W opracowaniu „Redukcja palenia papierosów i używania e-papierosów, w szczególności wśród młodego pokolenia Polaków” przywołano szereg zaleceń, których zastosowanie znacząco obniży poziom nałogu wśród społeczeństwa.
Fot. pixabay.com
- Do codziennego palenia w 2022 r. przyznało się aż 28,8% dorosłych Polaków
- W 2019 r. palenie tytoniu przyczyniło się do 83 tys. zgonów w Polsce
- Wyliczenia z 2012 r. określają koszty finansowe palenia według parytetu siły nabywczej na 57 mld dolarów
- Decydenci mogą swoimi działaniami doprowadzić do znaczącego spadku konsumpcji produktów zawierających nikotynę
Ponure statystyki
Według szacunków Global Burden of Disease (GBD) co roku ponad 8 mln ludzi na świecie umiera z powodu chorób odtytoniowych, a przyczyną takiego stanu rzeczy jest również palenie bierne. W 2020 r. 22,3% światowej populacji używało tytoniu, w tym 36,7% ogólnej populacji mężczyzn i 7,8% kobiet.
Autorzy raportu wskazują, że polskie statystyki są bardziej pesymistyczne. Do codziennego palenia w 2022 r. przyznało się aż 28,8% dorosłych Polaków (30,8% mężczyzn i 27,1% kobiet), a wynik ten ma tendencję zwyżkową względem lat poprzednich. Nałogowi palacze przeważają wśród osób określających swoją sytuację materialną jako złą (25% ogółu). Najwięcej palących jest wśród osób bezrobotnych (34% ogółu) oraz gospodyń domowych (39%).
Eksperci zwracają uwagę, że palenie tytoniu jest najważniejszą przyczyną zgonów polskich mężczyzn (26,6% wszystkich zgonów w 2019 r.) oraz drugą co do częstości przyczyną zgonów kobiet w Polsce (13,7% wszystkich zgonów w 2019 r.). Według szacunków GBD w 2019 r. palenie tytoniu przyczyniło się do 83 tys. zgonów w Polsce (w tym 56 tys. wśród mężczyzn i 27 tys. wśród kobiet), a corocznie palenie tytoniu prowadzi do utraty ponad 2 mln lat życia w zdrowiu.
Ostatnie dostępne dla Polski wyliczenia z 2012 r. określają koszty finansowe palenia według parytetu siły nabywczej na 57 mld dolarów, z czego 7 mld stanowiły wydatki na opiekę zdrowotną z powodu chorób odtytoniowych, a 50 mld stanowiły koszty utraconej produktywności z powodu chorób i przedwczesnych zgonów. Łączna wartość refundacji świadczeń udzielonych osobom z rozpoznaniem głównym chorób, dla których istotnym czynnikiem rozwoju jest palenie tytoniu, wyniosła w 2019 r. 2,3 mld zł. Kwota ta wzrosła o 15,9% w porównaniu z 2018 r. i o 47,3% w porównaniu z rokiem 2013.
Do używania papierosów elektronicznych przyznaje się 4,8% Polaków, a tytoniu podgrzewanego 4%. Polska młodzież używa częściej e-papierosów (29,5%) niż tradycyjnych papierosów (26,2%). 36% wszystkich palaczy w Polsce zainicjowało swój nałóg w wieku poniżej 17 lat, a kolejne 55% między 18. a 24. rokiem życia.
Jak ograniczyć negatywne konsekwencje
W raporcie podkreślono, że wzrost podatku prowadzący do zwyżki cen produktów tytoniowych/nikotynowych zmniejsza ich użycie we wszystkich grupach wiekowych. Wskazano, że ceny tych wyrobów powinny rosnąć szybciej niż tempo wzrostu dochodów indywidualnych i inflacji, tak aby ich dostępność ekonomiczna spadała. Jak dodano, dziesięcioprocentowy wzrost cen papierosów powoduje spadek liczby palonych papierosów o około 4%.
Eksperci zaznaczyli także, że konieczna jest zmiana obowiązujących regulacji prawnych, w tym zaostrzenie ograniczeń nakładanych na sprzedawców tych wyrobów. Skutecznym narzędziem byłoby m.in. nałożenie na sprzedawców obligatoryjnego obowiązku weryfikacji wieku upoważniającego do nabycia wyrobów zawierających nikotynę. Autorzy raportu postulują również podniesienie wieku osób uprawnionych do nabycia produktów nikotynowych z obecnie obowiązującego 18. roku życia do 21. roku życia.
W opinii ekspertów z uwagi na niewątpliwą szkodliwość wyrobów nikotynowych każdy rodzaj reklamy i promocji tych produktów – publicznej czy też prywatnej – powinien być prawnie zakazany, a jego naruszenie karane. Dodali, że należy jednoznacznie zabronić oraz wprost zakazać jakiegokolwiek eksponowania w punktach detalicznych wyrobów nikotynowych, uznając takie działania za ich reklamę.
W raporcie podkreślono również rolę edukacji antytytoniowej. Zaznaczono, że w szkołach powinna być ona częścią uniwersalnego, ogólnokrajowego programu. Powinna objąć nauczycieli, rodziców i opiekunów, aby promowali i tworzyli środowiska wolne od wyrobów zawierających nikotynę. Zwrócono również uwagę na wysoką skuteczność działań edukacyjnych prowadzonych w mass mediach. Zaznaczono, że działania te są kosztowo efektywne – koszt interwencji jest niższy niż ten, który zostałby wygenerowany dla systemu opieki zdrowotnej w przypadku braku podjęcia działania prewencyjnego.
Eksperci podkreślili, że konieczne jest uruchomienie nowoczesnego programu wychodzenia z uzależnienia od nikotyny dostępnego również dla osób nieletnich. Należy także zapewnić powszechny dla osób palących dostęp (na poziomie opieki lekarza rodzinnego, specjalistycznej i w szpitalach) do interwencji wsparcia behawioralnego (indywidualnego i grupowego), porady medycznej oraz refundowanych produktów dopuszczonych do obrotu medycznego i mających potwierdzoną skuteczność w badaniach klinicznych. Programowi pomocy bezpośredniej powinien towarzyszyć system aktywnych identyfikacji osób uzależnionych (w lecznictwie otwartym i zamkniętym) oraz aktywnych zaproszeń do udziału w leczeniu.
W raporcie zwrócono też uwagę na konieczność regularnego monitorowania konsumpcji wszystkich produktów nikotynowych w różnych grupach demograficznych. Należy również śledzić praktyki rynkowe, działania firm branży nikotynowej, w tym naruszenia prawa, aby skutecznie przeciwdziałać praktykom mogącym zagrażać zdrowiu publicznemu. Eksperci rekomendują także pełną realizację założeń Ramowej Konwencji Światowej Organizacji Zdrowia o Ograniczeniu Użycia Tytoniu (FCTC), w tym podjęcie wszelkich działań wykluczających przedstawicieli przemysłu tytoniowego z procesu kształtowania polityk antytytoniowych oraz prozdrowotnych, a ponadto nieuwzględnianie interesów tejże branży w procesach decyzyjnych.
Eksperci podkreślają, że zdeterminowani w walce o zdrowie decydenci mogą swoimi działaniami doprowadzić do znaczącego spadku konsumpcji produktów zawierających nikotynę. Obrazuje to przykład Nowej Zelandii, gdzie rozpowszechnienie palenia tytoniu spadło z 18% w 2007 do 8% w roku 2022. Jak dodano, doświadczenia krajów, które odnoszą sukcesy w walce z tym nałogiem, pokazują, że jedynie strategia kontroli tradycyjnych wyrobów tytoniowych oraz innych produktów zawierających nikotynę może doprowadzić do skutecznego ograniczenia negatywnych konsekwencji ich używania.
Policy briefs
Projekt pt. „Ocena wybranych elementów systemu zdrowia w Polsce w oparciu o dowody naukowe i dobre praktyki innych krajów – Polskie Zdrowie 2.0” powstał z inicjatywy Komitetu Zdrowia Publicznego PAN, który działa w ramach Wydziału V Nauk Medycznych Akademii. Naukowcy z Komitetu zaproponowali i koordynują działania w projekcie, ale grupa autorów zaangażowanych w Polskie Zdrowie 2.0 jest dużo większa.
Projekt stawia sobie za cel edukację i upowszechnianie nauki. Główną grupę docelową stanowią polscy politycy i osoby zajmujące się zdrowiem. Ekspertom zależy także na dotarciu do szerokiej opinii publicznej i dziennikarzy. Sama inicjatywa realizowana jest w okresie przedwyborczego przygotowywania programów dotyczących systemu ochrony zdrowia w Polsce przez główne podmioty polityczne. Autorzy liczą na wykorzystanie ich wiedzy w programach dotyczących polityki zdrowotnej w kraju.
Do przygotowania policy briefs zaproszono aż 64 polskich ekspertów – naukowców i doświadczonych praktyków, uczestników Systemu Opieki Zdrowia (SOZ) w Polsce.
Pełna treść raportu „Redukcja palenia papierosów i używania e-papierosów, w szczególności wśród młodego pokolenia Polaków” dostępna jest na stronie PAN.
