Grupa leków | Preparaty | Mechanizm działania | Najczęstsze objawy uboczne | Uwagi |
---|---|---|---|---|
glikortykosteroidy doustne, dożylne | metyloprednizon prednizon prednizolon triamcynolon (lek doustny) |
wielopoziomowe silne działanie przeciwzapalne | zwiększenie masy ciała, podwyższenie ciśnienia tętniczego czy stężenia glukozy we krwi, zatrzymanie wody w organizmie, zmniejszenie stężenia potasu we krwi, zakrzepica, osłabienie mięśni i kości, rozstępy skórne i wiele innych | podstawowe, najskuteczniejsze leki w zaostrzeniu chorób alergicznych oraz w stanach zagrożenia życia stosowane krótkotrwale są z reguły bezpieczne dla chorego |
glikokortykosteroidy wziewne | beklometazon budezonid cyklezonid flutykazon mometazon |
wielopoziomowe silne działanie przeciwzapalne | chrypka, grzybica jamy ustnej | najskuteczniejsze podstawowe leki w leczeniu astmy oskrzelowej mogą być stosowane w preparatach łączonych zawierających ß-mimetyki długo działające po ich zażyciu należy dokładnie płukać gardło |
glikortykosteroidy donosowe | beklometazon budezonid flutykazon mometazon |
wielopoziomowe silne działanie przeciwzapalne | wysuszenie lub podrażnienie błony śluzowej nosa, miejscowe krwawienie, strupy | najskuteczniejsze w terapii wszystkich objawów nieżytu nosa (dotyczy to zwłaszcza zatkania nosa) zmniejszają objawy skuteczniej niż leki przeciwhistaminowe i leki przeciwleukotrienowe |
glikokortykosteroidy stosowane na skórę | betametazon hydrokortyzon flutykazon mometazon triamcynolon inne |
wielopoziomowe silne działanie przeciwzapalne | rozstępy skóry, rozszerzenie naczyń skórnych, zanik skóry | podstawa leczenia atopowego zapalenia skóry i alergicznego wyprysku kontaktowego stosowane pod postacią m.in. emulsji, kremów, maści, niekiedy z dodatkiem innych substancji leczniczych, np. antybiotyków |
glikokortykosteroidy - stosowane do worka spojówkowego | deksametazon fludrokortyzon fluorometolon hydrokortyzon |
wielopoziomowe silne działanie przeciwzapalne | w razie niewłaściwego i zbyt długiego stosowania ryzyko uszkodzenia wzroku | ze względu na ryzyko działań niepożądanych stosowane wyłącznie przez okulistę! |
leki przeciwhistaminowe – doustne | pierwszej generacji cyproheptadyna dimetynden hydroksyzyna klemastyna prometazyna drugiej generacji azelastyna cetyryzyna dezloratadyna ebastyna feksofenadyna ketotifen lewocetyryzyna loratadyna mizolastyna |
działanie przeciwalergiczne – głównie hamowanie działania histaminy | dotyczą przede wszystkim leków I generacji: senność, zawroty głowy, suchość w jamie ustnej czy zatrzymanie moczu, zaburzenia widzenia, zwiększenie masy ciała, zmniejszenie wydzielania łez | stosowane we wszystkich chorobach alergicznych w alergicznym nieżycie nosa należy stosować leki przeciwhistaminowe II generacji w alergiach skórnych częściej wykorzystywane są leki przeciwhistaminowe I generacji |
leki przeciwhistaminowe – dożylne lub domięśniowe | antazolina (postać domięśniowa) klemastyna (postać dożylna) |
działanie przeciwalergiczne – głównie hamowanie działania histaminy | nudności, wymioty, wzrost ciśnienia tętniczego, senność, upośledzenie koncentracji | |
leki przeciwhistaminowe – donosowe | antazolina azelastyna lewokabastyna |
działanie przeciwalergiczne – głównie hamowanie działania histaminy | pieczenie, mrowienie nosa, kichanie | w łagodnym alergicznym nieżycie nosa jako leczenie doraźne lub przewlekłe mogą być łączone z donosowymi lekami obkurczającymi naczynia krwionośne |
leki przeciwhistaminowe - stosowane na skórę | bamipina dimetynden |
zmniejszają podrażnienie, świąd i obrzęk skóry, działają miejscowo znieczulająco, m.in. hamując histaminę | pieczenie skóry pieczenie, suchość, podrażnienie skóry | stany przebiegające ze świądem skóry |
leki przeciwhistaminowe – stosowane do worka spojówkowego | emedastyna ketotifen lewokabastyna olopatadyna |
działanie przeciwalergiczne – głównie hamowanie działania histaminy | podrażnienie, ból oczu | zmniejszają świąd i łzawienie w alergicznym zapaleniu spojówek |
leki antyleukotrienowe (postać tylko doustna) | montelukast zafirlukast |
hamowanie tzw. receptora cysteinylowego, dzięki czemu blokują działanie silnych substancji nasilających stan zapalny, zwanych leukotrienami cysteinylowymi | m.in. ból brzucha i głowy w przypadku zafirlukastu – zwiększenie wyników prób wątrobowych |
stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej montelukast skuteczny w terapii wszystkich objawów nieżytu nosa (także objawy ze strony oczu) |
kromony – wziewne | kromoglikan disodowy nedokromil sodu |
działanie przeciwzapalne, m.in. hamowanie komórek tucznych | kaszel, chrypka, suchość jamy ustnej | słabe działanie, ale za to mało działań ubocznych ze względu na dobrą tolerancję mogą być wykorzystywane u dzieci i ciężarnych chorych na astmę |
kromony – donosowe | kromoglikan disodowy nedokromil sodu |
działanie przeciwzapalne, m.in. hamowanie komórek tucznych | rzadko miejscowe podrażnienie nosa, zaletą jest dobra tolerancja | w umiarkowanym stopniu łagodzą świąd nosa, kichanie i wodnisty wyciek słaby wpływ na blokadę nosa; są znacznie mniej skuteczne niż glikokortykosteroidy donosowe i leki przeciwhistaminowe |
kromony – stosowane do worka spojówkowego | kromoglikan disodowy nedokromil sodu ketotifen lodoksamid |
kłucie, podrażnienie oczu | stosuje się u chorych na alergiczne zapalenie spojówek; są znacznie mniej skuteczne niż glikokortykosteroidy donosowe i leki przeciwhistaminowe | |
leki obkurczające naczynia krwionośne - doustne | efedryna fenylefryna pseudoefedryna |
skurcz naczyń krwionośnych | ból głowy, drażliwość, tachykardia niewskazane m.in. w chorobach układu krążenia, jaskrze, nadczynności tarczycy, chorobach psychicznych, przeroście gruczołu krokowego, ciąży |
doustne leki obkurczające naczynia nosa łączy się z lekiem przeciwhistaminowym w preparatach złożonych lub stosuje pojedynczo w terapii alergicznego nieżytu nosa |
leki obkurczające naczynia krwionośne – donosowe | efedryna oksymetazolina tetryzolina ksylometazolina nafazolina tetryzolina |
skurcz naczyń krwionośnych | polekowy nieżyt nosa (nie należy podawać dłużej niż 5—10 dni), wysuszenie, pieczenie lub owrzodzenie błony śluzowej nosa, rzadko perforacja przegrody nosa | szybkie, krótkotrwałe złagodzenie blokady nosa |
leki obkurczające naczynia krwionośne – stosowane do worka spojówkowego | nafazolina | skurcz naczyń krwionośnych | wtórne przekrwienie spojówek w wyniku stosowania dłuższego niż 2—4 dni | stosowane w alergicznym zapaleniu spojówek w połączeniu z miejscowymi lekami przeciwhistaminowymi (np. nafazolina z difenhydraminą lub antazoliną) |
inhibitory kalcyneuryny stosowane na skórę | pimekrolimus takrolimus |
silne działanie przeciwzapalne, hamują m.in. działanie limfocytów T | najczęściej pieczenie i miejscowe podrażnienie skóry | łagodne lub umiarkowane atopowe zapalenie skóry – można nakładać m.in. na twarz w okresie nasilenia zmian |
ß-mimetyki wziewne | krótko działające fenoterol salbutamol długo działające formoterol salmeterol |
pobudzają tzw. receptor ß obecny w oskrzelach, dzięki czemu dochodzi do ich rozkurczu | m.in. ból głowy, kołatania serca, drżenia mięśni, utrata potasu z organizmu | stosuje się je w astmie oskrzelowej: krótko działające służą przerwaniu napadu astmy, natomiast długo działające stosowane są w leczeniu przewlekłym mogą być stosowane w połączeniu z glikokortykosteroidami wziewnymi |
metyloksantyny – doustne | teofilina | m.in. hamuje aktywność enzymu zwanego fosfodiesterazą, odgrywającego ważną rolę w chorobach alergicznych | m.in. ból brzucha i głowy, kołatanie serca | stosowane są w astmie oskrzelowej – rozkurczają oskrzela (słabiej niż ß-mimetyki wziewne) |
metyloksantyny – inne postaci (dożylna, czopki doodbytnicze stosuje się rzadko) | teofilina | m.in. hamuje aktywność enzymu zwanego fosfodiesterazą, odgrywającego ważną rolę w chorobach alergicznych | m.in. ból brzucha i głowy, biegunka pobudzenie, kołatanie serca | coraz rzadziej stosowane – ewentualnie w leczeniu zaostrzenia astmy, mają dużo działań niepożądanych |
bromek ipratropium | bromek ipratropium | pobudza tzw. receptor muskarynowy w oskrzelach, dzięki czemu dochodzi do ich rozkurczu | m.in. ból głowy, suchość w jamie ustnej, kaszel, może pogarszać objawy jaskry lub przerostu gruczołu krokowego | niekiedy stosowany w astmie oskrzelowej |
monoklonalne przeciwciało anty-IgE (podskórnie) | omalizumab | hamuje działanie IgE | m.in. ból głowy, ból i zaczerwienienie w miejscu podania | lek bardzo drogi, zarezerwowany do leczenia ciężkiej astmy atopowej |
immunoterapia swoista | podskórna podjęzykowa | polega na wielokrotnym podawaniu coraz większych dawek szczepionki z alergenem, na który chory jest uczulony, dzięki czemu dochodzi do „przyzwyczajenia się” organizmu chorego do tego alergenu | świąd, zaczerwienienie, zaczerwienienie w miejscu podania ryzyko reakcji ogólnoustrojowej, np. nasilenia alergicznego nieżytu nosa lub pokrzywki, a nawet wstrząsu anafilaktycznego (bardzo rzadko) | wykazano jej skuteczność w leczeniu alergicznego nieżytu nosa i spojówek, astmy atopowej, alergii na jad owadów (np. pszczół) |