaszel, który występuje we wszystkich nieomal chorobach płuc i oskrzeli pojawia się także w chorobach pozapłucnych, a zwłaszcza:
- w chorobach ucha zewnętrznego
- w przewlekłych i ostrych zapaleniach zatok
- w wadach serca
- w chorobie refluksowej przełyku
- w niewydolności serca
- w urazach żeber
- w chorobach (urazach) przepony i opłucnej.
Jak widać z powyższego w diagnozowaniu kaszlu konieczne są wykonywane kolejno, oparte na wywiadzie, szerokie badania pulmonologiczne, alergologiczne, laryngologiczne, gastrologiczne, kardiologiczne i na koniec po wykluczeniu innych przyczyn psychologiczno-psychiatryczne.