×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Ciężarna w tropikach

Jakub Grzymek
„Ginekologia i Położnictwo” (04/2017)

Ginekolodzy powinni ściśle współpracować z lekarzami medycyny podróży w przygotowywaniu ciężarnych do wyjazdu do krajów tropikalnych. Sytuacja epidemiologiczna na świecie jest tak dynamiczna, że wymaga stałego uaktualniania wiedzy – mówi dr Karolina Mrówka z Katedry i Kliniki Chorób Tropikalnych i Pasożytniczych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

Dr Karolina Mrówka podczas misji medycznej w Nyumbani Village w Kenii, lipiec–sierpień 2016. Fot. Danuta Witkowska

Jakub Grzymek: Czy do poradni medycyny podróży zgłaszają się ciężarne, które planują podróże do krajów egzotycznych?

Dr Karolina Mrówka: Oczywiście. Coraz więcej kobiet w ciąży podróżuje do krajów tropikalnych. Ciężarne są szczególną grupą podróżujących, dlatego w przypadku każdego wyjazdu powinny się konsultować ze specjalistą medycyny tropikalnej.

Jakie choroby najczęściej przywlekają polskie ciężarne z rejonów endemicznych?

W ciągu ostatnich lat liczba osób podróżujących do krajów tropikalnych zdecydowanie się zwiększyła – ciężarnych także. W związku z tym wzrasta również liczba jednostek chorobowych importowanych przez nie z tych rejonów.

Zmiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży (wzrost temperatury ciała, zwiększenie objętości krwi w naczyniach krwionośnych, wydłużenie czasu pasażu pokarmu w jelitach i eliminacji śluzu w drogach oddechowych, wzrost pH moczu i wydzieliny śluzowej pochwy) predysponują do zachorowania na malarię, biegunkę podróżnych, zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych oraz infekcje dróg rodnych. Należy o tym pamiętać, gdyż wiele z tych chorób powoduje poważne powikłania zdrowotne zarówno u kobiety, jak i płodu.

Nie każdy ma świadomość, że istnieją poradnie medycyny tropikalnej. Ciężarna – zwłaszcza z mniejszej miejscowości – najpierw zwróci się zapewne o poradę do ginekologa lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Czy dysponują oni odpowiednią wiedzą?

Sytuacja epidemiologiczna dotycząca chorób tropikalnych i zakaźnych na świecie jest bardzo dynamiczna, dlatego tak ważna jest współpraca położników-ginekologów z lekarzami medycyny tropikalnej. Tylko współdziałając, jesteśmy w stanie dobrze, profesjonalnie przygotować ciężarną do wyjazdu.

Czy ginekolog powinien odesłać do poradni medycyny tropikalnej każdą kobietę w ciąży, która planuje wyjazd do krajów egzotycznych?

Praktycznie każdą! Co niezmiernie istotne – lekarz medycyny tropikalnej powinien otrzymać informację od położnika o stopniu zaawansowania ciąży, wywiadzie dotyczącym jej przebiegu, istnieniu chorób swoistych dla okresu ciąży czy chorób przewlekłych. Bez tych informacji nie da się ocenić ryzyka powikłań zdrowotnych mogących wystąpić w trakcie wyjazdu. Są one także niezbędne do wykluczenia potencjalnych przeciwwskazań do podróży oraz zapewnienia pacjentce maksymalnego bezpieczeństwa.

Przed wyjazdem do jakich krajów taka konsultacja jest niezbędna? Europejskich także?

Współcześnie – w związku z masywną migracją ludności na całym świecie i ociepleniem klimatu – taka konsultacja byłaby wskazana także w przypadku podróży do krajów Europy Południowej. W krajach basenu Morza Śródziemnego występuje wiele chorób egzotycznych, takich jak leiszmanioza trzewna, denga, zakażenia i zarażenia przewodu pokarmowego (w tym np. pełzakowica jelitowa). W 2013 roku w Grecji stwierdzono 73 przypadki malarii, a w 2016 roku na wyspach greckich wystąpiła lokalna epidemia malarii, którą importowali uchodźcy z Pakistanu.

Czy są regiony, do których ewidentnie nie powinny się udawać kobiety w ciąży? Wytyczne World Health Organization (WHO) zdecydowanie odradzają podróż w dane miejsce w nielicznych sytuacjach.

W zasadzie odradza się dalekie podróże kobietom w I i III trymestrze ciąży, choć w pewnych sytuacjach wyjazdy do krajów tropikalnych są nieuniknione. Ale patrząc globalnie na zagrożenia zdrowotne, ciężarne nie powinny się udawać do miejsc, gdzie występuje malaria wywoływana przez zarodziec sierpowaty (Plasmodium falciparum), a szczególnie w rejony, gdzie ten najbardziej niebezpieczny dla człowieka zarodziec wykazuje oporność na jeden z najstarszych leków przeciwmalarycznych – chlorochinę. Są to kraje Afryki Subsaharyjskiej, Papua-Nowa Gwinea, a także niektóre państwa Azji Południowo-Wschodniej, Ameryki Środkowej i Południowej.

W związku z epidemią wirusa zika na całym świecie, WHO i amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention wskazują także, że obszary tzw. aktywnej transmisji tego wirusa nie powinny być odwiedzane przez kobiety w ciąży. Ta ostatnia organizacja zdecydowanie odradza ciężarnym podróżowanie do 100 krajów na świecie zlokalizowanych głównie w Azji Południowo-Wschodniej, Ameryce Środkowej i Południowej.

Co wpływa na ryzyko wystąpienia choroby tropikalnej? Czy rodzaj podróżowania ma znaczenie?

Najważniejszym czynnikiem ryzyka jest… niewiedza. Dlatego tak ważne jest uzyskanie profesjonalnych informacji przed podróżą. Im więcej wiemy o danym miejscu, tym lepiej jesteśmy się w stanie zabezpieczyć.

Natomiast czynników, które wpływają na stopień zagrożenia zachorowaniem, jest wiele – kierunek podróży, długość pobytu w tropikach, pora roku i warunki klimatyczne, liczba podróżujących w grupie, charakter podróży (wyjazd zorganizowany czy indywidualny; turystyczny, trekingowy czy survivalowy), a także występowanie u podróżnej chorób przewlekłych.

Problemem może się także okazać ograniczony dostęp do opieki zdrowotnej. Pomijając zakażenia, każde powikłanie ciąży skazuje podróżującą na miejscową opiekę zdrowotną.

Oczywiście. Dlatego konsultując ciężarne przed wyjazdem, kładziemy nacisk na odpowiednie ubezpieczenie zdrowotne, informujemy je odnośnie do rozpoznawania objawów chorobowych – zwłaszcza tych najbardziej niebezpiecznych, zagrażających życiu pacjentki i płodu – i postępowania w przypadku ich wystąpienia. Uczymy je także, jak się zorientować w kwestii sytuacji medycznej w danym miejscu – radzimy, by odnalazły punkt medyczny, gdzie w razie potrzeby będą mogły szukać pomocy.

Jak wcześnie przed podróżą ciężarna powinna się udać do poradni?

Co najmniej dwa miesiące wcześniej, ponieważ mogą istnieć wskazania do wdrożenia szczepień. Ogólnie, podawanie szczepionek żywych, na przykład przeciwko odrze, świnceróżyczce, durowi brzusznemu czy ospie wietrznej, jest u ciężarnych przeciwwskazane. Jedyny wyjątek stanowi żółta gorączka – w pewnych sytuacjach, jeśli ciężarna nie może odwołać lub przełożyć wyjazdu, a w miejscu docelowym istnieje duże zagrożenie epidemiologiczne, szczepionkę można podać.

Natomiast szczepionki inaktywowane, na przykład przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B, błonicy, tężcowi, krztuścowi czy meningokokom, mogą być w pewnych sytuacjach podawane, ale wymaga to indywidualnego podejścia i analizy sytuacji poszczególnych pacjentek.

Jakie są możliwości stosowania leków przeciwmalarycznych u ciężarnych?

Dostępne są dwa leki stosowane u kobiet w ciąży: chlorochina, którą zaleca się w przypadku podróży do rejonów występowania malarii wywołanej przez P. falciparum wrażliwy na ten lek, i meflochina, zalecana w profilaktyce malarii podczas podróży do rejonów, gdzie P. falciparum wykazuje oporność na chlorochinę. Leki przeciwmalaryczne należy stosować przed planowaną podróżą, regularnie w trakcie pobytu oraz po powrocie z terenów endemicznych dla malarii.

Nie można zapominać, że w profilaktyce przeciwmalarycznej bardzo ważne jest także postępowanie niefarmakologiczne: stosowanie właściwej odzieży chroniącej przed ukłuciami owadów, repelentów i moskitier podczas snu.

Czyli w kwestii malarii nie jesteśmy zupełnie bezradni.

Zgadza się – w tym kontekście sytuacja jest trochę prostsza niż w przypadku szczepień, ale i tak podróże ciężarnych, szczególnie w I i III trymestrze, powinny być przekładane na okres po zakończeniu ciąży.

23.08.2017
strona 1 z 2
Zobacz także
  • Poród w Senegalu
  • Ryzyko związane z podróżą do krajów tropikalnych i rozwijających się
  • Zalecenia FDA w sprawie wirusa zika
  • Denga
  • Biegunka podróżnych
  • Ciąża i podróż
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta