Rumień zakaźny (tzw. piąta choroba, ang. fifth disease)

dr hab. med. Leszek Szenborn, prof. nadzw.
Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych AM we Wrocławiu

Co to jest rumień zakaźny i jakie są jego przyczyny?

Wysypkowa choroba zakaźna wieku dziecięcego spowodowana zakażeniem parwowirusem B19. Zakażenie przenosi się z człowieka na człowieka drogą kropelkową, bardzo rzadko z zakażonymi preparatami krwi i osocza. Źródłem zakażenia jest chore dziecko lub zakażony bezobjawowo człowiek. Zakaźność choroby jest największa przed pojawieniem się wysypki. Parwowirus B19 jest szczególnie groźny dla kobiet w ciąży – zakażenie może doprowadzić do niedokrwistości wewnątrzmacicznej u dziecka i poronienia, mimo że ciężarna nie miała żadnych klinicznych objawów zakażenia.

Jak często występuje rumień zakaźny?

Do zakażenia dochodzi dość często. Duży odsetek zakażeń przebiega bezobjawowo. Objawy choroby (charakterystyczna wysypka) występują głównie u dzieci w wieku przed- i wczesnoszkolnym. Nierzadko u dzieci choroba przebiega w postaci epidemii ognisk zachorowań np. w przedszkolu lub szkole. U starszych pacjentów zakażenie jest częste, ale przebiega z innymi objawami (nie ma charakterystycznej dla „rumienia zakaźnego” wysypki). Kontakt ciężarnej, obojętnie w którym trymestrze ciąży, z dzieckiem chorym na rumień zakaźny może doprowadzić do zakażenia, którego konsekwencją może być poronienie lub ciężka wewnątrzmaciczna niedokrwistość i uogólniony obrzęk u dziecka.

Jak się objawia rumień zakaźny?

Ryc. Rumień zakaźny

Brak objawów poprzedzających wysypkę, zwykle występuje niewysoka gorączka. Wysypka początkowo pojawia się na twarzy w postaci rumienia (o kształcie motyla lub uderzonych policzków) o czerwonofiołkowym zabarwieniu, przy czym nos i broda pozostają niezajęte (ryc.). W ciągu następnych dni wysypka pojawia się na kończynach. Wysypka układa się girlandowato. Wykwity najczęściej nie występują na tułowiu oraz na dłoniach i stopach. Nie występują też zmiany na błonach śluzowych. Wysypka może ustępować i ponownie nawracać zwłaszcza pod wpływem bodźców termicznych (utrzymuje się długo, nawet do 2 tygodni). Ogólnie samopoczucie nie jest zaburzone, choroba przebiega bez gorączki lub ze stanami podgorączkowymi i trwa od 6 do 10 dni. Czasami obserwuje się zapalenie drobnych stawów (zwłaszcza u starszych dzieci). Powikłania występują rzadko, zwykle są to bóle i zapalenia stawów – najczęściej drobnych stawów kończyn oraz zahamowanie rozwoju krwinek czerwonych (przełom aplastyczny), objawiające się niedokrwistością, zwłaszcza u pacjentów z wcześniej występującą niedokrwistością hemolityczną. Nawet u zupełnie zdrowych osób zakażenie parwowirusem B19 może doprowadzić do przejściowego zmniejszenia stężenia hemoglobiny.

Co robić w razie wystąpienia objawów?

Konsultacja u lekarza jest wskazana ze względu na różnicowanie z innymi chorobami. Nie ma leczenia przyczynowego. W okresie wysypkowym dziecko powinno być zwolnione z zajęć przedszkolnych lub szkolnych. W przypadku kontaktu dziecka przed wystąpieniem wysypki z kobietą ciężarną należy powiadomić ją o rozpoznaniu, ryzyku zakażenia i potrzebie konsultacji lekarskiej. Dziecko z wysypką jest już praktycznie niezakaźne! Ciężarna po kontakcie z chorym powinna zgłosić to lekarzowi prowadzącemu ciążę oraz ustalić dalsze postępowanie (kontrolne badania USG).

Jak lekarz stawia diagnozę?

Na podstawie wywiadu o kontakcie z chorymi na rumień zakaźny (występują ogniska zachorowań na rumień zakaźny w przedszkolach itp.), wyglądu i lokalizacji wysypki. Wyniki podstawowych badań laboratoryjnych (morfologia, OB, CRP) mają ograniczoną przydatność w rozpoznaniu, ale wykluczają powikłania. Pożądane jest wykonanie badania na obecność przeciwciał przeciw wirusowi klasy IgM i IgG – jedyna pewna metoda potwierdzenia przyczyny zakażenia. U kobiet ciężarnych pomocne może być badanie USG.

Jakie są sposoby leczenia?

Nie ma leczenia przyczynowego. Zwykle nie ma potrzeby stosowania leczenia objawowego. Leki przeciwalergiczne są nieskuteczne. Bardzo ważne jest zrozumienie istoty zakażenia, możliwych nawrotów wysypki po jej ustąpieniu oraz czynników sprzyjających jej nasilaniu się (przegrzanie). W przypadkach z zahamowaniem rozwoju krwinek czerwonych objawiającym się niedokrwistością konieczna może być diagnostyka szpitalna. W przypadku zakażenia płodu możliwe jest zmniejszenie skutków zakażenia przez wykonanie transfuzji wymiennej. Zakażenie parwowirusem nie stwarza ryzyka nadkażeń bakteryjnych. Antybiotyki są nieskuteczne.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Choroba ustępuje samoistnie i pozostawia długotrwałą odporność. Zakaźność dla otoczenia jest największa przed pojawieniem się wysypki. W przypadku powikłań u osób z prawidłową odpornością rokowanie jest dobre, a choroba nie powoduje przewlekłych następstw. Zapalenie stawów oraz niedokrwistość są zwykle przemijające i rzadko wymagają specjalistycznego leczenia.

Co trzeba zrobić po zakończeniu leczenia?

Nie ma potrzeby rekonwalescencji. Po ustąpieniu wysypki można powrócić do normalnej aktywności życiowej. Po rozpoznaniu zakażenia w postaci klasycznej lekarz powinien wpisać rozpoznanie do książeczki zdrowia.

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Nie ma szczepionki zapobiegającej zakażeniu parwowiruesm B19. Należy przestrzegać zasad higieny ogólnej. Nie można całkowicie uniknąć zakażenia.


10.11.2016
Zobacz także
  • Gorączka trzydniowa (rumień nagły, tzw. szósta choroba)
  • Choroby enterowirusowe
  • Ospa wietrzna
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta