×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Żywienie niemowląt niekarmionych piersią

dr n. med. Hanna Dyląg, dr inż. Halina Weker
Zakład Żywienia Człowieka
Instytut Matki i Dziecka

W żywieniu sztucznym niemowląt zaleca się stosowanie mleka początkowego i następnego oraz żywności uzupełniającej przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci. Z uwagi na profilaktykę choroby trzewnej zaleca się wprowadzenie niewielkich ilości produktów glutenowych (kaszka manna, kleik pszenny) w 6. miesiącu życia. Żywienie niemowląt w placówkach służby zdrowia powinno być dostosowane do zaleceń.

W sztucznym żywieniu niemowląt pokarm matki zastępuje mleko innych ssaków – najczęściej mleko krowie, które modyfikuje się tak, by jego skład był zbliżony do pokarmu kobiecego.

W znowelizowanym w 2007 roku schemacie sztucznego żywienia niemowląt przyjęto zgodnie ze standardami światowymi:

  • niższy wskaźnik energetyczny 95 kcal/kg m.c. dla dzieci w wieku 0–6 miesięcy, 90 kcal/kg m.c. dla dzieci w wieku 6–12 miesięcy
  • niższe zalecenia odnośnie do spożycia białka – 2,1–2,6 g/kg m.c.
  • wprowadzenie niewielkich ilości glutenu w 6. miesiącu życia niemowlęcia
  • stosowanie w żywieniu niemowląt mleka modyfikowanego –od 1. do 6. miesiąca życia włącznie mleka początkowego z przewagą białek serwatkowych, uzupełnionego w taurynę i karnitynę
  • stosowanie mleka następnego od 7. miesiąca życia i mieszanek mlecznych (mleko modyfikowane następne z dodatkiem kleiku bezglutenowego w ilości 2–3 g/100 ml)
  • stosowanie żywności dodatkowej o składzie, wartości odżywczej i jakości zdrowotnej odpowiedniej dla potrzeb dziecka
  • wprowadzanie do żywności uzupełniającej (dodatkowej) różnych rodzajów warzyw i owoców oraz gatunków mięsa zostały dostosowanych do tradycyjnych polskich zwyczajów żywieniowych.

Przyjęty sposób postępowania w żywieniu sztucznym niemowląt zapewnia zbilansowaną pod względem energii i składników pokarmowych dietę niemowląt, a co za tym idzie ich prawidłowy rozwój.


Tabela 1. Model żywienia niemowląt karmionych piersią (2007/2008)
Wiek (miesiące) Rodzaj pożywienia / Żywność uzupełniająca
1-6 Karmienie piersią
na żądanie
Karmienie piersią1
Posiłki dodatkowe w okresie 5.–6. miesiąca
Początkowo (nie wcześniej niż w 5. miesiącu):
• zupa – przecier2 jarzynowy z dodatkiem kaszy manny (2–3 g na 100 ml), 1 x dziennie
7-9 Karmienie piersią
na żądanie
Posiłki uzupełniające:3
• zupa jarzynowa lub przecier jarzynowy z gotowanym mięsem (bez wywaru) z kleikiem zbożowym glutenowym i z 1/2 żółtka co drugi dzień
• kaszka/kleik zbożowy bezglutenowy lub glutenowy4
• sok owocowy (najlepiej przecierowy) lub przecier owocowy (nie więcej niż 150 g)
10 Karmienie piersią
na żądanie
Posiłki uzupełniające:
• obiad z 2 dań: zupa jarzynowa z kaszką glutenową + jarzynka z gotowanym mięsem i 1/2 żółtka do potraw codziennie5
• kaszka/kleik glutenowy i bezglutenowy, niewielkie ilości pieczywa, biszkopty, sucharki
• przecier lub sok owocowy (nie więcej niż 150 g)
11-12 Karmienie piersią
na żądanie
Posiłki uzupełniające:
• obiad z 2 dań: zupa jarzynowa z kaszką glutenową + jarzynka z gotowanym mięsem, ewentualnie z ziemniakiem lub z ryżem i całe jajko 3–4 razy w tygodniu
• produkty zbożowe (kaszka/kleik glutenowy i bezglutenowy, pieczywo, biszkopty, sucharki) łączone z produktami mlecznymi (np. z mlekiem modyfikowanym, twarożkiem, jogurtem6, kefirem – kilka razy w tygodniu)
• przecier lub sok owocowy (nie więcej niż 150 g)
1Na życzenie matki można wprowadzić mleko modyfikowane.
2Składnikiem tłuszczowym zup jarzynowych może być wysokiej jakości masło, oliwa z oliwek lub ubogoerukowy olej rzepakowy.
3Nowe produkty – np. owoce, warzywa, kasze, mięso – należy wprowadzać kolejno i osobno, obserwując reakcję dziecka. Wprowadzając posiłki uzupełniające, należy zaczynać od małych ilości, np. 3–4 łyżeczek. Posiłek inny niż w postaci mleka kobiecego podawać po zakończeniu karmienia piersią, a w sytuacji kiedy dziecko odmawia jedzenia/próbowania posiłków uzupełniających można odwrócić tę kolejność.
4Zaleca się, by produkty zbożowe wprowadzane w 1. roku życia były wzbogacane w żelazo.
5Konsystencja jarzyn i mięsa powinna stymulować żucie pokarmu.
6Tylko naturalne składniki, bez konserwantów, z ograniczeniem cukru.

Tabela 2. Schemat sztucznego żywienia niemowląt (2007/2008)
Wiek w miesiącach liczba posiłków
Wielkość porcji1
Rodzaj posiłku
1 7 x 90–110 ml mleko początkowe
2 6 x 110–130 ml mleko początkowe
3 6 x 130 ml mleko początkowe
4 6 x 150 ml mleko początkowe
5 5 x 180 ml 4 x mleko początkowe;
1 x zupa (przecier2 jarzynowy)
skrobane jabłko lub sok (najlepiej przecierowy) 50–100 g
6 5 x 180 ml 4 x mleko początkowe
1 x zupa – (przecier jarzynowy) + 10 g gotowanego mięsa (bez wywaru)
przecier owocowy lub sok (najlepiej przecierowy) – nie więcej niż 150 g
7 5 1 x 180 ml – mleko następne z dodatkiem kaszki zbożowej glutenowej (2–3 g na 100 ml);
2 x 180 ml – mleko następne z dodatkiem bezglutenowego kleiku (2–3 g na 100 ml);
1 x 200 ml zupa –(przecier jarzynowy) z 1/2 żółtka co drugi dzień i z gotowanym mięsem (10 g) codziennie3
1 x 150 g kaszka na mleku następnym lub deser mleczno-owocowy;
przecier owocowy lub sok – nie więcej niż 150 g
8 5 1 x 180 ml – mleko następne z dodatkiem kaszki zbożowej glutenowej (6 g na 100 ml)
2 x 180 ml – mleko następne z dodatkiem bezglutenowego kleiku (6 g na 100 ml)
1 x 200 ml zupa –(przecier jarzynowy) z 1/2 żółtka co drugi dzień i z codziennie gotowanym mięsem (10–15 g);
1 x kaszka na mleku następnym lub deser mleczno-owocowy
przecier owocowy lub sok – nie więcej niż 150 g
9 5 1 x 200 ml – mleko następne z dodatkiem kaszki glutenowej
1 x 200 ml – mleko następne z dodatkiem kaszki bezglutenowej
1 x 200 ml – kaszka na mleku następnym
1 x 200 ml zupa – (przecier jarzynowy) z dodatkiem 1/2 żółtka i z gotowanym mięsem (10–15g)3
1 x 150 g – owoce lub kompot, lub sok (najlepiej przecierowy) + biszkopt
10 4–5 3 x 220 ml – mleczny posiłek łączony z produktami zbożowymi (np. mleko następne, kaszki mleczne glutenowe lub bezglutenowe, niewielkie ilości pieczywa, biszkopty, sucharki)
1 x zupka jarzynowa z kaszą glutenową
1 x obiad: jarzynka z gotowanym mięsem3 (15–20g) i 1/2 żółtka, z dodatkiem ziemniaka lub ryżu
przecier owocowy lub owoce, lub kompot, lub sok (najlepiej przecierowy) – nie więcej niż 150 g
11–12 4–5 posiłki jak w 10. miesiącu życia
zmiana: wprowadzić całe jajko 3–4 razy w tygodniu
twarożek, kefir, jogurt kilka razy w tygodniu4
1Podana wielkość porcji jest średnią, jaką zjada dziecko w danym wieku zależnie od wieku i zapotrzebowania. Różnice mogą również dotyczyć liczby posiłków.
2Składnikiem tłuszczowym zup jarzynowych może być wysokiej jakości masło, oliwa z oliwek lub ubogoerukowy olej rzepakowy.
3Konsystencja jarzyn i mięsa powinna stymulować żucie pokarmu.
4Tylko naturalne składniki, bez konserwantów, z ograniczeniem cukru.

Zupa jarzynowa dla niemowląt

Receptura sporządzania 100 g zupy jarzynowej dla niemowląt
– w I półroczu*

Zupa jarzynowa (baza) – 100 g Ilość w gramach Udział procentowy
warzywa mieszane obrane
w tym:
• marchew
• ziemniak
• korzeń pietruszki
50

25
17,5
7,5
100

50
35
15
masło, oliwa z oliwek lub olej rzepakowy ubogoerukowy 3
kleik bezglutenowy (ryżowy, kukurydziany)** 3
woda ok. 60 (uzupełniać w trakcie gotowania)
* W zalecanej dla dziecka w wieku 6 miesięcy porcji zupy (180 ml) powinno być 10 g ugotowanego osobno mięsa (20g mięsa surowego).
Przyjęto, że 1 płaska łyżeczka mięsa gotowanego, zmielonego waży 5 g, lecz wartość jej oblicza się jako 10 g mięsa surowego.
** lub kaszka manna

Sposób przygotowania:

  1. Przygotować surowce zgodnie z recepturą.
  2. Wodę zagotować, dodać warzywa, ewentualnie kaszkę mannę, ugotować do miękkości.
  3. Zdjąć z ognia, dodać składnik tłuszczowy, kleik, ewentualnie ugotowane osobno mięso (od 6. miesiąca życia), zmiksować.
  4. Zupę zagotować, schłodzić
  5. Podawać dziecku po sprawdzeniu temperatury na przegubie ręki (kropla zupy/przecieru) dająca przyjemne wrażenie ciepła).

Receptura sporządzania 100 g zupy jarzynowej dla niemowląt
– w II półroczu*

Zupa jarzynowa od 7. miesiąca życia – 100 g Ilość w gramach Udział procentowy
warzywa mieszane obrane
w tym:
• marchew
• ziemniaki
• korzeń pietruszki
• por (zamiennie cebula)
• seler
inne warzywa: kapusta włoska, kalafior, fasolka szparagowa, brukselka, buraki
50

15
10
5
5
5
15
100

30
20
10
10
10
20
dla dzieci w II/III kwartale życia
masło, oliwa z oliwek lub olej rzepakowy ubogoerukowy 3
kleik kaszka bezglutenowa lub glutenowa 3
* Zalecana wielkość porcji zupy jarzynowej dla dzieci w II półroczu wynosi 180–220 ml, średnia ilość mięsa gotowanego w porcji zupy powinna wynosić ok. 15–20 g.

Sposób przygotowania:

  1. Przygotować surowce zgodnie z recepturą.
  2. Wodę zagotować, dodać mięso, gotować około 10 minut, następnie dodać warzywa, ugotować do miękkości (ok. 15–20 minut).
  3. Zdjąć z ognia, dodać składnik tłuszczowy, kleik, zmiksować.
  4. Zupę zagotować, schłodzić.


Piśmiennictwo:

1. Czajkowski K., Czerwionka-Szaflarska M., Charzewska J. i wsp.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie suplementacji kwasu dekozaheksaenowego i innych kwasów tłuszczowych omega-3 w populacji kobiet ciężarnych, karmiących piersią oraz niemowląt i dzieci do lat 3. Pediatr. Pol., 2010; 85: 597–603
2. Dobrzańska A., Charzewska J., Weker H. i wsp.: Normy żywienia zdrowych dzieci w 1–3 roku życia – stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów: część I – zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze: Stand. Med. Pediatr., 2012; 9: 100–103
3. Dobrzańska A., Charzewska J., Weker H. i wsp.: Normy żywienia zdrowych dzieci w 1–3 roku życia – stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów: część II – omówienie poszczególnych składników odżywczych: Pediatria Polska, 2013; 88 (1); 97–102
4. Dobrzańska A., Czerwionka-Szaflarska M., Kunachowicz H. i wsp.: Zalecenia dotyczące żywienia dzieci zdrowych w 1. roku życia. Zespół ekspertów powołany przez Konsultanta Krajowego ds. Pediatrii. Stand. Med. Pediatr., 2007, 4: 2–5
5. Dobrzańska A., Helwich E., Lukas W. i wsp: Zalecenia Zespołu Ekspertów dotyczące profilaktyki krwawienia z niedoboru witaminy K u noworodków i niemowląt. Stand. Med. Pediatr., 2007; 1: 6–8
6. ESPGHAN Committee on Nutrition: Complementary feeding: a commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2008, 46: 99–110; ESPGHAN Committee on Nutrition: Breast-feeding: a commentary by the ESPGHAN. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2009; 49: 112–125
7. Monte C.M., Giugliani E.R.: Recommendations for the complementary feeding of the breastfed child. J. Pediatr. (Rio J), 2004; 80 supl. 5): S131–141
8. Oblacińska A., Mikiel-Kostyra K., Jodkowska M., red.: Profilaktyczna opieka zdrowotna nad dziećmi w wieku 0–5 lat: rola i zadania lekarza oraz pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej. Warszawa, Instytut Matki i Dziecka, 2011
9. Policy Statement, Breastfeeding and the Use o Human Milk: Section On Breastfeeding. Pediatrics, 2012; 129: e827.http://pediatrics.aappublications.org/content/129/3/e827.full.html
10. Przyrembel H.: Timing of introduction of complementary food: short-and long-term health consequences. An. Nutr. Metab., 2012; 60 (supl. 2): 8–20
11. Woś H., Weker H., Jackowska T. I wsp: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń dotyczących spożycia wody i innych napojów przez niemowlęta, dzieci i młodzież. Pediatr. Pol., 2011; 86 (1): 54–61
12. Zespół Ekspertów: Aktualne (2009) polskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoboru witaminy D. Med. Prakt. Pediatr., 2010; 1: 40–45
05.07.2013
Zobacz także
  • Żywienie niemowląt i małych dzieci - najczęstsze pytania
  • Metoda BLW
  • Co zrobić, gdy nie mogę karmić piersią?
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta