Co to jest drenaż ułożeniowy oskrzeli i na czym polega?
Drenaż ułożeniowy to rodzaj rehabilitacji u chorych z trudnościami w odkrztuszeniu dużych ilości zalegającej wydzieliny oskrzelowej. Polega on na przyjmowaniu przez chorego z chorobą płuc takiej pozycji, aby dany odcinek dróg oddechowych znajdował się powyżej tzw. wnęki płuca, co powoduje, że wydzielina zalegająca w chorej części płuc może swobodnie spływać w wyniku działania siły grawitacji z małych oskrzeli do dużych i dalej do tchawicy, skąd jest wykrztuszana.
Jakie są wskazania do drenażu ułożeniowego oskrzeli?
Głównym wskazaniem do drenażu ułożeniowego są rozstrzenie oskrzeli.
Rozstrzenie oskrzeli to trwałe rozszerzenia dróg oddechowych z utratą elementów sprężystych. Rozstrzenie mogą być wrodzone lub nabyte. Wrodzone rozstrzenie towarzyszą innym licznym chorobom i najczęściej są związane z chorobami, które upośledzają oczyszczanie śluzowo-rzęskowe, takimi jak mukowiscydoza lub zespół Kartagenera. Nabyte rozstrzenie oskrzeli są zdecydowanie częstsze i najczęściej stanowią powikłanie ciężkich zakażeń dróg oddechowych, ale mogą wystąpić także w wyniku innych chorób.
Rzadziej drenaż ułożeniowy można wykonywać w przebiegu zapaleń oskrzeli, POChP, niedodmy czy innych chorób z zaleganiem śluzu w drzewie oskrzelowym.
Jak przebiega drenaż ułożeniowy oskrzeli?
Efekt grawitacyjnego spływania wydzieliny można uzyskać np. w tzw. pozycji Trendelenburga. Jest to pozycja, w której pacjent leży na plecach, a głowa, górna część klatki piersiowej i tułów znajdują się poniżej poziomu kończyn dolnych. Inne pozycje i inne sposoby układania chorego zależą od lokalizacji rozstrzeni. Lokalizacja zalegającej wydzieliny warunkuje pozycję, w jakiej chory powinien się znajdować w czasie zabiegu. U chorych, u których występują uogólnione rozstrzenie i wydzielina zalega w całym drzewie oskrzelowym, jak np. w mukowiscydozie, opisano sześć podstawowych pozycji ułożeniowych, chociaż możliwych pozycji jest wiele.
Zabieg najlepiej przeprowadzić na specjalnych łóżkach drenażowych z możliwością regulacji pozycji chorego. Przy ich braku można zastosować 20-30 cm podkładkę pod tylne nogi łóżka lub sztywny wałek podkładany pod biodra chorego tak, aby głowa była 10-20° niżej. Zabieg przeprowadza się kilkakrotnie w ciągu dnia w zależności od ilości zalegającej wydzieliny i stanu pacjenta. W okresie stabilnym w rozstrzeniach i mukowiscydozie poleca się wykonanie zabiegu 2 razy dziennie. W okresie infekcji liczbę zabiegów należy zwiększyć. Czas trwania jednej sesji zabiegu drenażu statycznego wynosi ok. 45-60 minut. Jeśli jest to wskazane, należy wykonać 2-3 sesje w ciągu dnia. Można także skrócić sesje do 30 minut i powtórzyć je 4-5 razy dziennie. Efekt terapeutyczny drenażu wzmacniamy oklepywaniem klatki piersiowej lub masażem wibracyjnym.
Jak przygotować się do drenażu ułożeniowego oskrzeli?
Drenaż należy wykonywać u chorego z pustym żołądkiem, tzn. przed jedzeniem, a w ciągu dnia przynajmniej dwie godziny po jedzeniu. Chory powinien mieć na sobie luźne, niekrepujące ruchów ubranie. Drenaż można poprzedzić przyjęciem przez chorego leku rozrzedzającego wydzielinę, oczywiście zgodnie z zaleceniem lekarskim.
Jakie są przeciwwskazania do drenażu ułożeniowego oskrzeli?
Przeciwwskazaniami do drenażu ułożeniowego są: świeży udar mózgu niedokrwienny lub krwotoczny, stan po operacjach neurochirurgicznych na czaszce, tętniak aorty, niestabilna choroba wieńcowa, świeży zawał serca, stan po operacjach zespolenia przełyku lub refluks żołądkowo-przełykowy, poważne zaburzenia rytmu serca, obrzęk płuc, wodobrzusze, ścisłe unieruchomienie po zabiegach ortopedycznych, ciąża, krwawienie z dróg oddechowych czy pokarmowych, nietolerancja pozycji odwróconych.
Jakie powikłania mogą wystąpić po wykonaniu drenażu ułożeniowego oskrzeli?
Rygorystyczne rozważenie przeciwwskazań powinno zminimalizować możliwość powikłań. Zabieg jest wykonywany w różnych stadiach zaawansowania choroby, co powoduje, że musimy się liczyć z możliwością ewentualnych powikłań, takich jak np. odma opłucnowa, krwioplucie.
U chorych w zaawansowanym stanie choroby, u których stwierdza się niewydolność oddechowo-krążeniową, pozycje ułożenia głową w dół mogą nasilać duszność i niedotlenienie, co jest szczególnie niekorzystne u chorych wymagających stałej tlenoterapii. U tych chorych podczas drenażu stosuje się tylko wysokie pozycje.
Jak postępować po drenażu ułożeniowym oskrzeli?
W razie nasilenia się po zabiegu duszności lub pojawienia krwioplucia, należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem leczącym. Warto jednak pamiętać, że zabieg jest stosunkowo bezpieczny i większość chorych z mukowiscydozą lub rozstrzeniami oskrzeli wykonuje go w domu samodzielnie.
