×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dorosłych: przyczyny, objawy i leczenie


Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Atopowe zapalenie skóry jest zapalną, przewlekłą, nawrotową chorobą skóry, zwykle o początku we wczesnym dzieciństwie, charakteryzująca się występowaniem typowych zmian – zaczerwienień, grudek, pęcherzyków, czasem sączących się ranek, które z czasem mogą zmieniać się w suchą, pogrubiałą skórę. Zmiany mogą pojawiać się na twarzy (także na owłosionej skórze głowy), płatkach usznych, dołach podkolanowych i łokciowych, a także po wewnętrznej stronie kończyn, na szyi, grzbietach rąk i stóp. Towarzyszy im nasilony świąd. Leczenie polega na odpowiedniej pielęgnacji skóry i miejscowym stosowaniu leków (glikokortykosteroidów, inhibitorów kalcyneuryny).

Co to jest atopowe zapalenie skóry (AZS)?

Skóra człowieka stanowi barierę zwykle skutecznie zapobiegającą wnikaniu do wnętrza organizmu zarazkom, alergenom oraz podrażniającym ją substancjom. U niektórych nadwrażliwych osób w wyniku kontaktu z uczulającymi alergenami dochodzi do stanu zapalnego skóry, co nazywamy wypryskiem atopowym (inaczej – atopowym zapaleniem skóry, dawniej także alergiczne zapalenie skóry, wyprysk alergiczny, świerzbiączka).

Alergeny – np. wziewne czy pokarmowe – kontaktując się z komórkami obronnymi skóry (zwanymi komórkami Langerhansa), doprowadzają do rozwoju uczulenia przez pobudzenie komórek zwanych limfocytami. Również komórki skóry biorą udział w jej zapaleniu produkując różne substancje.

Powtórny kontakt z takim alergenem powoduje powstanie zmian skórnych – zaczerwienienia, grudek a nawet małych ranek. Typowy jest silny świąd skóry zmuszający często chorego do stałego drapania się, co jeszcze bardziej uszkadza skórę. Charakterystyczna jest nadmierna suchość skóry.

Atopowe zapalenie skóry – przyczyny

Przyczyny i mechanizm powstaną atopowego zapalenia skóry (AZS) nie zostały całkowicie wyjaśnione. Uważa się, że pojawienie się choroby jest wynikiem interakcji między genami odpowiedzialnymi za wrodzoną podatność, środowiskiem osobniczym, czynnikami zakaźnymi, zaburzeniami funkcjonowania bariery skórnej i odpowiedzią immunologiczną (układu odpornościowego).

Czynniki genetyczne prawdopodobnie odgrywają dużą rolę w patogenezie AZS, a dziedziczenie jest wielogenowe. Istnieje silny związek między atopią u rodziców (zwłaszcza AZS) a wystąpieniem i ciężkością wczesnego AZS u dzieci. W przypadku choroby atopowej u obojga rodziców ryzyko wystąpienia AZS u dziecka wynosi 80%, a kiedy choruje jedno z rodziców – około 40%.

Dzieci chore na AZS należą natomiast do grupy dużego ryzyka wystąpienia astmy alergicznej i alergicznego nieżytu nosa. U >60% dzieci chorujących na AZS w pierwszych 3 latach życia w późniejszym wieku rozwinie się astma lub inna choroba związana z alergią.

U większości chorych występuje nadwrażliwość na różne alergeny pokarmowe i wziewne, ale często trudno jest ustalić jednoznaczny związek pomiędzy narażeniem na domniemane alergeny i przebiegiem AZS. Częstość alergii pokarmowej u dzieci z AZS wynosi 3–50%. Do najczęstszych alergenów pokarmowych należą białka mleka krowiego, białko jaja kurzego, soja, pszenica, orzechy laskowe, orzeszki ziemne. Uczulenie na alergeny pokarmowe wpływa na ciężkość AZS w okresie niemowlęcym, jednak dieta eliminacyjna najczęściej nie powoduje ustąpienia objawów. Nadwrażliwość na alergeny wziewne występuje u 50–90% chorych na AZS. Ekspozycja (narażenie na wdychanie lub kontakt skóry) na roztocze, sierść zwierząt lub pyłki roślin może wywołać zaostrzenia AZS u dorosłych.

Ponadto u chorych na AZS występują zaburzenia funkcjonowania bariery skórnej. Polegają one na uszkodzeniu cennych właściwości ochronnych skóry (m.in. zaburzeniu działania białka zwanego filagryną, dzięki któremu mamy prawidłowo zbudowane komórki skóry). W wyniku zaburzeń nawodnienia skóry i rozluźnienia połączeń pomiędzy budującymi ją komórkami skóra nie stanowi już bariery dla drobnoustrojów, alergenów i innych czynników.

Rola komórek Langerhansa w powstawaniu AZS

Rolę w powstaniu AZS odgrywają także komórki Langerhansa, czyli komórki skóry, które w uproszczeniu odpowiadają za działanie mechanizmów odporności w skórze. Alegreny kontaktują się z komórkami Langerhansa i pobudzają limfocyty, co skutkuje rozwojem uczulenia. Również same komórki skóry biorą udział w rozwoju zapalenia produkując różne substancje.

Ponadto istnieją czynniki nasilające AZS (zob. niżej).

Jak często występuje atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry należy do najczęstszych alergicznych chorób skóry: choruje 15–25% dzieci (w Polsce 4,7–9,2%) i 2–8% dorosłych. U 45% dzieci AZS zaczyna się w pierwszych 6 mies. życia, u 60% przed ukończeniem 1. roku życia, a u 90% przed ukończeniem 5. roku życia. Tylko u niespełna 17% dorosłych chorych na AZS objawy występują dopiero po okresie dojrzewania.

Atopowe zapalenie skóry - objawy

Atopowe zapalenie skóry (wyprysk atopowy, egzema)
Atopowe zapalenie skóry (wyprysk atopowy, egzema)
Atopowe zapalenie skóry (wyprysk atopowy, egzema)
Fot. Atopowe zapalenie skóry
(wyprysk atopowy)

Podstawowym objawem, który odczuwa osoba chora na atopowe zapalenie skóry, jest świąd skóry zwykle nasilający się wieczorem i w nocy.

W przebiegu choroby na skórze pojawiają się zmiany, które początkowo mają postać:

  • zaczerwienień
  • grudek
  • pęcherzyków
  • niekiedy sączących ranek.

Z czasem (zwłaszcza u starszych dzieci czy dorosłych) skóra staje się pogrubiała, bardzo sucha, wyraźnie zaznaczają się jej naturalne bruzdy (np. na nadgarstkach skóra może przypominać korę drzewa).

Wygląd i umiejscowienie zmian skórnych zależą od wieku i aktywności choroby, dlatego wyróżniono trzy postaci choroby: niemowlęcą, dziecięcą i dorosłych.

Okres niemowlęcy (do 2. rż.): zmiany skórne zwykle pojawią się w około 3. miesiąca życia i mają charakter ostrego stanu zapalnego – sączące się grudki na zaczerwienionym podłożu (rumieniowym). Najczęściej lokalizują się na twarzy – zwłaszcza na policzkach i czole, płatkach usznych, wyprostnych (wewnętrznych) częściach kończyn oraz owłosionej skórze głowy. Włosy są zwykle cienkie, matowe i łamliwe. W okolicy pieluszkowej zazwyczaj nie występują zmiany. W ciężkich postaciach zmiany skórne mogą zajmować powierzchnię całego ciała, prowadząc do tzw. erytrodermii, czyli zajęcia przez chorobę 90% powierzchni skóry z zaczerwienieniem i złuszczaniem. Występuje świąd skóry, a w wyniku drapania powstają kolejne zmiany – tzw. przeczosy (ślady drapania), nadżerki i strupy.

Okres dzieciństwa (2.–12. rż.): zmiany skórne są zwykle kontynuacją zmian występujących w okresie niemowlęcym, ale mogą się też pojawić po raz pierwszy. Typowe dla tego wieku są grudki i zaczerwienienia. Często na skórze widoczne są ślady drapania (tzw. przeczosy) i pogrubienie i ściemnienie naskórka, ze wzmożonymi bruzdami (skóra wygląda jak kora drzewa). Zmiany skórne najczęściej lokalizują się symetrycznie w dołach podkolanowych i łokciowych (pod kolanami, po wewnętrznej stronie łokci) i w okolicach nadgarstków, na grzbietach rąk i stóp oraz na skórze szyi i twarzy (najczęściej wokół powiek i ust, rzadziej na policzkach). Może im towarzyszyć ostry stan zapalny (zaczerwienienie, ocieplenie, świąd), z sączeniem, nadżerkami, strupami i zakażeniem bakteryjnym. Niekiedy występuje także złuszczanie naskórka i pęknięcia skóry opuszek palców rąk i podeszew. Dominującymi objawami w tym okresie są wyraźna suchość skóry i świąd.

Okres młodzieńczy (>12 lat): zmiany skórne są symetryczne i zajmują najczęściej twarz (powieki, czoło, okolica ust), szyję, górną część klatki piersiowej, doły łokciowe i podkolanowe oraz grzbietowe powierzchnie rąk i stóp. W obrazie klinicznym dominują zmiany wypryskowe z silną tendencją do tworzenia pogrubiałej i wysuszonej skóry. Typowa dla tego okresu jest suchość skóry oraz silny świąd, którego konsekwencją są ślady po drapaniu (przeczosy), nadżerki i strupy.

U chorych na atopowe zapalenie skóry mogą występować nawracające zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze. Może też występować powiększenie węzłów chłonnych związane ze zmianami skórnymi.

U wielu chorych atopowe zapalenie skóry nie przebiega klasycznie. U niektórych chorych atopowe zapalenie skóry może utrudniać widzenie z powodu zmian zapalnych powiek i struktur budujących oczy.

Co robić w razie wystąpienia objawów atopowego zapalenia skóry?

W razie nasilonego świądu skóry pomóc może tabletka leku przeciwhistaminowego (niektóre dostępne są bez recepty) czy okłady z gazy nasączonej wodą.

W celu ustalenia dalszego leczenia pacjent powinien zgłosić się do lekarza – najlepiej specjalisty dermatologa lub alergologa.

Jak lekarz ustala diagnozę atopowego zapalenia skóry?

Lekarz rozpoznaje atopowe zapalenie skóry na podstawie stwierdzenia typowych zmian skórnych (ich umiejscowienie może zależeć od wieku), świądu i suchości skóry. U chorego (lub u członków jego rodziny) często stwierdza się alergię.

Niekiedy jednak łatwo o pomyłkę – atopowe zapalenie skóry mylone jest zwłaszcza z wypryskiem kontaktowym.

Istnieją także inne typy wyprysków (zapaleń skóry) – np. łojotokowe (związane z zaburzeniami wydzielania łoju) czy tzw. potnicowe (na stopach i dłoniach chorego pojawiają się liczne drobne pęcherzyki, a skóra silnie swędzi). W grzybicy skóra może być także zaczerwieniona, pokryta łuszczącymi się „blaszkami”, swędzieć. Inną chorobą, w której też dochodzi do pojawiania się łuszczących się blaszek na skórze, jest łuszczyca. Czasem zmiany skórne podobne do AZS mogą pojawić się jako skutek niepożądany stosowania niektórych leków.

U małych dzieci podobne zmiany może wywoływać świerzb – zakaźna choroba skóry wywołana pasożytami drążącymi kanaliki pod skórą, a u dorosłych rzadkie choroby skóry (w tym nowotworowe czy wrodzone zaburzenia odporności).

Lekarz może skierować pacjenta na badania dodatkowe, takie jak badania krwi, gdzie podczas zaostrzenia zmian może wystąpić eozynofilia, czyli zwiększony odsetek eozynofilów (granulocytów kwasochłonnych), a także zwiększone stężenie immunoglobuliny E (IgE), które występuje u większości chorych.

Jeśli podejrzewa się, że zmiany skórne wywołuje kontakt z jakimś alergenem, można przeprowadzić testy skórne z alergenami wziewnymi czy pokarmowymi. Jeśli lekarz ma wątpliwości co do rozpoznania, może pobrać biopsję skóry – czyli wyciąć kilkumilimetrowy jej wycinek i zbadać pod mikroskopem. Badanie to jest pomocne zwłaszcza u dorosłych w celu wykluczenia innych chorób.

Sposoby leczenia atopowego zapalenia skóry (AZS)

Ze względu na to, że AZS jest nawrotową i przewlekłą chorobą, głównym celem leczenia jest poprawa jakości życia chorego. U znacznej części osób zadowalającą poprawę zmian skórnych można uzyskać w ciągu około 3 tyg. Leczenie wymaga dyscypliny i systematyczności. Cierpliwość i staranność jest podstawą sukcesu.

Podstawowe leczenie atopowego zapalenia skóry (AZS) obejmuje optymalną pielęgnację skóry poprzez stosowanie emolientów i nawilżanie skóry, rozpoznawanie i unikanie czynników (kontaktowych, pokarmowych, wziewnych) wywołujących lub nasilających zmiany chorobowe. Kolejne etapy leczenia to – w zależności od nasilenia AZS – stosowanie leków o działaniu miejscowym lub ogólnoustrojowych. Chorzy ze zmianami obejmującymi dużą powierzchnię skóry mogą wymagać hospitalizacji.

Zalecenia ogólne leczenia obejmują:

  1. Odpowiednie podejście do choroby. Należy zdać sobie sprawę z tego, że AZS jest chorobą przewlekłą, nawrotową i leczenie ma na celu głównie ustąpienie lub złagodzenie objawów, a nie wyleczenie. Należy ustalić z lekarzem prowadzącym, w jaki sposób można unikać czynników nasilających objawy oraz w jaki sposób najlepiej nawilżać skórę oraz stosować leki miejscowo.
  2. Unikanie czynników nasilających.
    • czynniki drażniące
      • wysuszenie skóry – unikać zbyt częstego i długiego mycia rąk lub kąpieli, kąpać się w wodzie o temperaturze 27–30°C (najlepiej <5 min) i natychmiast nakładać na skórę środki nawilżające, unikać szorstkich ręczników i osuszać skórę bez pocierania, przy wykonywaniu prac domowych chronić dłonie rękawicami
      • drapanie się – swędzącą skórę można uciskać lub klepać, u dzieci starannie obcinać paznokcie
      • mydła i detergenty – nie należy używać środków zasadowych; należy stosować do mycia środki nawilżające skórę. Mydło można zastąpić syntetycznymi detergentami w postaci płynnej, których pH jest zbliżone do naturalnego (4,7–5,6 lub określane jako łagodnie kwaśne).
      • inne środki chemiczne – nowe ubrania prać przed włożeniem, aby zmniejszyć narażenie na formaldehyd i inne substancje chemiczne; ubrania prać z użyciem płynnych detergentów (a nie proszku) i dodatkowo je płukać oraz unikać stosowania środków zmiękczających tkaniny
      • ubrania obcisłe i z twardych materiałów – nosić luźne ubrania, tylko z czystej bawełny
    • czynniki środowiskowe
      • unikać ekstremalnych temperatur i zbyt wilgotnego albo suchego powietrza – należy nie dopuszczać do intensywnego pocenia się (przegrzewania), przebywać w chłodnym otoczeniu, a w zimie nawilżać powietrze w pomieszczeniach
      • chorzy zwykle dobrze tolerują pływanie, ale powinni się myć natychmiast po wyjściu z basenu, aby usunąć drażniące związki stosowane do odkażania wody, następnie konieczne jest delikatne osuszenie skóry i nałożenie emolientu
      • unikać dymu tytoniowego, ostrych zapachów (np. w kuchni), kontaktu ze zwierzętami
    • alergeny – nie jest jasne, czy metody zmniejszania narażenia na roztocze kurzu domowego są skuteczne, niemniej zaleca się je przy potwierdzeniu alergii, ponieważ u niektórych chorych mogą zmniejszyć nasilenie objawów AZS
    • stres emocjonalny – dane dotyczące skuteczności technik relaksacyjnych, hipnozy i biologicznego sprzężenia zwrotnego w leczeniu AZS, zwłaszcza u chorych z nawykowym drapaniem się, są zachęcające
    • dieta – dietę eliminacyjną powinno się stosować tylko w przypadkach potwierdzonej alergii pokarmowej. Nie ma natomiast danych wskazujących na to, że inne ograniczenia w diecie mają znaczenie w leczeniu AZS.

Leczenie miejscowe (na skórę) obejmuje stosowanie:

  • glikokortykosteroidów – są to podstawowe leki stosowane w leczeniu atopowego zapalenia skóry. Istnieją różne ich postaci – np. płyny, żele, kremy, maści oraz roztwory i pianki, które stosuje się na skórę owłosioną. Nieumiejętne stosowanie glikokortykosteroidów miejscowych może doprowadzić do rozszerzenia naczyń czy zaniku skóry – dlatego o dawkowaniu tych leków decyduje lekarz. Nie wszystkie glikokortykosteroidy mają tę samą siłę działania, która zależy nie tylko od rodzaju leku i jego stężenia, ale także od zastosowanego podłoża (np. pianka, roztwór, żel, krem lub maść). Dlatego też należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarza i nie modyfikować samodzielnie sposobu leczenia (np. niektóre glikokortykosteroidy nie mogą być stosowane na skórę twarzy). Leczenie zazwyczaj prowadzi się albo metodą ciągłą – zaczynając od silniejszego leku i zmieniając go na łagodniejszy w miarę ustępowania objawów lub metodą przerywaną – stosuje się silny lek np. co drugi dzień, stopniowo wydłużając odstępy.
  • inhibitorów kalcyneuryny stosowanych miejscowo – pimekrolimusu i takrolimusu. Leki te są bezpieczną alternatywą glikokortykosteroidów w przypadku zmian występujących w miejscach „wrażliwych” – w obrębie skóry twarzy, szyi, okolic zgięciowych i płciowych, występują w postaci maści i kremu. Najczęstszymi objawami niepożądanymi miejscowego stosowania inhibitorów kalcyneuryny są przejściowe pieczenie, zaczerwienienie i świąd skóry. Podczas ich stosowania zaleca się skuteczną ochronę przed promieniami UV.
  • nawilżanie skóry. Stosowanie środków nawilżających skórę (emolientów) jest postępowaniem standardowym, przydatnym zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu podtrzymującym. Emolienty należy stosować nieprzerwanie, nawet jeśli na skórze nie ma zmian zapalnych. Systematyczność jest bardzo ważna. Emolienty są dostępne są w różnych formach (m.in. krem, maść, lotion, olejek, emulsja, żel, roztwór micelarny). Wybór postaci emolientu zależy od wielu czynników, m.in. okolicy ciała, wieku i preferencji pacjenta. Emolienty zaczynają działać w ciągu od 30 minut do 1 godziny po aplikacji i utrzymuje się do 4–6 godzin – z tego powodu powinno się je stosować co najmniej 2 × dziennie (optymalnie 3–4 × dz.). Środki nawilżające należy nakładać natychmiast (do paru minut) po kąpieli trwającej 5 minut. Taka pielęgnacja skóry poprawia funkcje bariery skórnej (“uszczelnia”), zmniejsza świąd, suchość i stan zapalny skóry, ogranicza ryzyko zakażenia skóry, hamuje wnikanie alergenów do skóry, ogranicza stosowanie miejscowych leków przeciwzapalnych, wydłuża okresy remisji (bez objawów) choroby. Dodanie mentolu, polidokanolu lub glicerolu dodatkowo łagodzi świąd skóry. U chorych z bardzo suchą skórą mogą być przydatne środki nawilżające na podłożu hydrofilowym, np. zawierające 5% mocznika. Emolienty zawierające kwas salicylowy są natomiast skuteczne w leczeniu przewlekłych zmian z nadmiernym rogowaceniem.
  • wilgotne opatrunki okluzyjne.W zaostrzeniach AZS czasami korzystne jest stosowanie wilgotnej warstwy gazy pokrytej ściągaczem elastycznym na nałożone na skórę emolienty ze środkiem antyseptycznymi lub glikokortykosteroidem miejscowym. Jest to szczególnie korzystne w przypadku ciężkich i nawracających zaostrzeń AZS, z towarzyszącym silnym świądem, bez odpowiedzi na stosowane leczenie. Po nałożeniu na skórę emolientu i/lub glikokortykosteroidu (tylko u starszych dzieci i dorosłych) nakrywa się ją wilgotną gazą lub bandażem, na który nakłada się suchą opaskę lub specjalistyczną odzież dla chorych na AZS. Terapię zwykle prowadzi się przez 3–14 dni.
  • miejscowe leki przeciwdrobnoustrojowe w przypadku zakażenia skóry (bakteryjnego, grzybiczego). Do miejscowych antyseptyków stosowanych w AZS należą triklosan, chlorheksydyna i fiolet krystaliczny (0,3%). W łagodnych i ograniczonych bakteryjnych zakażeniach skóry zwykle stosuje się leczenie miejscowe erytromycyną, mupirocyną lub kwasem fusydowym. Istnieją dane wskazujące na to, że dodawanie do kąpieli podchlorynu zmniejsza liczbę bakterii na skórze i może łagodzić przebieg AZS.

U części osób wymagane jest zastosowanie także leczenia doustnie (ogólnego). W przypadku zakażeń bakteryjnych lekarz może zalecić antybiotyki doustnie, dotyczy to m.in. leczenia zakażeń wywołanych gronkowcem złocistym (powoduje ropne krostki z wydzieliną o barwie miodu). Zakażenie wirusem opryszczki w postaci wyprysku herpetycznego (przejawia się wysiewem drobnych grudek i pęcherzyków, czasem z obecnością krwi) wymaga pilnego leczenia lekami przeciwwirusowymi (acyklowirem lub walacyklowirem).

Czasem konieczne jest stosowanie glikokortykosteroidów doustnie przez krótki czas.

U osób z bardzo nasilonymi objawami AZS lub ze współistniejącym alergicznym nieżytem nosa i zapaleniem spojówek korzystne może być stosowanie leków przeciwhistaminowych.

Przy ciężkim przebiegu atopowego zapalenia skóry lekarz może zalecić także inne, silnie działające leki, takie jak cyklosporyna, antymetabolity (azatiopryna, metotreksat, mykofenolan mofetylu) lub leki biologiczne (dupilumab).

Uzupełniającą metodę leczenia u dorosłych chorych na AZS (i u dzieci powyżej 12. rż.) stanowi fototerapia, czyli leczenie światłem.

Stosuje się następujące formy fototerapii:

  1. szerokopasmowe UVB (280–320 nm);
  2. wąskopasmowe UVB (311–313 nm)
  3. UVA i UVB (280–400 nm) i UVA1 (340–400 nm);
  4. PUVA (psoralen + UVA);
  5. balneo-PUVA.
Lekarz dobiera rodzaj i czas trwania leczenia do sytuacji konkretnego pacjenta. Fototerapia ma zastosowanie przede wszystkim do przewlekłych zmian, w których występuje świąt i szorstka, pogrubiała skóra.

Nie zaleca się stosowania fototerapii w domu (np. lamp kwarcowych) lub w solarium ze względu na niebezpieczeństwo nadmiernej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe. Najczęstsze objawy niepożądane podczas leczenia to zaczerwienienie i przebarwienie skóry oraz świąd, a odległe – przedwczesne starzenie się skóry i zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów skóry.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie atopowego zapalenia skóry (AZS)?

Przebiegu atopowego zapalenia skóry nie można przewidzieć. U 40–60% dzieci objawy zanikają przed 5. rokiem życia, a u 60–90% do 15. roku życia. W wieku młodzieńczym objawy ustępują u około 20% chorych, a u około 60% są znacznie łagodniejsze, chociaż u ponad połowy pacjentów wyprysk może nawrócić (zwłaszcza wyprysk rąk u osób, których codzienne czynności lub zawód wymagają częstego ich moczenia). U około 50% dzieci z wypryskiem rozwija się później alergiczny nieżyt nosa lub astma.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia atopowego zapalenia skóry (AZS)?

Określenie czynników powodujących nawroty zmian skórnych w wyprysku atopowym nie zawsze jest możliwe. Nawet jeśli wykaże się, że niektóre alergeny pokarmowe, kontaktowe czy wziewne są przyczyną dolegliwości, ich unikanie nie gwarantuje całkowitego ustąpienia dolegliwości.

Dzieje się tak, ponieważ także inne czynniki zaostrzają stan zapalny skórny. Czynniki nasilające AZS:

  • warunki klimatyczne, np. nagłe zmiany temperatury otoczenia, mała wilgotność powietrza (zwłaszcza w zimie),
  • pokarmy, np. mleko krowie, jaja kurze, orzeszki ziemne, ryby, soja, pieczywo pszenne, cytrusy,
  • narażenie na alergeny wziewne, np. roztocze, pyłki roślin, alergeny zwierząt, zarodniki pleśni,
  • kontakt z czynnikami drażniącymi, np. wełną, środkami czystości, kosmetykami, niektórymi mydłami i detergentami,
  • alergia kontaktowa, np. na wełnę owczą, lanolinę, leki stosowane miejscowo,
  • zakażenie skóry, zwłaszcza gronkowcem złocistym
  • stres emocjonalny,
  • zanieczyszczenie chemiczne środowiska.

Nawet w okresach, kiedy na skórze nie ma zmian chorobowych trzeba o nią dbać i pielęgnować specjalnymi środkami natłuszczającymi.

Trzeba pamiętać, że nawet składniki leków stosowanych na skórę w leczeniu wyprysku alergicznego też z czasem mogą uczulić niektórych chorych (dotyczy to np. lanoliny, a nawet glikokortykosteroidów). Podejrzane jest niecofanie się zmian mimo miejscowego leczenia. Lepiej nie eksperymentować z wciąż nowymi kosmetykami pełnymi nowych alergenów, substancji zapachowych, barwników. Sygnałem ostrzegawczym, że mogą uczulać, jest pieczenie czy uczucie świądu skóry po ich zastosowaniu. Niekiedy pomaga zastosowanie specjalnej diety (pozbawionej np. marynat, alkoholu, przypraw, konserwantów, barwników). Niektóre materiały, takie jak wełna owcza, mogą pogarszać zmiany skórne. Powinno się nosić przewiewne ubranie (pocenie się skóry sprzyja ucieczce z niej wody) z naturalnych materiałów, np. bawełny.

Chory z wypryskiem atopowym wymaga opieki z reguły nie tylko alergologa, ale i dermatologa.

W razie rozpoznania którejś z chorób z kręgu alergii powinien regularnie kontrolować się i stosować do zaleceń lekarskich. Dotyczy to zwłaszcza astmy, na którą choruje połowa dzieci z wypryskiem atopowym. Częsty jest także alergiczny nieżyt nosa.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na atopowe zapalenie skóry?

Nie ustalono, jakie środki pozwalają na uniknięcie zachorowania na atopowe zapalenie skóry, niemniej jego objawy dość skutecznie zmniejszają u większości chorych wymienione powyżej leki, właściwa pielęgnacja skóry oraz unikanie znanych, powodujących zmiany skórne czynników. Nawet w okresie wolnym od choroby warto dbać o prawidłowe nawilżenie i natłuszczenie skóry, tak jak to opisano powyżej.

Zapamiętaj

  1. Atopowe zapalenie skóry to najczęstsza choroba alergiczna skóry.
  2. Atopowe zapalenie skóry jest przewlekłym, nawrotowym, zapalnym schorzeniem skóry.
  3. Cechą charakterystyczną AZS jest silny i uporczywy świąd, suchość skóry oraz typowa lokalizacja zmian wypryskowych.
  4. Podstawą leczenia atopowego zapalenia skóry są miejscowe leki hamujące stan zapalny (glikokortykosteroidy i inhibitory kalcyneuryny), właściwa pielęgnacja skóry i unikanie czynników drażniących skórę.
  5. Do najpoważniejszych powikłań atopowego zapalenia skóry należą rozległe infekcje skóry gronkowcem złocistym oraz wirusem opryszczki zwykłej.

Atopowe zapalenie skóry w pytaniach i odpowiedziach

Świąd w atopowym zapaleniu skóry » dr med. Dorota Jenerowicz, lek. Adriana Polańska
Atopowe zapalenie skóry - czy z tego się wyrasta? » dr med. Dorota Jenerowicz, lek. Adriana Polańska
Czy atopowe zapalenie skóry wywołują pokarmy? » dr med. Dorota Jenerowicz, lek. Adriana Polańska
Czy atopowe zapalenie skóry u dziecka wyklucza trzymanie w domu zwierząt? » dr med. Grażyna Durska
Czy dziecko z atopowym zapaleniem skóry powinno unikać słońca? » dr med. Dorota Jenerowicz, lek. Adriana Polańska
Szczególny problem atopowego zapalenia skóry - skóra rąk » dr med. Agnieszka Padjas
Czy odczulanie w atopowym zapaleniu skóry jest skuteczne? » dr med. Dorota Jenerowicz, lek. Adriana Polańska
Dieta matki karmiącej dziecko z atopowym zapaleniem skóry » dr med. Wojciech Feleszko
25.04.2022
Zobacz także
  • Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci
  • Kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy): przyczyny, objawy i leczenie
  • Lista leków stosowanych w chorobach alergicznych
Wybrane treści dla Ciebie
  • Pokrzywka
  • Alergia na jad owadów
  • Kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy): przyczyny, objawy i leczenie
  • AZS u niemowląt karmionych piersią - dieta matki karmiącej
  • Alergia na jad owadów u dzieci
  • Alergia na leki
  • Próba prowokacyjna donosowa
  • Inne badania wykonywane u chorych na astmę
  • Testy skórne
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta