×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Szczepienie przeciwko rotawirusom

dr med. Jacek Mrukowicz, pediatra
Redaktor naczelny „Medycyny Praktycznej – Pediatrii” i „Medycyny Praktycznej – Szczepienia”, Polski Instytut EvidenceBased Medicine w Krakowie
Opracowano na podstawie poradnika dla rodziców "Pierwsze dwa lata życia dziecka" wydanego przez Medycynę Praktyczną

Co to jest rotawirus?

Na całym świecie, także w Polsce, rotawirus jest najczęstszą – choć nie jedyną – przyczyną zachorowań na ostrą biegunkę o cięższym przebiegu u dzieci do 5. roku życia (odpowiada za większość cięższych biegunek w tym wieku).


Choroba objawia się:

  • wymiotami i/lub
  • biegunką (kilka do kilkunastu na dobę wodnistych lub luźnych stolców)
  • gorączką.

Chore dzieci są niespokojne i zazwyczaj tracą apetyt. Biegunka i wymioty powodują utratę wody z organizmu, co prowadzi do odwodnienia – im młodsze dziecko, tym szybciej dochodzi do tego stanu. Odwodnienie dużego stopnia wymaga leczenia w szpitalu (dożylne podawanie płynów – kroplówka). Rotawirusy są najczęstszą przyczyną hospitalizacji małych dzieci z powodu biegunki.

Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje?

Rotawirus występuje powszechnie na całym świecie i niemal wszystkie dzieci mają z nim kontakt do 5. roku życia. U niektórych dzieci dochodzi nawet do kilku zakażeń, ale ciężką biegunkę wywołuje zazwyczaj tylko pierwsze z nich. Nie każde zakażenie powoduje objawy choroby.

Dziecko może się zarazić w wyniku kontaktu:

  • bezpośrednio z zakażoną osobą (dzieckiem lub osobą dorosłą)
  • z osobą, która przenosi wirusy na rękach
  • z przedmiotem zanieczyszczonym wirusami.

Rotawirus jest bardzo zakaźny. Na skórze, powierzchni przedmiotów oraz mebli może przetrwać od kilku do kilkunastu godzin, dlatego dość łatwo przenoszony jest na rękach lub przez skażone zabawki i inne przedmioty codziennego użytku (np. klamki).

Największe ryzyko wystąpienia ciężkiej biegunki dotyczy dzieci w pierwszych 3 latach życia. Najwięcej zachorowań i hospitalizacji z powodu biegunki rotawirusowej notuje się w okresie od późnej jesieni do wiosny (listopad–maj).

W Polsce przeciętnie w ciągu pierwszych 5 lat życia:

  • na biegunkę rotawirusową wymagającą wizyty u lekarza i leczenia zachoruje 1 na 3–20 dzieci (ryzyko 1:3 do 1:20)
  • 1 na 17–20 dzieci trafi do szpitala z powodu ciężkiej biegunki rotawirusowej (ryzyko od 1:17 do 1:20).

Ryzyko zachorowania na biegunkę rotawirusową jest znacznie większe niż przeciętne na szpitalnych oddziałach niemowlęcych i dla małych dzieci oraz w żłobkach i przedszkolach.

Jak można zapobiec zachorowaniu na biegunkę rotawirusową?

Szczepienie ochronne jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania zachorowaniom na biegunkę rotawirusową, zakażenie rotawirusem jest bowiem powszechne.

Zaszczep swoje dziecko przeciwko rotawirusom, jeśli chcesz je ochronić przed ciężką biegunką i leczeniem w szpitalu, zwłaszcza gdy planujesz zapisać je w przyszłości do żłobka lub przedszkola. Szczepienie możesz rozpocząć tylko między 6. a 12. tygodniem życia dziecka!

Mycie rąk przed kontaktem z małym dzieckiem i po kontakcie z nim (zwłaszcza po zmianie pieluszek) oraz dobre warunki sanitarno-higieniczne – choć zalecane – nie zapewniają wystarczającej ochrony przed zachorowaniem na biegunkę rotawirusową.

Karmienie piersią nieco zmniejsza ryzyko zachorowania na biegunkę rotawirusową, ale tylko w okresie wyłącznego karmienia mlekiem kobiecym. Po wprowadzeniu do diety dziecka innych pokarmów (posiłków uzupełniających lub mleka sztucznego), nawet gdy nadal jest ono częściowo karmione piersią, ochrona ta zanika.

Unikaj kontaktu Twojego dziecka z dziećmi chorymi na biegunkę rotawirusową. Ochrona przed zakażeniem poprzez izolację jest jednak trudna, gdyż wirusy są wydalane już kilka dni przed wystąpieniem objawów choroby oraz kilkanaście (średnio 10) dni po ich ustąpieniu (niekiedy nawet przez kilka tygodni), a u wielu dzieci zakażenie przebiega bez objawów, zwłaszcza w przypadku kolejnego zakażenia w ich życiu. Rotawirusy mogą być także przenoszone na rękach osób mających kontakt z zakażonym dzieckiem lub skażonymi przedmiotami.

Jakie szczepionki przeciwko rotawirusom są dostępne w Polsce?

W Polsce dostępne są 2 szczepionki przeciwko rotawirusom do podawania doustnego w postaci płynnej:

  • szczepionka Rotarix do stosowania w 2 dawkach
  • szczepionka RotaTeq do stosowania w 3 dawkach.

Obie są słodkie, dlatego niemowlęta je lubią. Poproś lekarza o więcej informacji na ich temat.

Czy szczepienie jest skuteczne?

Tak. Celem szczepienia jest przede wszystkim ochrona przed zachorowaniem na cięższą biegunkę rotawirusową, zwłaszcza wymagającą wizyty u lekarza i leczenia w szpitalu. Obie szczepionki po prawidłowym podaniu wszystkich zalecanych dawek (tzn. 2 lub 3, w zależności od preparatu) są równie skuteczne:

  • 90–100% dzieci uzyskuje ochronę przed zachorowaniem na ciężką biegunkę rotawirusową i związanym z nią szpitalnym leczeniem;
  • 70–90% wcale nie zachoruje na biegunkę rotawirusową!

Taki poziom ochrony utrzymuje się co najmniej przez 3 lata (a prawdopodobnie znacznie dłużej), czyli w okresie największego ryzyka zachorowania na ciężką biegunkę rotawirusową. Szczepienie nie chroni natomiast przed biegunką spowodowaną innymi wirusami lub bakteriami.

Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane?

Szczepionki stosowane zgodnie z zaleceniami są bezpieczne i dobrze tolerowane przez zdrowe niemowlęta w pierwszym półroczu życia. Nie zauważono, aby powodowały u nich poważne problemy zdrowotne.

Jak w przypadku każdego leku, teoretycznie jest możliwe, że niektóre dzieci nie będą tolerować szczepionki lub przypadkowo w okresie po szczepieniu pojawią się objawy, których przyczyną nie jest wprawdzie szczepionka, ale wymagają one interwencji lekarza. Jeżeli w ciągu tygodnia po szczepieniu zauważysz niepokojące sygnały, zwłaszcza wymioty z żółcią, którym towarzyszą: wzdęty brzuch, gorączka i skąpe, biegunkowe stolce ze śluzem i krwią, zgłoś to jak najszybciej lekarzowi.

Zaszczepienie dziecka przeciwko rotawirusom jest znacznie bezpieczniejsze i związane z mniejszym ryzykiem niż zachorowanie na ciężką biegunkę rotawirusową.

Kogo szczepić?

Szczepionki są przeznaczone dla wszystkich zdrowych niemowląt od 6. do 24. tygodnia życia, ale pierwszą dawkę należy podać przed ukończeniem 12. tygodnia.

Jeżeli Twoje dziecko urodziło się przedwcześnie (jest wcześniakiem) lub choruje na przewlekłą chorobę przewodu pokarmowego (jelit), zgłoś to lekarzowi. W takich przypadkach decyzję o szczepieniu podejmuje się indywidualnie.

U wcześniaków i dzieci przewlekle chorych, które zazwyczaj częściej i dłużej przebywają w szpitalu, szczepienie przeciwko rotawirusom jest szczególnie polecane z uwagi na większe ryzyko zachorowania na biegunkę na dziecięcych oddziałach szpitalnych. U takich dzieci lekarz musi jednak szczegółowo przeanalizować sytuację zdrowotną i sposób leczenia, aby wykluczyć przeciwwskazania.

Kiedy i jak szczepić?

Na kompletne szczepienie składają się 2 lub 3 dawki szczepionki (w zależności od jej rodzaju – p. wyżej) podawane doustnie co 4–8 tygodni, począwszy od 6. tygodnia życia dziecka.

Optymalnie pierwszą dawkę należy podać przed ukończeniem 12. tygodnia życia dziecka (najlepiej w czasie pierwszej wizyty w celu szczepień).

Cykl szczepienia należy optymalnie zakończyć najpóźniej w 24. tygodniu życia Twojego dziecka.

Ten krótki okres na rozpoczęcie i zakończenie szczepienia wynika z konieczności zapewnienia Twojemu dziecku jak najszybciej ochrony przed zachorowaniem, a także ze względów bezpieczeństwa. Nie sprawdzono bowiem, jak dzieci starsze tolerują podanie poszczególnych dawek.

Szczepionki są przeznaczone do podawania doustnego w postaci płynnej (Rotarix – 1,5 ml; Rotateq – 2 ml).

Szczepionek przeciwko rotawirusom nie wolno wstrzykiwać!

Szczepionki przeciwko rotawirusom można podawać podczas jednej wizyty u lekarza, razem z innymi szczepionkami przeznaczonymi dla niemowląt w tym wieku (z wyjątkiem szczepionki przeciwko gruźlicy) lub osobno, podczas odrębnej wizyty.

Zarówno przed szczepieniem, jak i po nim możesz normalnie karmić swoje dziecko. Jeżeli Twoje dziecko chorowało na biegunkę rotawirusową, zaszczep je zgodnie z zaleceniami, żeby wzmocnić jego odporność.

Jeśli Twoje dziecko po szczepieniu wypluło szczepionkę lub ją zwymiotowało, można powtórzyć szczepienie, ale wydaje się, że nie jest to konieczne. Dziecko prawdopodobnie połknęło ilość szczepionki wystarczającą do zapewnienia przynajmniej częściowej ochrony.

Które dzieci nie powinny być szczepione?

Szczepionek nie wolno podawać dzieciom:

  • które ukończyły 32. tydzień życia
  • z wadami przewodu pokarmowego lub po niedrożności jelit
  • niedoborem odporności.

Nie sprawdzono, czy u tych dzieci szczepionki przeciwko rotawirusom są równie dobrze tolerowane i bezpieczne jak u zdrowych niemowląt w pierwszych miesiącach życia, dlatego nie należy ich podawać w tych grupach. Jeżeli Twoje dziecko leczono w szpitalu lub przeszło operację w obrębie jamy brzusznej, zgłoś to lekarzowi.

Z tego samego powodu szczepionek nie wolno również stosować u dzieci z ciężkim upośledzeniem odporności z powodu wrodzonego defektu lub stosowanego leczenia (np. przeciwnowotworowego). Jeżeli wiesz, że Twoje dziecko należy do jednej z tych grup, zgłoś to lekarzowi. Poinformuj go także, jeśli ciężki niedobór odporności rozpoznano u Twojego starszego dziecka lub bliskich krewnych.

Nie należy szczepić dziecka, gdy występują uniwersalne przeciwwskazania do szczepienia.

Jeżeli Twoje dziecko w ciągu ostatnich 6 tygodni otrzymało krew lub jej preparat (np. krwinki czerwone, osocze lub immunoglobuliny), zgłoś to lekarzowi. Lekarz może rozważyć opóźnienie szczepienia, aby było skuteczniejsze.

Czy szczepienie jest bezpłatne?

Tak, dla dzieci urodzonych od 1 stycznia 2021 szczepienie należy do kategorii szczepień obowiązkowych, nieodpłatnych (dla dzieci urodzonych przed tą datą należy do szczepień zalecanych, odpłatnych).

09.10.2018
Zobacz także
  • Szczepienie w szczególnych sytuacjach
  • Szczepienie przeciwko meningokokom
  • Biegunka ostra
  • Kiedy nie należy szczepić dziecka?
Wybrane treści dla Ciebie
  • Biegunka infekcyjna
  • Stolec – zmieniony wygląd
  • Biegunka przewlekła
  • Biegunka
  • Biegunka bakteryjna
  • Choroba Leśniowskiego i Crohna
  • Zakażenia wywołane przez pałeczki Campylobacter (kampylobakterioza)
  • Zespół rozrostu bakteryjnego
  • Biegunka wirusowa
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta