×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Uzależnienie od kanabinoli

dr n. med. Bogusław Habrat
kierownik Zespołu Profilaktyki i Leczenia Uzależnień Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
przewodniczący Polskiego Towarzystwa Badań nad Uzależnieniami (od IX.2012)

Kanabinole to substancje, które pobudzają receptory kanabinoidowe. Naturalnym kanabinolem jest tetrahydrokanabinol (THC), a najczęściej używanymi preparatami są susz żeńskich kwiatostanów (marihuana) lub żywica (haszysz) konopi indyjskich. Część używanej ostatnio marihuany jest zmodyfikowana genetycznie i zawiera nawet 3–4-krotnie większe dawki kanabinoli niż było to w latach 60. i 70. XX wieku. Coraz częściej, choć jeszcze na małą skalę, używane są syntetyczne kanabinoidy, zwykle w postaci dodatków do suszu roślin bez właściwości psychoaktywnych.


Fot. pixabay.com

Epidemiologia

Kanabinole są najczęściej używanymi na świecie nielegalnymi środkami psychoaktywnymi. Kontakt z marihuaną miało ponad 40% populacji amerykańskiej powyżej 12. roku życia, 34% Australijczyków i 20% Europejczyków. W Stanach Zjednoczonych 10% tej populacji używało jej w ostatnim roku, 6% w ostatnim miesiącu, a 2% pali marihuanę codziennie. Szesnaście procent wszystkich leczonych z powodu uzależnień to osoby objęte terapią właśnie z powodu stosowania tej używki (trzecie miejsce po alkoholu i opioidach).

Sytuacja prawna marihuany

W większości krajów produkowanie i dystrybucja marihuany są zakazane i karane, co wynika z konwencji przyjętej przez ONZ. Natomiast penalizacja używania i posiadania małych ilości marihuany („na własne potrzeby”) jest zróżnicowana w różnych krajach. Większość dyskusji na temat surowości polityki wobec marihuany i stosowane podczas nich argumenty są mocno zideologizowane i opierają się często na tendencyjnie lub wybiórczo dobranych argumentach i danych.

O ile szkodliwość palenia marihuany i innych sposobów używania kanabinoli jest dobrze udowodniona, to mało danych dotyczy względnej szkodliwości tzn. odsetków osób poszkodowanych w stosunku do wszystkich użytkowników, stopnia szkód mierzonego, np. liczbą zgonów przypisywanych stosowaniu marihuany, liczbą hospitalizacji, liczbą i rodzajem współwystępujących zaburzeń, liczbą wypadków i przestępstw; w szczególności w porównaniu zarówno z innymi nielegalnymi (np. opioidy, substancje stymulujące), jak i przede wszystkim z legalnymi substancjami (alkohol, tytoń), a także ze szkodami dla zdrowia, a niekaralnymi zachowaniami, jak np. nieprawidłowe odżywianie się, mała aktywność fizyczna itp.

Zwolennicy liberalizacji polityki wobec marihuany zwracają uwagę na małą względną jej szkodliwość, natomiast entuzjaści podejścia prohibicyjnego na jej szkodliwość bezwzględną.

Szkodliwe używanie marihuany

Kanabinole są używane w celu osiągnięcia zakładanych objawów intoksykacji: odprężenia, euforii, zmiany poczucia czasu i wzmocnienia doznań zmysłowych. Zwiększa się również apetyt. W większych dawkach albo u osób szczególnie podatnych może dochodzić do napadów lęku (nawet o natężeniu paniki), nieraz z odczuwaniem derealizacji (uczucia, że świat jest inny niż poprzednio) i depersonalizacji (odczuwanie zmiany swojego ciała i/lub osobowości, a także omamów wzrokowych i słuchowych, czasami z towarzyszącymi urojeniami). Stany psychotyczne, choć krótkotrwałe, mogą być przyczyną zagrażających życiu zachowań. Rzadko takie stany wymagają interwencji medycznej, która polega na umieszczeniu pacjenta w spokojnym otoczeniu i podawaniu leków z grupy pochodnych benzodiazepiny.

Bycie pod wpływem kanabinoli zwiększa ryzyko wypadków, zwłaszcza w ruchu drogowym.

Używanie kanabinoli związane jest ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia zaburzeń lękowych i depresyjnych, prób samobójczych oraz zaburzeń psychotycznych. Relacje te są jednak złożone i różnie interpretowane. Współwystępowanie zaburzeń psychicznych wśród osób, które w ostatnim roku szkodliwie używały kanabinoli lub były od nich uzależnione, jest bardzo częste. I tak: zaburzenia lękowe występują u 24% takich osób, duża depresja u 11%, choroba afektywna dwubiegunowa u 13%, osobowość antyspołeczna u 30%, natręctwa u 19%, osobowość paranoidalna u 18%.

Istotne znaczenie ma współwystępowanie używania kanabinoli i schizofrenii lub zaburzeń psychotycznych o obrazie podobnym do schizofrenii (omamy, urojenia, zaburzenia świadomości, zaburzenia pamięci, hipomania lub labilny nastrój). W takich przypadkach palenie marihuany najczęściej poprzedza wystąpienie psychozy. Trwają spory, czy i dlaczego kanabinole powodują zaburzenia psychotyczne u niektórych osób, czy jedynie przyspieszają i ujawniają ukrytą predyspozycję do psychozy, albo że palenie marihuany jest tylko nieuświadomionym sposobem radzenia sobie z predysponującą do schizofrenii anhedonią (upośledzoną zdolnością do odczuwania przyjemności). Palenie marihuany przez chorych na schizofrenię przyczynia się do gorszego przebiegu tej choroby i gorszego reagowania na leki.

U znacznej części osób przewlekle używających kanabinoli obserwuje się tzw. zespół amotywacyjny, polegający na zmniejszeniu dynamiki życiowej, zawężeniu kręgu zainteresowań, zmniejszeniu aspiracji życiowych i niższym usytuowaniu w hierarchii społecznej, mimo wyjściowej intelektualnej sprawności. Część osób kwestionuje interpretowanie tego zespołu jako psychopatologiczny i jest skłonna interpretować go jako świadomy wybór funkcjonowania w pewnej podkulturze. Funkcje poznawcze, w tym sprawność intelektualna u długotrwale palących marihuanę są zmniejszone.

Palenie marihuany może być przyczyną podrażnień, stanów zapalnych, a nawet nowotworów układu oddechowego, przy czym jest to efekt nie kanabinoli, a substancji zawartych w inhalowanym dymie.

Ciężarnym zaleca się zaprzestanie palenia marihuany, gdyż w przeciwnym razie może dochodzić do gorszego i wolniejszego rozwoju psychofizycznego dziecka.

Uzależnienie

Kanabinole uważa się za substancje o relatywnie małym potencjale uzależniającym, czego wyrazem jest stosunkowo mała liczba uzależnionych w stosunku do liczby mających kontakt z marihuaną (dotyczy to też osób używających tej substancji dużo i często). Szacuje się jednak, że w Stanach Zjednoczonych w ciągu całego życia objawy uzależnienia od marihuany występują u 1–4% populacji osób w wieku ponad 12 lat.

U osób uzależnionych od kanabinoli mogą występować zespoły abstynencyjne. Zazwyczaj pojawiają się one po 2–3 dniach po odstawieniu marihuany i mają łagodny przebieg. To ostatnie wynika głównie z faktu, że kanabinoidy kumulują się w tkance tłuszczowej i uwalniają się z niej przez wiele dni, co łagodzi objawy. Z tego też powodu łagodne objawy abstynencyjne mogą się utrzymywać dość długo: od kilkanastu do kilkudziesięciu dni.

Na obraz kanabinoidowego zespołu abstynencyjnego składają się: odczuwanie głodu kanabinoli i silna chęć bycia pod ich wpływem, zaburzenia lękowe i trudności odprężenia się, drażliwość, bezsenność, zmiana apetytu, znudzenie, poprawa pamięci, a rzadziej: drżenie, wzmożona potliwość, przyspieszenie czynności serca, nudności, wymioty, biegunka, zmiany popędu płciowego. Nie dysponujemy swoistymi metodami leczenia kanabinoidowego zespołu abstynencyjnego, natomiast pacjenci często dokonują „samoleczenia”, aplikując sobie albo kanabinole albo inne substancje (w tym alkohol).

Zespół abstynencyjny jest jednym z objawów uzależnienia od omawianej substancji. Inne objawy uzależnienia są częste, ale zazwyczaj mniej dramatyczne niż w przypadku innych uzależnień, co bywa przyczyną bagatelizowania problemu.

Leczenie

Mimo licznych prób klinicznych dotychczas nie opracowano skutecznych metod farmakoterapii uzależnienia od kanabinoli.

Większość programów psychoterapeutycznych jest kombinacją metod opartych na różnych podejściach teoretycznych: wywiad motywujący, zwiększanie motywacji, metody poznawczo-behawioralne, sterowanie wzmocnieniami (nagradzanie zachowań pozytywnych, odbieranie przywilejów w przypadku nawrotu używania kanabinoli), niektórzy przywiązują wagę do testowania abstynencji od kanabinoli (badania krwi na obecność tej substancji).

08.07.2016
Zobacz także
  • Używanie „dopalaczy”
  • Uzależnienie od nikotyny
  • Nadużywanie i uzależnienie od leków uspokajających i nasennych
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta