Zatkany nos u dziecka

Pytanie nadesłane do redakcji

Moje dziecko przed zaśnięciem wieczorem skarży się na zatkany nos. Bez kropli nie może usnąć. W dzień je wszystko dobrze, ale wieczorem i rano nie ma apetytu. Jak krople już nie działają, to śpi na siedząco. Ma alergię na jajka i mleko. Niedługo mamy wizytę u laryngologa.

Odpowiedział

dr n. med. Wojciech Brzoznowski
otolaryngolog, otolaryngolog dziecięcy
Klinika Otolaryngologii
Gdański Uniwersytet Medyczny

Zaburzenia drożności nosa u dzieci stanowią ważny problem kliniczny. Prawie każdy stan chorobowy jam nosa może powodować utrudnienie przepływu powietrza przez ten odcinek drogi oddechowej. Niedrożność nosa może mieć swoje źródło w samych jamach nosa lub w części gardła zlokalizowanej na wysokości nosa (tzw. części nosowej gardła). Przyczyny tego objawu można podzielić na wrodzone i nabyte (ryc.).

Ryc. Przyczyny niedrożności nosa u dzieci

Najczęstszymi przyczynami upośledzenia drożności nosa są: infekcja wirusowa górnych dróg oddechowych (przeziębienie) oraz alergia. Ta ostatnia wraz z przerostem migdałka gardłowego i przewlekłym zapaleniem błony śluzowej nosa i zatok stanowią najbardziej powszechne przyczyny przewlekłej lub nawracającej niedrożności nosa.

Pomimo odmiennych przyczyn, objawy następstw niedrożności nosa są zbliżone: oddychanie przez usta, problemy z przyjmowaniem posiłków, chrapanie, zaburzenia snu i wydzielina w nosie.

Nasilenie tych objawów zależy od stopnia niedrożności nosa oraz od wieku dziecka. Noworodki i kilkumiesięczne niemowlęta zdolne są do oddychania tylko przez nos, stąd też obustronne zaburzenie jego drożności – w tej grupie wiekowej – może stać się przyczyną duszności, zaburzeń ssania, a w konsekwencji niedożywienia. U dzieci starszych, w wieku przedszkolnym i szkolnym, następstwem przewlekającego się upośledzenia przepływu powietrza przez nos może być niedosłuch, a w konsekwencji opóźniony rozwój mowy. Szczególnej uwagi wymagają sytuacje, gdy niedrożności nosa u dziecka towarzyszy brak prawidłowego rozwoju i wzrostu, przemijająca sinica lub bezdechy podczas snu.

Pierwszym krokiem zmierzającym do wyjaśnienia przyczyny niedrożności nosa powinien być szczegółowo zebrany wywiad chorobowy. Staramy się uzyskać odpowiedzi na następujące pytania: czy niedrożność dotyczy jednej czy obu jam nosa, czy jest całkowita czy częściowa, stała lub okresowa, ostra czy przewlekła. Równie istotne jest ustalenie czy problemy z oddychaniem przez nos występują od urodzenia, czy też rozwinęły się później oraz czy początek był nagły, czy stopniowy. Kolejnym etapem diagnostycznym jest badanie nosa. Obejmuje ono zarówno nos zewnętrzny, jak i jamy nosa. Szczególnie przydatne jest badanie jam nosa i części nosowej gardła nasofiberoendoskopem. W wybranych przypadkach pomocne jest wykonanie badań obrazowych (badanie tomokomputerowe, badanie rezonansem magnetycznym) lub testów alergicznych.

Zaburzenia oddychania będące następstwem niedrożności nosa, a pojawiające się już w okresie okołoporodowym lub niemowlęcym, wymagają diagnostyki w kierunku wad wrodzonych twarzoczaszki. Wady te mogą występować samodzielnie lub stanowić składową zespołu wad rozwojowych. Wrodzone guzy nosa najczęściej wywodzą się z tkanki nerwowej.

Zaburzenia oddychania w wyniku obrzęku błony śluzowej, pojawiające się we wczesnym okresie niemowlęcym, z tendencją do przewlekania i narastania objawów z upływem czasu, mogą być wynikiem reakcji alergicznej – najczęściej nietolerancji pokarmowej (np. na mleko krowie). Inne przyczyny mogące wywoływać podobne objawy to np. refluks żołądkowo-przełykowy i wrodzona niedoczynność tarczycy.

U dzieci, szczególnie w wieku przedszkolnym, obecność jednostronnego, przewlekłego wycieku cuchnącej treści ropnej z nosa, typowo przebiegającego z maceracją naskórka nozdrza przedniego, wymaga wykluczenia obecności ciała obcego. Stwierdzenie polipów nosa u dziecka powinno zawsze nasuwać podejrzenie istnienia choroby ogólnoustrojowej (mukowiscydoza, pierwotna dyskineza rzęsek lub wrodzony niedobór odporności).

Postępowanie terapeutyczne w przypadku niedrożności nosa zależne jest od stwierdzonej przyczyny. Może obejmować leczenie farmakologiczne, chirurgiczne lub oba.

Nawiązując do zadanego przez Panią pytania, trudno o udzielenie jednoznacznej odpowiedzi bez możliwości przeprowadzenia pełnego badania klinicznego. Dane, które zawarła Pani w pytaniu mogą wskazywać na istnienie u dziecka alergicznego nieżytu nosa (pozytywny wywiad w kierunku alergii pokarmowej). Jednak nie można wykluczyć przewlekłego nieżytu nosa w wyniku nadużywania kropli obkurczających błonę śluzową nosa (brak informacji jak długo je Pani stosuje). Należy również rozważyć przerost migdałka gardłowego i refluks żołądkowo-przełykowy. Możliwe jest współistnienie kilku z wyżej wymienionych czynników.